Nierstenen zijn kleine stenen met een kristalstructuur, gevormd door harde minerale afzettingen in de nieren. Ze kunnen ernstige pijn veroorzaken door verstopping in de urinewegen. Deze aandoening komt wereldwijd vaak voor en kan bij patiënten tot ernstige ongemakken en een vermindering van de levenskwaliteit leiden.
Nierstenen beginnen meestal symptomen te vertonen wanneer ze in de urinewegen terechtkomen en kunnen ernstige pijn en verschillende symptomen veroorzaken die de levenskwaliteit negatief beïnvloeden. Opvallende symptomen zijn pijn in het gebied van de nieren, de rug, onder de ribben, in de onderbuik en in de liezen. Een brandend gevoel en pijn bij het urineren, een frequente drang om te plassen, vermindering van de urineproductie en veranderingen in de urinestroom zijn andere vaak voorkomende symptomen. Veranderingen zoals donkere, troebele urine en een slechte geur zijn opvallend. Misselijkheid en braken kunnen ook gepaard gaan met nierstenen. Als de stenen een infectie hebben veroorzaakt, kunnen symptomen zoals koorts, koude rillingen en beven optreden. In vergevorderde gevallen kunnen nierfunctieverlies optreden als de nierstenen de urinewegen volledig blokkeren. Dubbele obstructie kan bij niet-behandeling leiden tot nierfalen. Bij het optreden van deze symptomen dient men zeker een gezondheidsdeskundige te raadplegen.
De eerste en belangrijkste stap om nierstenen te voorkomen is voldoende vochtinname. Dat de urine lichtgeel van kleur is, is een indicator voor een voldoende vochtinname. Waterconsumptie moet de voorkeur hebben boven thee, koffie, vruchtensappen en koolzuurhoudende dranken. Dergelijke dranken kunnen uitdroging veroorzaken of, door hun suikergehalte, andere gezondheidsproblemen veroorzaken en dienen dus beperkt te worden. Consumptie van groenten en fruit kan het zuurgehalte van de urine verlagen en het risico op de vorming van nierstenen verminderen. Consumptie van groenten samen met dierlijke producten is een effectieve methode om het urinezuurniveau in balans te brengen. Bovendien kan het beperken van de inname van zout en suiker helpen het risico op nierstenen te verminderen. Vanwege het hoge zout- en suikergehalte in verpakte voedingsmiddelen moet de consumptie daarvan zoveel mogelijk worden beperkt. Obesitas is een belangrijke risicofactor voor de vorming van nierstenen, daarom wordt het behouden van een gezond gewicht ook als een preventieve maatregel beschouwd. Er moet voorzichtigheid worden betracht voordat men diëten of chirurgische methoden toepast die snel gewichtsverlies veroorzaken, en deskundig advies moet worden ingewonnen. Regelmatige bloed- en urinemonitoring kan nuttige informatie bieden voor mensen in risicogroepen om hun dieet te optimaliseren en het risico te verlagen.
De behandeling van nierstenen hangt af van de grootte, de locatie van de steen en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Kleine stenen kunnen vaak vanzelf zonder ingreep uitgescheiden worden. Voor grotere stenen kunnen medische of chirurgische ingrepen nodig zijn. Medicatie Behandeling: Pijnstillers worden vaak gebruikt om de pijn te verlichten terwijl de stenen passeren. Bij patiënten met een teveel aan urinezuur kan medicamenteuze behandeling worden toegepast om de zuurgraad van de urine te verlagen. Niet-Chirurgische Interventies: Afhankelijk van de grootte en de locatie van de steen kunnen minimaal invasieve methoden worden gebruikt zoals ESWL (extracorporeal shock wave lithotripsy). Tijdens deze procedure worden stenen gebroken door schokgolven en kunnen ze met de urine worden uitgescheiden. Na de ingreep wordt het succes gecontroleerd met een CT-scan. Chirurgische Interventies: In gevallen waar chirurgische ingreep nodig is, worden methoden zoals percutane nefrolithotomie (PNL) en ureteroscopie gebruikt. PNL is een minimaal invasieve operatie waarbij stenen worden verwijderd via een klein gaatje in de rug. Ureteroscopie wordt uitgevoerd met een met licht en camera uitgerust instrument om de stenen te bereiken en te verwijderen of te breken. Bij stenen die het gevolg zijn van de overmatige werking van de bijschildklieren kan een operatie aan de bijschildklier nodig zijn.
Er zijn veel risicofactoren die de vorming van nierstenen kunnen veroorzaken. Deze factoren variëren van persoonlijke leefgewoonten tot genetische aanleg. Onvoldoende waterinname is een van de meest voorkomende oorzaken; wanneer er onvoldoende vocht in het lichaam is, wordt urine geconcentreerder en wordt de kristalvorming vergemakkelijkt. Evenzo kan overmatige zoutinname de calciumopbouw in de urine verhogen en zo steenvorming bevorderen.
Voedingsgewoonten zijn ook van grote invloed. Overmatige consumptie van dierlijke eiwitten kan de urinezuurspiegels verhogen. Bovendien kan voeding met weinig calcium paradoxaal genoeg de vorming van stenen vergroten, omdat zonder voldoende calcium, oxalaat wordt geabsorbeerd en zich ophoopt in de nieren wanneer het door de darmen gaat. Genetische aanleg, het eerder hebben gehad van stenen, langdurig gebruik van bepaalde medicijnen, obesitas en een sedentaire levensstijl behoren ook tot de belangrijkste risicofactoren. Het herkennen van risicofactoren en het nemen van de nodige voorzorgsmaatregelen is een effectieve stap om nierstenen te voorkomen.
Mensen die gediagnosticeerd zijn met nierstenen moeten enkele veranderingen in hun levensstijl aanbrengen. Dit helpt zowel bij het passeren van de bestaande stenen als bij het voorkomen van nieuwe steenformatie. De dagelijkse vochtinname moet 2,5 liter overschrijden, met de nadruk op water. In plaats van suikerhoudende en koolzuurhoudende dranken moet de voorkeur worden gegeven aan water met citroen of ongezoete kruidenthee.
De consumptie van zout en eiwitten moet worden verminderd en er moet rekening worden gehouden met de calciumbalans. Regelmatige lichaamsbeweging helpt om de urinewegen actief te houden door het metabolisme te stimuleren. Bovendien moet langdurige inactiviteit worden vermeden; zelfs mensen die aan een bureau werken, moeten gedurende de dag korte wandelingen maken. Voedingsgewoonten moeten opnieuw worden aangepakt en indien nodig moet hulp worden gezocht bij een diëtist. Regelmatige controles bij een uroloog mogen niet worden verwaarloosd.
Een niersteen ontstaat door de geleidelijke ophoping van onoplosbare mineralen in de urine die harde massa's vormen. De meest voorkomende soorten stenen zijn calciumoxalaat, urinezuur en struvietstenen. Deze ophopingen kunnen zich vormen in de nierkanalen of de urinewegen en kunnen zonder behandeling ernstige pijn en problemen met urineren veroorzaken. Deze stenen kunnen verschillende maten hebben en kunnen in de nier blijven of naar de urinewegen gaan en pijnlijke processen veroorzaken. Afhankelijk van de locatie en grootte van de steen kunnen verschillende symptomen optreden bij patiënten. Kleine stenen kunnen vaak via de urine worden uitgescheiden, terwijl voor grotere stenen behandeling nodig kan zijn.
Waarom ontstaan nierstenen? Het antwoord op deze vraag is niet één enkelvoudige oorzaak; steenvorming gebeurt vaak door de samenkomst van meerdere factoren. De meest voorkomende oorzaken zijn:
Onvoldoende vochtinname: Een lage dagelijkse waterconsumptie kan de urine concentreren en leiden tot steenvorming.
Overmatige zout- en eiwitinname: Met name de overmatige consumptie van dierlijke eiwitten kan de verhoging van steenvormende stoffen in de urine veroorzaken.
Genetische aanleg: Individuen met een familiegeschiedenis van nierstenen hebben een groter risico op steenformaties.
Urineweginfecties, structurele afwijkingen in de urinewegen en enkele systemische ziekten (bijvoorbeeld jicht, overmatige werking van de bijschildklieren) kunnen de ontwikkeling van stenen bevorderen. Om dit risico te verkleinen, zijn voldoende vochtinname, gezonde en evenwichtige voedingsgewoonten en regelmatige urologische controles van het grootste belang.
De klachten door nierstenen kunnen variëren afhankelijk van de locatie, grootte en beweging van de steen. Kleine stenen kunnen soms zonder symptomen passeren, terwijl bewegende of grotere stenen zeer ernstige symptomen kunnen veroorzaken. De meest voorkomende symptomen zijn:
Bij het optreden van deze symptomen is het noodzakelijk om onmiddellijk een uroloog te raadplegen.
Wat helpt tegen nierstenen? is belangrijk voor zowel de uitscheiding van bestaande stenen als het voorkomen van nieuwe. Enkele aanbevelingen die kunnen helpen om steenvorming te voorkomen en stenen op natuurlijke wijze te laten passeren zijn:
Gezien het verschil in steensamenstelling per individu, dienen deze aanbevelingen onder toezicht van een arts te worden beoordeeld.
Hoe een niersteen wordt uitgeplast hangt af van de grootte en locatie van de steen. Kleine stenen kunnen meestal vanzelf doorgaan met een grotere vochtinname en voldoende beweging. Tijdens dit proces kunnen pijnstillers en spierverslappers worden gebruikt. Voor grotere stenen kan medische ingreep noodzakelijk zijn. Enkele toegepaste methoden zijn:
ESWL (extracorporeal shock wave lithotripsy)
URS (ureteroscopie met laserbehandeling of extractie)
PCNL (percutane nefrolithotomie – chirurgische methode voor grotere stenen)
Het verloop van het passeren van de stenen verschilt van persoon tot persoon, daarom is monitoring door een uroloog van belang.
Het beste antwoord op de vraag hoe een niersteen het gemakkelijkst wordt uitgeplast is: vroege detectie, voldoende waterinname en passende medische ondersteuning. Enkele suggesties:
Het belangrijkste punt dat men niet mag vergeten is dat elke niersteen anders van samenstelling kan zijn en dat de "gemakkelijkste" methode per individu bepaald moet worden.