Fil hastalığı olarak da bilinen lenfödem kollar ve bacaklarda görülen, vücutta sıvı birikmesine yol açan bir rahatsızlıktır. Lenf sistemi, atık maddeleri temizlemek için hayati bir rol oynar; ancak tıkanıklık veya hasar, lenf sıvısının dolaşımını engelleyerek lenfödeme neden olabilir. Lenfödem, doğuştan gelen bir durum olabileceği gibi kanser tedavisi veya travma gibi faktörler sonucunda da ortaya çıkabilir.
Fil Hastalığı Nedir?
Fil hastalığı, vücutta sıvı birikimi ile belirginleşen ve lenfatik sistemin düzgün çalışmamasından kaynaklanan bir durumdur. Lenfatik sistem, vücudun bağışıklık sisteminde ve sıvı dengesinde önemli bir rol oynar; bu sistem berrak bir sıvı olan lenf sıvısını proteinler, atık maddeler ve bağışıklık hücreleri taşıyarak dolaştırır ve dokuların sağlıklı kalmasına yardımcı olur.
Lenfatik sistemdeki tıkanıklıklar veya hasarlar, lenf sıvısının birikmesine ve sonuç olarak şişmeye yol açabilir.
Fil Hastalığı (Lenfödem) Çeşitleri Nelerdir?
Fil hastalığı iki temel gruba ayrılmaktadır:
Primer Lenfödem
Doğuştan veya gelişimsel olarak ortaya çıkan bir lenfödem türüdür. Bu durum, lenf damarlarının yapısal eksikliğinden kaynaklanmaktadır ve erken yaşlarda başlama riskine sahiptir. Bazı kişilerde lenfatik sistem doğuştan yetersiz olabilir ve zamanla belirtiler göstermeye başlayabilir. Primer lenfödem, tek taraflı veya simetrik olabilir.
Sekonder Lenfödem
Yaygın görülen lenfödem şeklidir. Enfeksiyonlar, travmalar, yanıklar, tümörler, cerrahi müdahaleler veya radyoterapi sonrasında gelişebilir. Özellikle meme kanseri tedavisinde kol lenfödemi sıkça karşılaşılan bir durumdur. Meme kanseri olan bir kadında lenf bezlerine yönelik cerrahi müdahale uygulanması sonucunda kol bölgesinde ödem meydana gelebilir.
Fil Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Lenfödem genellikle kollar ve bacaklarda şişlik ile belirti verir. Başlangıçta hafif şişlikler ve ağırlık hissi olabilir, ancak tedavi edilmezse daha ciddi belirtiler gelişebilir. Bu durum ciltte gerginlik ve kalınlaşma ile kendini gösterir, renk değişiklikleri de gözlemlenebilir.
Fil hastalığının sık görülen belirtileri:
-
Şişlik
-
Şişen bölgelerde ağırlık hissi
-
Ciltte gerginleşme ve sertlik
-
Hareketlerde kısıtlar
-
Cilt renginde değişiklikler
-
Ağrı
-
Enfeksiyon
-
Ciltte hassasiyete bağlı kaşıntı
-
Çukur benzeri izler
Fil Hastalığı Neden Olur?
Fil hastalığı temelde lenf yollarının tıkanması, hasar görmesi veya gelişimsel olarak yetersiz kalması sonucunda gelişir.
Lenf sıvısının akışının engellenmesine neden olan lenfatik damar tıkanıklığı, kanser hastalarında kötü huylu hücreler tarafından oluşturulan tümörlerin bir sonucu olarak da tetiklenebilir. Fil hastalığının gelişiminde etkili olan faktörler:
-
Mantar hastalıkları
-
Travmalar
-
Enfeksiyonlar
-
Parazitler
-
Lenf sistem yapısındaki kalıtsal anormallikler
Fil Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Lenfödem tanısı klinik muayene ile konulabilir. Hekim, hastanın etkilenen bölgesindeki şişliği, derinin durumunu ve hareket kabiliyetini dikkatlice değerlendirir. Kol veya bacak gibi belirli bölgelerde görüldüğü için bu bölgeler incelenerek hastalığın şiddeti belirlenebilir.
Şüpheli durumlarda ise görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir. Bu yöntemler arasında Ultrasonografi, Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR) ve Lenfosintigrafi bulunmaktadır. Ultrasonografi, vücudun iç yapılarını ses dalgaları kullanarak görsel olarak inceleyen bir tekniktir. MR, detaylı görüntüler elde etmek için manyetik alanlar ve radyo dalgalarını kullanan bir yöntemdir. Lenfosintigrafi ise lenf sisteminin çalışmasını gösteren bir tarama tekniğidir.
Lenfödem Nasıl Tedavi Edilir?
Lenfödem hastalığının net bir tedavisi yoktur, ancak hücreler arasında sıvı birikimini azaltarak ve lenfatik sistemdeki sıvı akışını teşvik ederek ciddi sorunları önlemek mümkündür. Tedavi dekonjestif lenfatik tedavi olarak adlandırılır ve lenfödemin neden olduğu komplikasyonları kontrol altına alınabilir.
Lenf drenaj giysileri kullanılarak sıvının uzuvlardan uzaklaştırılması ve şişliğin azaltılması sağlanabilir. Cildiye uzmanından destek alınarak cilt bakımı da yapılabilir ve enfeksiyon riskine karşı koruyucu tedbirler alınabilir.
Düzenli egzersiz lenf drenajını iyileştirir ve yaşa uygun egzersiz planları önerilir. Manuel lenfatik drenaj masaj teknikleriyle şişlik giderilebilir. Bu yöntemler hastaların günlük hayatını kolaylaştırabilir ve daha konforlu bir yaşam sunabilir.
Sık Sorulan Sorular
Fil hastalığı neden bacaklarda daha sık görülür?
Lenf dolaşımı yerçekimine karşı çalışan bir sistemdir. Bacaklarda lenf akışı üst ekstremitelere göre daha uzun mesafeyi kat eder. Aynı zamanda pelvik bölge ameliyatları, filaryazis enfeksiyonları veya venöz yetmezlik bacak lenfödemini tetikleyebilir.
Lenfödem enfeksiyona neden olur mu?
Evet, lenfödemli dokularda lenf akışı yavaşladığı için enfeksiyon riski artabilir. Erysipelas adı verilen cilt enfeksiyonları sık tekrarlar ve lenfödemi daha da kötüleştirir.
Fil hastalığı olanlar nelere dikkat etmeli?
Ödemli bölgeyi darbelere ve kesiklere karşı korumak gerekir. Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınılmalı, bacaklar yükseğe kaldırılmalı ve kilo kontrolü sağlanmalıdır. Düzenli egzersiz ve cilt bakımı ödemi azaltmaya yardımcı olabilir.
Fil hastalığında cerrahi tedavi kimlere önerilir?
Cerrahi tedavi, konservatif yöntemlere (kompresyon, drenaj) yanıt vermeyen ileri evre hastalara uygulanabilir. Uygun adaylar ödemi çok büyük olan, tekrarlayan enfeksiyon geçiren veya günlük yaşamı ciddi şekilde etkilenen hastalardır. Her hastada cerrahi çözüm mümkün olmayabilir; karar multidisipliner değerlendirme sonucu verilebilir.