Salgına Dikkat: Uyuz Yakın Temasla Kolayca Bulaşabilir!

Uyuz “sarcoptes scabiei” isimli akarların neden olduğu bir cilt hastalığıdır.  Bulaşıcı bir hastalık olan uyuz, erken evrede yol açtığı kaşıntı ve deri döküntüleri nedeniyle alerji veya böcek ısırmaları ile karıştırılabilen bir hastalık olmakla birlikte hekiminiz tarafından uyuz akarlarının yol açtığı belirtiler ayırt edilerek kısa sürede doğru tanı konulabilmektedir.

Dakikalar İçinde Bulaşabiliyor

Uyuzun en yaygın belirtisi çok şiddetli gece kaşıntısıdır. Yatağa girerek ısınan kişide şiddetlenen kaşıntı hastayı uykudan uyandırabilecek düzeylerde seyredebilmektedir. İlk kez uyuza yakalanan hastalarda belirtilerin başlaması 2-6 hafta aralığındadır. Ancak daha önce uyuza yakalanan bir hasta söz konusuysa belirtiler ilk 1-4 gün aralığında ortaya çıkabilmektedir. Hastalık henüz belirti gösterilmeyen dönemde de bulaşıcı özelliktedir. Uyuz hastası beraberinde aynı evde yaşayan herkes tedavi edilmelidir. Hastalık yakın temas ile dakikalar içinde bulaşabileceğinden ve hemen belirti göstermediğinden hastalığı tam anlamıyla yok edebilmek adına hane halkının belirti göstermiyor oluşu dikkate alınmadan tedavi programına dahil olmaları sağlanmalıdır. Yaşanılan evdeki zemin ve mobilyalar elektrik süpürgesi ile temizlenmeli hane halkının temas ettiği tüm tekstil ürünleri 60 derece ısıda yıkanmalı ve ütülenmelidir. Yıkanması mümkün olmayan eşyalar ağzı kapalı bir poşet içerisinde en az üç gün bekletilmelidir.  

Uyuz İyileşse Bile Kaşıntı Sürebilir

Uyuz hekim kontrolünde kolaylıkla tedavi edilebilir bir hastalıktır. Uyuz tedavisi genellikle hem uyuz akarlarını öldürmeye hem de uyuz semptomlarını gidermeye yönelik losyon ve haplarla uygulanmaktadır. Tedavi kısa süre içinde uyuz akarlarından kurtulmanızı sağlar ancak, akarların yol açtığı alerjik semptomlar nedeniyle kaşıntı 2-4 hafta aralığında bir süre daha devam edebilmektedir. Hekiminiz tarafından önerilen ilaçlar önerilen süre ve dozda kullanılmaya devam edilmeli, hane halkı da mutlaka tedavi programına dahil edilmelidir.  

Sık Sorulan Sorular

Uyuz Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

Uyuz hastalığı tanısı genellikle dermatolojik muayene ile konur. Ciltte tipik yerleşim yerlerinde (parmak araları, bilek içleri, bel hattı, koltuk altı, kalça ve genital bölge) görülen döküntüler, kabarıklıklar ve kaşıntı varlığı tanıyı destekler.
Uzman hekim, deri kazıntısı alarak mikroskop altında parazit ve yumurtaları inceleyebilir. Ancak bu test her zaman pozitif çıkmayabilir. Klinik bulgular ve hastanın şikayetleri çoğu zaman tanı için yeterlidir.
Son dönemde sık karşılaşılan salgınlarda, aile bireylerinin birlikte değerlendirilmesi önem kazanmıştır. Çünkü uyuz, yakın temasla kolayca yayıldığı için eş zamanlı tanı ve tedavi süreci gereklidir.

Uyuzun Belirtilerini Nasıl Anlayabiliriz?

Uyuzun belirtilerini doğru şekilde tanımak, erken tanı ve bulaşın önlenmesi açısından kritik önem taşır. En yaygın belirti gece artan kaşıntıdır. Bu kaşıntı özellikle uyku kalitesini bozar ve hastanın yaşam kalitesini düşürür.
Ciltte özellikle el parmak araları, bilek içleri, bel, kalça ve koltuk altında kırmızı döküntüler, kabarcıklar veya tünel şeklinde izler görülebilir.
Bazı hastalarda kaşıntı nedeniyle oluşan yara ve kabuklanma ikincil enfeksiyonlara yol açabilir. Özellikle çocuklarda huzursuzluk, uykusuzluk gibi dolaylı belirtiler de gözlenebilir.
Uyuz belirtileri başladıktan sonra çevrede benzer şikayetlerin olup olmadığı da değerlendirilmelidir. Salgın dönemlerinde bu bilgi tanı koymada yol gösterici olabilir.

Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Uyuz belirtileri hastalığın evresine, kişinin bağışıklık sistemine ve cilt yapısına göre farklılık gösterebilir. Genel olarak:

• Gece artan şiddetli kaşıntı
• Kızarık, pütürlü ve kabuklu döküntüler
• Deride ince çizgiler (uyuz tünelleri)
• Kaşınma sonucu oluşan yara ve kabuklar
• El bileklerinde ve parmak aralarında başlangıç lezyonları
• Dirsek, göğüs altı, kalça ve ayak bileklerinde yoğunlaşma
  Bazı bağışıklığı baskılanmış bireylerde, klasik döküntüler görülmeyebilir. Bu yüzden doktor kontrolü ihmal edilmemelidir.

Uyuz Neden Olur?

Uyuz, Sarcoptes scabiei adlı akarın (parazitik bir canlı) derinin üst katmanına yerleşmesiyle oluşur. Bu parazit, deri altında tüneller açarak ilerler ve yumurtalarını bırakır. Vücudun bağışıklık sistemi bu istilaya karşı reaksiyon geliştirir ve bu da yoğun kaşıntıya neden olur.
Uyuz neden olur sorusunun cevabı sadece parazit bulaşmasıyla sınırlı değildir. Şunlar riski artırır:

• Yakın fiziksel temas (özellikle aynı evde yaşamak)
• Ortak giysi, yatak ve havlu kullanımı
• Kalabalık ve hijyen koşulları kötü olan ortamlarda yaşamak
• Bağışıklık sisteminin zayıf olması
  Toplu taşıma, okul, yurt gibi ortamlarda da hızla yayılabilir. Bu nedenle koruyucu önlemler alınması son derece önemlidir.

Uyuz Hastalığı Nasıl Geçer?

Uyuz hastalığı, uygun tedavi uygulandığında tamamen kontrol altına alınabilir. Ancak tedavide geç kalınması ya da eksik uygulama durumunda uzun sürebilir.
İlk tercih genellikle permetrin içeren topikal (sürme) kremdir. Vücuda boyundan aşağıya, temiz ve kuru cilde uygulanır ve 8–14 saat bekletildikten sonra duş alınır.
Bazı hastalarda oral tedavi (ivermektin) de gerekebilir.
Uyuz hastalığı nasıl geçer sorusunun cevabı şunları da içermelidir:

• Kişisel eşyaların yüksek ısıda yıkanması
• Yıkaması mümkün olmayan eşyaların ağzı kapalı poşette 72 saat bekletilmesi
• Aynı evde yaşayan herkesin eş zamanlı tedavi alması
• Kaşıntı sonrası oluşan enfeksiyon varsa antibiyotik tedavisi
  Kaşıntı, tedavi sonrası 2–3 hafta sürebilir. Bu durum alerjik reaksiyonla ilgilidir ve antihistaminik ilaçlarla kontrol altına alınabilir.

Uyuz Bulaşıcı Mı?

Evet, uyuz oldukça bulaşıcıdır. Temel bulaş yolu yakın temasla olur. Özellikle uzun süreli cilt teması, el sıkışma, aynı yatakta yatmak, aynı kıyafet veya havluyu kullanmak bulaşma açısından risklidir.
Uyuz bulaşıcı mı sorusu toplu yaşam alanları için daha da önem kazanır. Okul, kreş, bakım evleri ve askeri birliklerde salgınlar sık görülür.
Parazit vücut dışında birkaç gün canlı kalabildiği için kontamine eşyalar da bulaş kaynağı olabilir. Bu nedenle hasta olan kişinin temas ettiği alanların da dezenfekte edilmesi önerilir.
Tedavi sürecinde evde hijyenik önlemler mutlaka artırılmalı ve eş zamanlı uygulamalarla yayılımın önüne geçilmelidir.