Göz, insan vücudunun hassas ve korunması gereken organlarından biridir. Göz travmaları, dış etkenlere bağlı olarak gelişen, gözün yapısını etkileyebilecek ve bazı durumlarda kalıcı görme kayıplarına neden olabilecek sağlık sorunları arasında yer alır. Bu tür yaralanmalar çocuklardan yetişkinlere kadar her yaş grubunda görülebilir. Göz travmaları genellikle beklenmedik kazalardan kaynaklanır ve acil müdahale gerektirebilir. Bu durumlar göz sağlığı için hayati önem taşır çünkü gözde ağrı, bulanık görme ve kanlanma gibi belirtiler göz travmasının işaretleridir.
Göz Travması Neden Olur?
Herkes göz travması riski altında olabilir; ancak spor yapan gençler ve çocuklar bu tür yaralanmalara daha sık maruz kalabilir. Bazı temas sporları ile belirli meslek grupları, göz travması açısından da yüksek risk taşır. Göz travması, göz çevresindeki dokuların ya da göz küresinin doğrudan etkilenmesi ile sonuçlanabilir. Bu tür yaralanmalar aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:
-
Fiziksel darbeler: Spor yaparken, oyun sırasında ya da kazalar sonucu göze alınan darbeler travmaya yol açabilir. Top, dirsek, sert cisim gibi nesnelerle temas sonucu gözde morarma, kanama veya ciddi hasarlar oluşabilir.
-
Yabancı cisim teması: Toz, metal talaşı, cam parçası gibi küçük cisimlerin göze kaçması kornea ve konjonktiva üzerinde hasar oluşturabilir.
-
Kimyasal maddeler: Asit veya baz içeren temizlik ürünleri, sanayi kimyasalları ya da kozmetik maddelerin göze teması kimyasal göz travmalarına neden olabilir.
-
Yanık ve ısı kaynakları: Aşırı sıcak sıvıların sıçraması, buhar, alev ya da radyasyon gibi etkenler göz yüzeyinde yanıklara yol açabilir.
-
Delici ve kesici cisimler: İğne, makas, cam gibi sivri nesnelerin göze temas etmesi açık göz yaralanmalarına neden olabilir.
-
Hava basıncı değişiklikleri: Bazı meslek gruplarında görülen ani basınç değişimleri göz içi yapılarda travmaya sebebiyet verebilir.
Göz travmalarının oluşumunda önlenebilir nedenlerin büyük rol oynadığı bilinmektedir. Bu nedenle koruyucu önlemlerin bilinmesi ve riskli alanlarda dikkatli olunması, olası göz yaralanmalarını azaltmada etkili olabilir.
Göz Travması Belirtileri Nelerdir?
Göz travmasının şiddetine ve türüne bağlı olarak belirtileri farklılık gösterebilir. Genel olarak şu bulgular gözlemlenebilir:
-
Gözde ağrı, yanma veya batma hissi
-
Kızarıklık ve kanlanma
-
Göz kapağında morarma veya şişlik
-
Görme bulanıklığı ya da geçici görme kaybı
-
Çift görme veya ışık çakmaları
-
Göz hareketlerinde kısıtlılık
-
Göz içi kanama
-
Göz bebeğinde şekil veya büyüklük değişikliği
Bu belirtiler, travmanın aciliyet derecesine dair fikir verebilir. Belirti şiddeti arttıkça göz sağlığı açısından risk de artış gösterebilir.
Göz Travması Türleri Nelerdir?
Göz travmaları, etkilenme şekline ve hasarın oluştuğu dokuya göre sınıflandırılabilir. Her bir travma türü, farklı bulgularla ortaya çıkabilir ve bazıları acil müdahale gerektirebilecek düzeyde ciddi olabilir. Belirli göz travması türleri şunlardır:
Kapalı Göz Travması
Göz küresinin dış yüzeyinde açık yara bulunmayan, ancak iç yapılar üzerinde hasar oluşabilen travma türüdür. Sert bir cisimle alınan darbe sonucu ortaya çıkabilir. Gözde şişlik, morarma, iç kanama, retina veya lens hasarı görülebilir.
Açık Göz Travması
Göz yapılarında yırtılma, delinme ya da kesi oluşması ile karakterizedir. Bu tür travmalar genellikle kesici-delici cisimlerle temas sonrası meydana gelebilir.
Kimyasal Göz Travması
Kimyasal travma asit, baz veya diğer tahriş edici kimyasal maddelerin teması sonucu oluşur. Temizlik ürünleri, dezenfektanlar, gübreler veya endüstriyel kimyasallar yaygın nedenler arasındadır. Gözde yanma, ağrı, kızarıklık ve görme kaybı gibi bulgular görülebilir.
Termal Göz Travması
Aşırı sıcak sıvılar, buhar, alev ya da erimiş metal gibi yüksek ısıya maruz kalma sonucu meydana gelebilir. Özellikle kaynak işleri, fırın kullanımı veya patlayıcı maddelerle temas durumlarında görülür. Göz kapaklarında yanıklar, korneada hasar ve göz yüzeyinde kurumalar gelişebilir.
Göze Yabancı Cisim Kaçması
Toz, kum, metal parçacıkları veya cam kırıkları gibi küçük cisimlerin göze girmesiyle oluşabilir. Yabancı cisim kornea ya da konjonktiva yüzeyine yapışabilir veya göz içine ilerleyebilir. Gözde batma hissi, sulanma, ışığa hassasiyet ve bulanık görme gibi şikayetlere yol açabilir.
Retina ve Kornea Travmaları
Travmalar sonucu gözün iç yapılarında da hasar meydana gelebilir. Retina dekolmanı, makula hasarı ya da kornea epiteli zedelenmesi ciddi görme kayıplarına neden olabilir.
Göz Yaralanmalarında İlk Yardım Nasıl Yapılır?
Göz travmalarında hızlı ve doğru yapılan ilk müdahale, göz dokularındaki hasarın ilerlemesini önlemeye yardımcı olabilir. Yapılacak ilk yardım uygulamaları, travmanın türüne göre farklılık gösterse de bazı genel kurallar her durumda geçerlidir:
-
Göz ovalanmamalı ve göze baskı uygulanmamalıdır. Bu hareketler, hasarlı dokuların daha fazla zarar görmesine yol açabilir.
-
Yabancı cisim varsa çıkarılmaya çalışılmamalıdır. Cisim göz yüzeyine saplanmışsa ya da göz kapağının altında ise, müdahale edilmemelidir.
-
Kimyasal madde teması varsa, göz bol miktarda temiz ve ılık suyla yıkanmalıdır. Yıkama işlemi 15-20 dakika boyunca sürdürülmelidir.
-
Göze sıcak sıvı ya da buhar teması durumunda etkilenen bölge soğuk suyla serinletilmeli, göz kapakları kapalı tutulmalı ve bölgeye baskı uygulanmamalıdır.
-
Göz, temiz ve steril bir bezle kapatılarak dış etkenlerden korunmalı, mümkün olduğunca hareketsiz tutulmalıdır.
-
Kontakt lens varsa özellikle de kimyasal temasta çıkarılmadan önce uzman yardımı alınmalıdır.
Çocuklarda Göz Travmalarına Müdahale
Çocuklarda göz travmaları, oyun sırasında yaşanan kazalar, sert oyuncaklarla temas veya dikkat dağınıklığına bağlı olarak sıkça görülebilir. Müdahale sürecinde çocukların yaşına ve tepkilerine göre hassas bir yaklaşım izlenmelidir:
-
Çocuk gözünü ovuşturuyorsa, bu hareket engellenmeli ve sakinleştirilmelidir. Ovma hareketi, kornea çizikleri açısından risklidir.
-
Yabancı cisim şüphesi varsa, çocuğun göz kapakları zorlanmadan aralanmalı ve cisim görünüyorsa gözle temas ettirilmeden yıkama yapılmalıdır.
-
Kimyasal temasta, göz bol suyla yıkanmalı ve çocuk gözünü açık tutmakta zorlanıyorsa damlatma şeklinde yıkama uygulanabilir.
-
Çocukta ağlama, gözünü açamama, ışıktan kaçma gibi bulgular varsa travmanın ciddiyeti göz önünde bulundurularak hareket edilmelidir.
-
Açık yara veya kanama varsa, bölgeye bastırılmamalı ve göz oynatılmamalıdır. Göz kapağı hafifçe kapatılarak steril koruma sağlanabilir.
Çocuklar çoğu zaman yaşadığı travmayı net şekilde ifade edemez. Bu nedenle dikkatli gözlem ve doğru ilk adımlar, göz sağlığı açısından önemlidir.
Sık Sorulan Sorular
Göz travması geçirdikten sonra görme kaybı hemen ortaya çıkar mı?
Hayır, bazı göz travmalarında görme kaybı yaşanmayabilir. Ancak retina ve optik sinir etkilenmişse şikayet birkaç saat içinde gelişebilir.
Göze darbe aldıktan sonra gözde kızarıklık ve ağrı normal midir?
Gözde kızarıklık, sulanma ve hafif ağrı, yüzeyel travmalarda sık görülebilir. Ancak ağrı şiddetli ise, görme etkilenmişse veya göz bebeğinde şekil değişikliği varsa bu durum ciddi bir yaralanmanın işareti olabilir.
Gözde morarma her zaman ciddi bir durumu mu gösterir?
Göz çevresindeki morarma, yumuşak doku travmasının tipik bir bulgusudur ve her zaman ciddi bir iç hasara işaret etmeyebilir. Ancak eşlik eden görme bozukluğu veya çift görme varsa değerlendirme gerekebilir.
Travmadan hemen sonra görmede bulanıklık varsa ne anlama gelir?
Görmede bulanıklık, kornea, lens veya retina düzeyinde bir etkilenmeye işaret edebilir. Bu da göz içi dokuların etkilenmiş olabileceğini gösterir.