Uzun süren öksürük, enfeksiyon veya alerji sonucunda ortaya çıkan yaygın bir semptom olabilir. Öksürük uzun süre devam ediyorsa ve çeşitli belirtiler de eşlik ediyorsa ciddi bir sağlık sorununun habercisi de olabilir. Özellikle 3 haftadan uzun süren öksürükler, nefes darlığı, kilo kaybı ve balgamda kan görülmesi gibi belirtiler varsa mutlaka bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır. Bu tür durumlar altında yatan daha ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir ve erken teşhis hayati önem taşıyabilir.
Uzun süren öksürük süresine ve belirtilerine göre farklı kategorilere ayrılır:
Akut öksürük, 3 haftadan daha kısa süren bir öksürüktür. Bu tür öksürükler genellikle soğuk algınlığı gibi viral enfeksiyonlar sonucunda ortaya çıkabilir. Vücut, virüslerle mücadele ederken solunum yollarında tahriş oluşabilir ve buna bağlı olarak akut öksürük gelişebilir.
Subakut öksürük, 3 ila 8 hafta arasında devam eden bir öksürük tipidir. Subakut, bronşit gibi alt solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir. Virüslerin neden olduğu enfeksiyonların iyileşme sürecinde görülür.
En uzun süren ve dikkat gerektiren öksürük ise Kronik öksürüktür. Astım, KOAH veya reflü gibi kronik rahatsızlıklar kronik öksürüğe yol açabilir. Tedavi edilmeyen kronik öksürük, zamanla daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Vücuttaki farklı öksürük tiplerini tanımak ve doğru şekilde sınıflandırmak, uygun tedavi yaklaşımlarını belirlemede yardımcı olur.
Çoğu zaman tedavi edilebilir olmasına rağmen, kronik öksürüğün ardındaki nedenler göz ardı edilmemelidir. Sık rastlanan sebepler:
Astım
Öksürüğün gece artması, nefes darlığı ve hırıltılı solunumla birlikte görülmesi astımın sebebi olabilir. Astım kaynaklı öksürük genellikle kuru ve inatçıdır.
Alerji ve Geniz Akıntısı
Alerjik rinit ya da kronik sinüzit gibi durumlar, boğaza sürekli akıntı yaparak öksürük refleksini tetikler. Geniz akıntısı kaynaklı öksürük, boğazda gıcık hissiyle birlikte olur.
KOAH ve Kronik Bronşit
Sigara içen kişilerde sık görülen öksürük, balgamlı ve sürekli bir şekilde seyredebilir. Özellikle sabah saatlerinde öne çıkar ve zamanla şiddetlenebilir.
İlaç Yan Etkileri
Yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan ACE inhibitörü grubu ilaçlar, kuru ve uzun süren bir öksürüğe neden olabilir.
Akciğer Kanseri
Öksürük, bazen ciddi bir hastalığın ilk belirtisi olabilir. Uzun süren, giderek artan öksürük, kanlı balgam, göğüs ağrısı, nefes darlığı gibi bulgularla birlikte seyrediyorsa ihmal edilmemelidir.
Uzun süren öksürüklerde, altta yatan nedeni belirlemek için detaylı bir değerlendirme yapılmalıdır. Bu süreç hasta öyküsünün dinlenmesiyle başlar. Öksürüğün ne zamandır devam ettiği, günün hangi saatlerinde arttığı, eşlik eden diğer belirtiler (balgam, nefes darlığı, göğüs ağrısı, ateş, kilo kaybı gibi) tanıya yön verir.
Tanı aşamasında uygulanabilecek testler:
Akciğer grafisi: Akciğerlerde enfeksiyon, kitle veya diğer anormallikleri görmek için yapılır.
Solunum fonksiyon testleri: Astım veya KOAH gibi hastalıkların tanısında tercih edilir.
Kan testleri: Enfeksiyon, bağışıklık durumu ya da tüberküloz gibi sistemik hastalıkları değerlendirmede yardımcı olur.
BT: Ayrıntılı akciğer değerlendirmesi için gerekebilir.
Tedavi süreci ise tanıya göre şekillenir:
Alerji ve geniz akıntısına bağlı öksürükte: Alerji ilaçları ve burun spreyleri kullanılabilir.
Astım veya KOAH gibi solunum yolu hastalıklarında: Solunum açıcı spreyler, kortikosteroidler veya uzun süreli tedavi planı belirlenir.
İlaç yan etkisi tespit edilirse: İlgili ilacın değiştirilmesi ile öksürük ortadan kalkabilir.
Ciddi durumlarda (örneğin tümör şüphesi): Daha ileri tetkik ve yönlendirmeler yapılır.
Her öksürük aynı nedenlere bağlı gelişmez, alanında uzman bir doktorun değerlendirmesi ile sorunun kaynağını bulmak tedavinin en doğru adımı olacaktır.
Evde uygulanabilecek bazı basit önlemler, öksürüğün şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.
Su başta olmak üzere bitki çayları ve ılık içecekler, boğazı yumuşatarak öksürük refleksini hafifletir.
Kuru hava, özellikle kış aylarında öksürüğü tetikleyebilir. Ortam nemini dengelemek için buhar makineleri kullanılabilir veya kalorifer üstüne bir kap su koymak gibi basit yöntemlerden faydalanılabilir.
Tahriş Edici Etkenlerden Uzak Durmak
Sigara dumanı, ağır parfümler, toz ve hava kirliliği gibi tahriş edici maddeler öksürüğü artırabilir. Bu tür etkenlerden mümkün olduğunca uzak durmak, özellikle hassas solunum yolları olan kişilerde belirgin rahatlama sağlar.
Ses Tellerini Dinlendirmek
Sürekli konuşmak, öksürükle tahriş olmuş boğazı daha da zorlayabilir. Ses tellerini dinlendirmek iyileşme sürecine destek olur.
Başı Yüksekte Tutmak
Gece öksürüğünüz varsa, yastığınızı yükselterek başınızı yukarıda tutmanız mide asidinin yukarı kaçmasını önleyebilir ve reflüye bağlı öksürüğü azaltabilir.
3 haftayı geçen öksürükler “subakut” olarak değerlendirilir ve takip edilmesi gerekir. Eğer 8 haftayı aşarsa, altta yatan ciddi bir neden olabileceği için mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.
Hayır, her uzun süren öksürük ciddi bir hastalık anlamına gelmez. Alerji, reflü gibi kronikleşebilen durumlar öksürüğe neden olabilir. Bazı vakalarda akciğer hastalıklarının da belirtisi olabilir; bu yüzden bir uzman tarafından değerlendirilmelidir.
Öksürük 8 haftadan uzun sürdüyse ve günlük yaşamınızı etkilemeye başladıysa, başka bir belirti olmasa bile altta yatan nedenin belirlenmesi için doktor muayenesi yapılabilir.
Evet, mide asidinin yemek borusuna kaçması (reflü), özellikle gece veya yemekten sonra kuru ve inatçı öksürüğe yol açabilir. Bu durum boğazda yanma ve gıcık hissi ile birlikte görülebilir.