Yaralanmalarda ilk yardım, vücuda dışarıdan gelen fiziksel etkenlerin oluşturduğu tahribatı en aza indirmek için yapılan ilk müdahaledir. Yaralanmanın şiddeti, darbenin büyüklüğü ve vücutta isabet ettiği bölgeye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Her yaralanma, göründüğünden daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, oluşan tüm yaralanmaları ciddiye alarak doktora danışmak ve uygun tedaviye yönelmek, ileride ortaya çıkabilecek olumsuz durumların önüne geçilmesini sağlar.
İlk Yardım A B C’si Nedir?
Yaralanmalarda, hayati önem taşıyan üç temel bulgu olan "A B C" mutlaka kontrol edilmelidir. "A B C", hava yolu (Airway), solunum (Breathing) ve dolaşımın (Circulation) kontrolünü ifade eder. Bilinci açık olan, konuşabilen ve çevreye tepki veren kişilerde bu kontroller yapılmayabilir; ancak bilinci kapalı yaralılarda bu değerlendirmeler kritik öneme sahiptir.
- Hava Yolu (A - Airway): Hasta soluk alamıyorsa, başı hafifçe geriye çekilerek dilin hava yolunu tıkaması engellenir ve ağızda ya da boğazda tıkayıcı bir cisim varsa çıkarılır.
- Solunum (B - Breathing): Hava yolu açık ancak solunum yoksa akciğer kaynaklı bir sorun olabileceği düşünülmelidir.
- Dolaşım (C - Circulation): Hastanın kalbinin çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.
Bu üç temel bulgunun doğru değerlendirilmesi ve uygun ilk yardım uygulamaları, yalnızca eğitim almış kişiler tarafından yapılmalıdır. Bu tür hayati durumlarla karşılaşıldığında, çevredeki kişilerden yardım istemek ve vakit kaybetmeden ambulans çağırmak gereklidir.
Yara Nedir? Yaralanmalarda İlk Yardım Nasıl Yapılır?
Yara, kesme, vurma veya çarpma gibi olaylar sonucunda deri ya da deri altı dokusunun bütünlüğünün bozulmasıdır. Yaralanmalar farklı şekillerde meydana gelebilir. Kesik yara, cam ya da bıçak gibi kesici aletlerle oluşurken; ezik yara, taş, sopa veya yumruk gibi sert bir cismin çarpması sonucu ortaya çıkar. Delici yaralar ise uzun ve sivri aletlerle meydana gelir. Derin ve kirli yaralar, ısırma veya sokma sonucu oluşan enfekte yaralar da önemli yaralanma türlerindendir. Yaraların ortak belirtileri ağrı, kanama ve yara kenarlarının ayrılmasıdır.
Yaralanmalarda ilk yardım aşamasında öncelikle kanama durdurulmaya çalışılır. Eğer yarada batan bir cisim varsa çıkarılmamalıdır. Yaralının en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanmalı ve yaralanma sonrası tetanoz aşısı yaptırması konusunda bilinçlendirilmelidir. Delici göğüs yaralanmalarında, açık yara temiz birkaç kat bez ya da plastik malzeme ile kapatılır. Yaralının bilinci yerindeyse yarı oturur şekilde oturtulmalı, sırtı desteklenmeli ve şok pozisyonu verilerek ayakları 30 cm yükseltilmelidir. Delici karın yaralanmalarında ise hasta sırt üstü yatırılır ve dışarı çıkmış organlar deri altına itilmez; yara üzerinde toplanarak temiz ve nemli bir bezle örtülür. Son olarak, tıbbi yardım çağrılır.
112'yi Ararken Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Görevlilerinin sorduğu sorulara net ve anlaşılır cevaplar verilmelidir.
- Olay yerinin kesin adresi belirtilirken, bilinen bir cadde veya yer adı verilmesi önemlidir.
- Arayan kişi kimliğini ve telefon numarasını bildirilmelidir.
- Hasta veya yaralıların adı ve olayın tanımı yapılmalıdır.
- Olayda kaç kişi etkilendiği ve durumlarının nasıl olduğu aktarılmalıdır.
- Eğer herhangi bir ilk yardım yapıldıysa, yapılan müdahale açıklanmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
İlk yardımın öncelikli amaçları nelerdir?
İlk yardımın temel amacı, yaralının hayati tehlikesini ortadan kaldırmak, durumunun kötüleşmesini önlemek ve iyileşmesini kolaylaştırmaktır. Bu nedenle olay yerine hızlı müdahale edilmesi, hayati fonksiyonların korunması ve gerekli tıbbi yardıma kadar geçen sürede uygulamaların yapılması önemlidir. Doğru uygulamalar, kalıcı hasarların ve ölüm riskinin önüne geçebilir.
İlk yardım çantasında neler bulunmalıdır?
İlk yardım çantasında mutlaka steril gazlı bez, bandaj, üçgen sargı bezi, flaster, makas, tek kullanımlık eldiven, antiseptik solüsyon, termometre ve turnike bulundurulmalıdır. Aynı zamanda yanık merhemi, ağrı kesici ilaçlar, alerjiye karşı ilaçlar ve kişisel sağlık ihtiyaçlarına göre malzemeler de eklenebilir.
Burun kanamasında ilk yardım nasıl yapılır?
Kişi, burun kanaması yaşadığında dik bir şekilde oturmalı ve başını hafifçe öne eğmelidir. Burun kanatları 5-10 dakika boyunca parmaklarla sıkılarak kanamanın durması sağlanabilir. Baş geriye yaslanmamalı, çünkü bu durum kanın genize kaçmasına ve mide bulantısına neden olabilir. Kanama 10 dakikadan uzun sürüyorsa mutlaka sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Yanıklarda ve arı sokmalarında ilk yardım nasıl olmalıdır?
Yanıklarda ilk müdahale olarak bölge soğuk su altında 10-15 dakika tutulmalı, ardından temiz bir bezle örtülmelidir. Cilde yapışmış olan kıyafetler, zorla çıkarılmamalıdır ve yanık alan üzerine diş macunu veya yoğurt gibi maddeler sürülmemelidir. Arı sokmasında ise eğer iğne ciltte kaldıysa dikkatlice çıkarılmalı, bölge soğuk suyla yıkanmalı ve şişliği azaltmak için soğuk kompres uygulanmalıdır. Alerjik reaksiyon riski olan bireylerde mutlaka tıbbi yardım alınmalıdır.