Ürtiker, ciltte kaşıntı, kızarıklık ve kabarıklıkların oluştuğu bir deri rahatsızlığıdır. Genellikle alerjik reaksiyonlar sonucunda ortaya çıkar. Yiyecekler, ilaçlar, böcek ısırıkları veya temas edilen maddelere karşı vücudun verdiği tepkiyle meydana gelebilir. Belirtileri arasında ciltte kırmızı lekeler, şişlikler, kaşıntı ve yanma hissi bulunur. Tedavi yöntemleri arasında ise antihistaminik ilaçlar, kortikosteroid kremler ve alerjenlerden uzak durmak yer alır.
Ürtiker (Kurdeşen) Nedir?
Ürtiker ya da halk arasında bilinen adıyla kurdeşen, deride ortaya çıkan, kırmızı ve kaşıntılı kabartılarla karakterize edilen bir cilt rahatsızlığıdır. Kabartıların büyüklüğü değişiklik gösterebilir ve bazen geniş alanlara da yayılabilir.
Kurdeşen akut ve kronik olarak iki kategoride incelenir:
-
Akut Ürtiker: Belirtiler 6 haftadan kısa sürer.
-
Kronik Ürtiker: Belirtiler 6 haftadan uzun sürer ve tekrar edebilir.
Akut Ürtiker
Akut ürtiker, kısa süreli ve ani gelişen bir cilt reaksiyonudur. Belirtiler çoğunlukla birkaç saat ile birkaç gün arasında devam eder ve toplamda 6 haftayı geçmez.
Belirtileri:
-
Ciltte aniden ortaya çıkan kabarıklık ve kızarıklık.
-
Yoğun kaşıntı.
-
Kabartıların merkezi soluk, kenarları kızarık olabilir.
-
Çoğu zaman kısa sürede kendiliğinden geriler.
Kronik Ürtiker
Kronik ürtiker, döküntü ve kaşıntının 6 haftadan daha uzun sürdüğü ya da tekrar eden ataklarla kendini gösterdiği durumdur. Kronik ürtikerin nedeni çoğu zaman belirlenemeyebilir ve bu durum idiyopatik ürtiker olarak adlandırılır.
Belirtileri:
-
Uzun süre devam eden kaşıntılı döküntüler.
-
Belirtilerin tekrarlayıcı olması.
-
Ciltte şişlik ve kızarıklık.
-
Göz, dudak ve boğazda şişme riski.
Ürtiker Belirtileri Nelerdir?
Ürtiker belirtileri herleste farklı şekilde ortaya çıkabilir. Yaygın belirtiler şu şekildedir:
-
Ciltte aniden ortaya çıkan kırmızı veya pembe renkli kabartılar
-
Şiddetli kaşıntı
-
Kabartıların merkezinde soluk, kenarında kızarıklık olması
-
Ciltte şişlik
-
Dudak, göz çevresi ve dilde şişlik
Belirtiler, gece saatlerinde veya sıcak ortamlarda artış gösterebilir. Kaşıntı şiddetlendiğinde kişinin uykusunu ve günlük yaşamını da ciddi şekilde etkileyebilir.
Kurdeşen Neden Olur?
Ürtikerin nedenleri arasında şunlar bulunur:
1. Alerjik Reaksiyonlar
-
Gıda alerjileri
-
İlaç alerjileri
-
Polen, hayvan tüyü, böcek ısırıkları
2. Fiziksel Faktörler
-
Güneş ışığı
-
Basınç veya sürtünme
-
Egzersiz sonrası terleme
3. Enfeksiyonlar
-
Üst solunum yolu enfeksiyonları
-
Viral enfeksiyonlar
-
Bakteriyel ya da parazitik enfeksiyonlar
4. Strese Bağlı Ürtiker
Stresten kurdeşen dökmek, yaygın görülen bir durumdur. Yoğun kaygı, üzüntü veya ani stres durumlarında vücut, bağışıklık sistemini etkileyerek ürtiker ataklarına yol açabilir.
5. Otoimmün Hastalıklar
Bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı durumlarda da kronik ürtiker görülebilir.
6. İdiyopatik Faktörler
Bazı durumlarda hiçbir neden bulunamaz. Bu tip ürtikere idiopatik ürtiker denir.
Strese Bağlı Ürtiker: Psikolojik Etkenler
Stres, hem bağışıklık hem de sinir sistemi üzerinde etki yaratır. Yoğun sınav dönemi, iş ile ilgili problemler, ailevi sorunlar veya kaygı bozuklukları yaşayan kişilerde strese bağlı ürtiker görülebilir. Stres anında vücutta kortizol ve histamin gibi kimyasallar artar; bu da ciltte kaşıntı ve döküntüye yol açar.
Strese bağlı kurdeşen çoğu zaman ataklar halinde gelir ve stres düzeyi azaldığında belirtiler kaybolur.
Kurdeşenle Başa Çıkma Yöntemleri ve Önleme
Kurdeşen, vücudun bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi sonucu ortaya çıkan bir cilt reaksiyonudur. Alerjenlere maruz kalmak, kurdeşenin en yaygın nedenlerinden biridir. Bu sebeple alerjenlerden korunmak önemlidir. Örneğin, toz akarları, evcil hayvan tüyleri, polen gibi alerjenlere maruz kalmamak için ev ve işyerinde temizlik yapmak gereklidir.
Stres yönetimi de kurdeşeni tetikleyebilecek faktörler arasındadır. Günlük stresle başa çıkmak için nefes egzersizleri yapmak, meditasyon uygulamak gibi teknikler kullanılabilir. Stres düzeyini kontrol altında tutmak, bağışıklık sisteminin daha dengeli çalışmasına yardımcı olabilir.
Düzenli egzersiz yapmak da kurdeşen riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Egzersiz yapmak, genel sağlığı destekler ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Haftada en az 150 dakika orta şiddette egzersiz yapmak önerilmektedir.
Sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmek de kurdeşen riskini azaltabilir. Dengeli beslenme, yeterli uyku, sigara ve alkol tüketiminden kaçınma gibi alışkanlıklar bağışıklık sistemini güçlendirerek vücudu hastalıklara karşı koruyabilir.
Sık Sorulan Sorular
Ürtiker bulaşıcı mıdır?
Hayır, ürtiker (kurdeşen) bulaşıcı bir hastalık değildir. Ürtiker bağışıklık sistemi, alerjik reaksiyonlar veya çevresel etkenler nedeniyle oluşur ve kişiden kişiye geçme özelliği yoktur. Bu nedenle, ürtikeri olan bir kişiyle temas etmek hastalığın başkasına bulaşmasına yol açmaz.
Stresten kurdeşen çıkar mı?
Evet, stres vücudun savunma mekanizmasını etkileyerek kurdeşen oluşumuna yol açabilir. Yoğun duygusal stres, vücuttaki histamin salınımını artırarak ciltte kaşıntılı döküntüler ortaya çıkarabilir. Stresi kontrol altına almak, kurdeşen atakların yaşanma sıklığını azaltmada etkili olabilir.
Kronik ürtiker kendiliğinden geçer mi?
Bazı kronik ürtiker vakaları zamanla kendiliğinden gerileyebilir ve tamamen kaybolabilir. Ancak birçok hastada uzun süreli tedavi, dikkatli izlem ve tetikleyici faktörlerden korunma gereklidir. Otoimmün kaynaklı vakalarda uzman kontrolü önemlidir.
Ürtiker tamamen tedavi edilebilir mi?
Akut ürtiker çoğu zaman doğru tedavi ile tamamen iyileşir ve tekrar etmez. Kronik ürtiker ise altta yatan nedene ve hastanın genel durumuna bağlı olarak uzun süreli tedavi ve izlem gerektirebilir; fakat etkili tedaviyle belirtiler büyük oranda kontrol altına alınabilir.