Tonsillit (Bademcik İltihabı), boğazın her iki arkasında bulunan oval şekilli bademciklerin iltihaplanarak şişmesi durumudur. Bakteri ve virüslerin vücuda girişiyle oluşan bu enfeksiyon, bademcik iltihabı olarak da bilinir. Tonsilit; akut, subakut ve kronik olmak üzere üç farklı türde görülebilir. Hastalık, genellikle şiddetli boğaz ağrısı, kuruluk, kaşıntı, bademciklerde kızarıklık ve şişlik gibi belirtilerle kendini gösterir.
Bademcik Neden Şişer?
Tonsilit, bademciklerin iltihaplanması veya enfekte olması sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Çoğunlukla boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, ateş, bademciklerde şişlik ve kızarıklık gibi semptomlarla kendini gösterir. Bununla birlikte baş ağrısı, halsizlik, iştahsızlık ve boyundaki lenf bezlerinde şişlik gibi belirtiler de sıkça görülür. Bazı vakalarda ağız kokusu, burun tıkanıklığı, kulak ağrısı ve basınç hissi gibi şikayetler eşlik edebilir.
Tonsiliti tetikleyen faktörler genellikle virüsler, bakteriler ve bazı mantar türleridir. Sigara kullanımı, alerjiler, bağışıklık sistemi sorunları ve boğaz tahrişi de bu durumu tetikleyebilir.
Kronik sinüzit veya kulak enfeksiyonları gibi diğer enfeksiyonların bademciklere yayılması da ikincil tonsillite yol açabilir. Bademciklerin düzenli olarak enfekte olması veya iltihaplanması, tedavi edilmediği takdirde yaşam kalitesini düşürebilir. Bu nedenle tonsilit belirtileri fark edildiğinde bir doktora başvurmak önemlidir. Enfeksiyonun kaynağına göre uygulanacak tedavi, hızlı bir iyileşme süreci sağlayabilir ve olası komplikasyonların önüne geçebilir.
Bademcik İltihabı Tedavisi Nasıl Olur?
Bademcik iltihabının tedavisi, kişisel sağlık durumunuza ve hastalığınızın şiddetine bağlı olarak doktorunuz tarafından belirlenir. Virüs kaynaklı bademcik iltihabı, bakteriyel enfeksiyonlardan farklı bir şekilde tedavi edilir. Virüslerin neden olduğu durumlarda antiviral ilaçlar kullanılabilir.
Bademcik iltihabı kronik hale gelirse doktorunuz cerrahi müdahale önerebilir. Özellikle peritonsiller apse gibi hava yolunu tıkayabilecek durumlarda acil müdahale gerekebilir. Bu tür komplikasyonlar ciddi sonuçlara yol açabileceğinden hızlı bir tedavi planı uygulanmalıdır.
- Hasta kişilerle yakın temastan kaçının.
- Yemek takımları, bardaklar, diş fırçaları gibi kişisel eşyaları paylaşmayın.
- Ellerinizi sık sık yıkayın.
- Öksürük veya hapşırık sırasında ağzınızı kapatarak hastalığın yayılmasını engelleyin.
Bademcik Ameliyatı
Bademcikler bağışıklık sistemimizin bir parçasıdır ve bu nedenle ameliyat genellikle son çare olarak düşünülür. Bademciklerin sürekli iltihaplanması veya şişerek nefes alma ve yemek yeme gibi temel işlevleri engellemesi durumunda alınmaları gerekebilir. Bademcik iltihabını tamamen önleyecek bir aşı veya ilaç bulunmamaktadır. Bademcik iltihabı tedavisinde erken teşhis ve doğru tedavi yöntemleri, iyileşme sürecini hızlandırır ve olası komplikasyonların önüne geçer.
Akut Tonsillit Nedir?
Tonsillit vakaları arasında en sık görülen form, akut tonsillittir. Akut tonsillit, bademciklerin ani şekilde iltihaplanmasıyla ortaya çıkan bir enfeksiyondur. Genellikle viral ya da bakteriyel kaynaklıdır ve özellikle çocuklarda yaygındır. Şiddetli boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, ateş, baş ağrısı ve boyun lenf bezlerinde şişlik gibi belirtilerle kendini gösterir. Bazı durumlarda bademcikler üzerinde beyaz veya sarı renkli iltihaplı plaklar görülebilir.
Akut tonsillit vakalarının çoğu birkaç gün ila bir hafta içinde iyileşir. Bakteriyel enfeksiyon söz konusuysa, antibiyotik tedavisi gerekebilir. Tedavi sürecinde bol sıvı tüketimi, istirahat ve ağrı kesici kullanımı da önemlidir.
Kriptik Tonsillit Nedir?
Kriptik tonsillit, bademciklerin yüzeyinde doğal olarak bulunan girinti ve çukurların (kriptlerin) enfekte olması sonucu oluşan bir durumdur. Bu girintilerde biriken bakteri, gıda artıkları ve ölü hücreler zamanla enfeksiyona ve kötü kokulu peynirimsi oluşumlara yol açabilir.
Kriptik tonsillit, ağız kokusu, boğazda batma hissi, yutma güçlüğü ve bademciklerde beyaz noktalarla kendini belli eder. Özellikle sık tekrarlayan bademcik enfeksiyonları yaşayan bireylerde kriptik tonsillit gelişme riski daha yüksektir. Hafif vakalarda ağız hijyenine dikkat edilmesi ve düzenli gargara yapılması yeterli olabilirken, ileri düzeydeki durumlarda cerrahi müdahale (tonsillektomi) düşünülebilir.
Kriptik tonsillit, kronik bademcik enfeksiyonlarının bir alt tipi olarak değerlendirilir. Bu nedenle "kriptik tonsillit nedir?" sorusu genellikle tekrar eden bademcik iltihaplanmaları yaşayan hastalar tarafından sıkça araştırılır. Erken tanı ve doğru yönetim ile semptomlar hafifletilebilir ve yaşam kalitesi artırılabilir.
Sık Sorulan Sorular
Akut tonsillit nedir, nasıl anlaşılır?
Akut tonsillit, özellikle çocuklarda ve genç erişkinlerde sık görülen bir bademcik enfeksiyonudur. Genellikle bakteriyel veya viral etkenlerle ortaya çıkar. Hastalık ani bir şekilde başlar ve boğazda şiddetli ağrı, yutma güçlüğü, ateş, halsizlik ve genel bir hastalık hissi ile kendini belli eder. En karakteristik belirtiler arasında bademciklerde kızarıklık ve şişlik, üzerinde beyaz veya sarımsı iltihap plaklarının görülmesi yer alır.
Hastaların boyun bölgesindeki lenf bezleri de genellikle şişer ve dokunmakla hassas hale gelir. Ateşin yüksek seyretmesi ve konuşma sırasında ağrının artması da yaygın şikayetlerdendir. Viral enfeksiyonlarda genellikle daha hafif seyir görülürken, bakteriyel (özellikle Streptococcus pyogenes) kaynaklı tonsillitlerde belirtiler daha ağır olabilir.
Kriptik tonsillit nedir, nasıl oluşur?
Kriptik tonsillit, bademciklerin yüzeyinde bulunan doğal çukurcuklar (kriptler) içerisinde zamanla biriken ölü hücreler, gıda parçacıkları ve bakterilerin neden olduğu bir tür kronik enfeksiyon halidir. Bu birikintiler zamanla sertleşerek “tonsil taşı” (tonsillolit) olarak da adlandırılan beyaz veya sarı renkte oluşumlara dönüşebilir.
Kriptik tonsillit, genellikle kronik bir rahatsızlık olarak seyreder ve boğazda batma hissi, yutkunurken rahatsızlık, kötü ağız kokusu (halitozis) ve zaman zaman hafif boğaz ağrısıyla kendini gösterebilir. Bazı kişilerde bu durum tamamen belirti vermeden de gelişebilir. Bağışıklık sisteminin zayıf düştüğü dönemlerde daha belirgin hale gelebilir.
Kriptik tonsillit tehlikeli midir?
Kriptik tonsillit genellikle ciddi bir sağlık sorunu oluşturmaz; ancak yaşam kalitesini etkileyen kronik şikayetlere neden olabilir. Özellikle kötü ağız kokusu, tekrar eden hafif boğaz enfeksiyonları ve ağızda yabancı cisim hissi hastaları rahatsız edebilir. Bazı vakalarda, tonsil taşlarının bademcik dokusunda tahrişe neden olmasıyla iltihaplanma meydana gelebilir. Eğer kriptik tonsillit sık sık tekrarlıyorsa, konservatif tedavilere yanıt vermiyorsa veya ciddi şikayetler yaratıyorsa, kulak burun boğaz uzmanları tarafından bademciklerin cerrahi olarak alınması (tonsillektomi) önerilebilir.
Akut tonsillit tedavi edilmezse ne olur?
Tedavi edilmeyen akut tonsillit ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Özellikle bakteriyel kaynaklı tonsillitlerde enfeksiyon ilerleyerek çevre dokulara yayılabilir. Bu durum peritonsiller apse adı verilen ve ağız açmada güçlük, şiddetli ağrı, ateş ve konuşma bozukluğuyla seyreden bir tabloya neden olabilir. Streptokok enfeksiyonları zamanında tedavi edilmezse kalp kapakçıklarını, böbrekleri ve eklemleri etkileyen ciddi komplikasyonlara (romatizmal ateş, glomerülonefrit gibi) yol açabilir.
Sık geçirilen akut tonsillit atakları, zamanla kronik bademcik iltihabına ve bağışıklık sisteminde yüklenmeye sebep olabilir. Bu durum da hastanın sık sık hasta olmasına, okul veya iş hayatının olumsuz etkilenmesine yol açar. Bu nedenle, akut tonsillit belirtileri görüldüğünde bir kulak burun boğaz uzmanına başvurarak uygun tedavinin başlatılması oldukça önemlidir.