Wat is Oedeem? Symptomen en Oorzaken van Oedeem in het Lichaam

Oedeem is een aandoening waarbij er zwelling en zwelvorming in de weefsels ontstaat door de ophoping van overtollig vocht in het lichaam. Oedeem komt vaak voor in gebieden zoals de benen, enkels, handen en het gezicht, maar kan ook in andere delen van het lichaam optreden. Factoren die bijdragen aan het ontstaan van oedeem zijn onder andere hartfalen, nieraandoeningen, leverproblemen, hormonale disbalansen en stoornissen van het lymfesysteem. Oedeem dat in een vroeg stadium wordt opgemerkt, kan met de juiste beheersstrategieën onder controle worden gehouden.

Wat is Oedeem?

Oedeem ontstaat wanneer er meer vocht vanuit de bloedvaten naar de tussenruimtes van de weefsels overstroomt of wanneer dit vocht niet voldoende wordt geabsorbeerd. Verhoogde capillaire permeabiliteit, verhoogde bloeddruk of verminderde lymfatische drainage kunnen als oorzaak fungeren voor deze aandoening.

Oedeem kan duidelijk worden in gebieden zoals de benen, enkels, handen, gezicht en buik. Gevoel van spanning in de huid, opgeblazenheid, gewichtstoename en het ontstaan van een put bij aanraking zijn symptomen die kunnen voorkomen. Deze processen ontwikkelen zich afhankelijk van de huidige gezondheidstoestand, levensstijl en omgevingsfactoren van een persoon.

Welke Symptomen Heeft Oedeem in het Lichaam?

Oedeem in het lichaam manifesteert zich vaak door symptomen zoals een gevoel van zwaarte, spanning in de huid, zwelling en strakheid. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als oedeem, vooral in de handen, enkels, benen en het gezicht, optreedt. Als er klachten zijn zoals plotselinge gewichtstoename, ineffectiviteit van vochtafdrijvende medicijnen en kortademigheid, moet medische hulp worden ingeschakeld. 

Klinisch kan oedeem zich met de volgende bevindingen presenteren:

• Duidelijke zwelling in de onderste ledematen

• Spanning in de huid 

• Putvorming bij het drukken met een vinger (pitting oedeem)

• Oedeem rond de ogen in de ochtend

• Drukkende schoenen of ringen

• Onverklaarbare toename bij dagelijks gewichtscontrole

• Vermoeidheid en algemene lichamelijke slapte

Waarom Houdt het Lichaam Oedeem Vast?

De oorzaken van oedeem in het lichaam kunnen onderverdeeld worden in fysiologische en pathologische categorieën. Afhankelijk van de oorzaak van het oedeem kan het klinische behandelplan variëren.

Fysiologische Oorzaken

Fysiologisch oedeem ontstaat meestal door levensstijl en omgevingsomstandigheden. Dit type oedeem is kortdurend en er ligt geen onderliggende ziekte aan ten grondslag. Langdurig aanhoudend oedeem kan echter een medische evaluatie vereisen.

Overmatig Zoutgebruik

Voedsel met een hoog zoutgehalte kan leiden tot een ophoping van natrium in het lichaam, wat een toename van extracellulair vocht kan veroorzaken. Door dit effect van natrium wordt er water in de weefsels vastgehouden, wat leidt tot oedeem.

Onvoldoende Waterinname

Bij onvoldoende waterinname heeft het lichaam de neiging om vocht in de weefsels vast te houden om het tekort aan vloeistoffen te compenseren. Dit activeert de waterterugwinmechanismen van de nieren, wat bijdraagt aan de vorming van oedeem.

Inactiviteit en Langdurige Houdingsproblemen

Langdurig in dezelfde houding blijven, vermindert de veneuze terugkeer in de onderste ledematen. Vertraging van de bloedsomloop veroorzaakt door de zwaartekracht leidt tot vochttoevoer naar de weefsels en tot oedeemvorming in de benen.

Hormonale Veranderingen

Veranderingen in oestrogeen- en progesterongehaltes tijdens menstruatiecycli, zwangerschap of menopauze beïnvloeden de vochtbalans van het lichaam. Deze situatie kan leiden tot tijdelijke oedeemvorming, vooral bij vrouwen.

Hoge Temperaturen en Vochtige Lucht

Bij warm weer verwijden bloedvaten (vasodilatatie), wat de overgang van vocht uit de bloedvaten naar omliggende weefsels vergemakkelijkt. In de zomer kunnen handen en voeten vaak opgezwollen raken.

Pathologische Oorzaken

Pathologisch oedeem ontwikkelt zich vaak als gevolg van een onderliggende stoornis van de functie van een orgaan en kan chronisch van aard zijn. Het identificeren van de oorzaak van dit type oedeem is cruciaal voor een juiste diagnose en behandeling.

Hartfalen

Een verminderde pompcapaciteit van het hart zorgt ervoor dat onvoldoende bloed de weefsels bereikt en het veneuze bloed zich ophoopt. Dit kan zich vooral manifesteren als symmetrisch oedeem in de benen en enkels.

Nieraandoeningen

Een verminderde filterfunctie van de nieren beïnvloedt de vocht- en elektrolytenbalans. In omstandigheden zoals het nefrotisch syndroom leidt eiwitverlies tot een vermindering van de oncotische druk in de bloedvaten, wat de ontwikkeling van oedeem kan triggeren. Oedeem dat 's ochtends duidelijk zichtbaar is rond de oogleden en het gezicht, kan nier gerelateerd zijn.

Leverinsufficiëntie

Een verminderde eiwitsynthesecapaciteit van de lever bemoeilijkt het vasthouden van bloed in de bloedvaten. Hierdoor is ophoping van vocht in de buik en oedeem in de enkels vaak voorkomen.

Onvoldoende Schildklierfunctie (Hypothyreoïdie)

Een afname van schildklierhormonen kan resulteren in de ophoping van mucopolysacchariden tussen de weefsels, met als gevolg non-pitting oedeem, dat stevig is en bij druk niet indeukt. 

Lymfedrainage Stoornissen (Lymfoedeem)

Verminderde aangeboren ontwikkeling van lymfevaten of blokkades volgende operaties, trauma of infectie kunnen leiden tot chronisch, vaak eenzijdig, oedeem genaamd lymfoedeem. 

Hoe Wordt Oedeem in het Lichaam Verholpen?

Om oedeem in het lichaam te verminderen, kan het nuttig zijn de zoutinname te verlagen, veel water te drinken, regelmatig te bewegen en te rusten met de benen omhoog. Als oedeem voortdurend terugkeert of ernstig is, wordt aangeraden een gezondheidsdeskundige te raadplegen.

Effectieve methoden om oedeem te verminderen zijn onder andere:

• De zoutinname verlagen

• Het dragen van compressiekousen onder dokters toezicht

• Wandelen 

• Fietsen

• Massage van het gezwollen gebied 

• Geen strakke kleding dragen

• Gezond eten

• Suppletie van vitamine B6

Oedeem verminderende voedingsmiddelen:

• Peterselie

• Komkommer

• Watermeloen, ananas

• Water met citroen

Bij het gebruik van deze voedingsmiddelen moet rekening worden gehouden met de persoonlijke gezondheidstoestand. Personen met nieraandoeningen mogen geen kruidengeneeskundige oplossingen toepassen zonder hun arts te raadplegen.

Hoe Wordt Oedeem in het Lichaam Gediagnosticeerd?

Om oedeem te diagnosticeren en de oorzaak daarvan te begrijpen, worden fysieke onderzoeken uitgevoerd, wordt de zwelling van lichaamstissues gecontroleerd en de medische voorgeschiedenis bestudeerd. In sommige gevallen zijn bloedonderzoeken, echografische onderzoeken of andere tests noodzakelijk.

• Bij de diagnose oedeem worden specifieke gebieden geïdentificeerd en de ernst ervan wordt gemeten door druk uit te oefenen op de huid.
• De medische voorgeschiedenis van de persoon wordt uitgevraagd; er wordt informatie verkregen over gezondheidsproblemen en voedingsgewoonten.
• Met bloedtesten worden nierfuncties, schildklierfuncties, leverenzymen en elektrolytenbalans geëvalueerd.
• Bij vermoedelijke vaatproblemen kan een echografisch onderzoek worden gedaan.
• In geval van vermoeden van oedeem in de benen wordt een Doppler-echografie uitgevoerd.
• Bij problemen van orgaanoorsprong kunnen röntgenfoto's, CT of MRI scans worden toegepast.

Hoe Wordt Oedeem Behandeld?

De basisprincipes van de behandeling van oedeem zijn het identificeren van de onderliggende oorzaak en het uitvoeren van een geschikte medische aanpak voor die oorzaak. Bij tijdelijke oedeem zijn veranderingen in levensstijl meestal voldoende, terwijl bij oedeem veroorzaakt door systemische ziekten medische behandeling vereist is.

Als er sprake is van onderliggende hart-, nier-, lever- en schildklieraandoeningen, wordt een medisch behandelplan opgesteld onder begeleiding van de betreffende specialist. Indien noodzakelijk kunnen medicatie onder dokters toezicht worden gebruikt. Het ongecontroleerd gebruik van dergelijke medicatie kan echter ernstige onevenwichtigheden in vocht en elektrolyten veroorzaken en dient daarom door een arts te worden gevolgd.

Bij oedeem veroorzaakt door medicatie of stoornissen in lymfatische drainage kunnen ondersteunende methoden zoals fysiotherapie en lymfatische massage de voorkeur genieten. Bij eenzijdig, hard of langdurig oedeem moet aanvullend onderzoek worden gedaan.

Veelgestelde Vragen

Hoeveel dagen duurt het voordat oedeem uit het lichaam verdwijnt?

De duur van oedeem varieert afhankelijk van de aard van de onderliggende oorzaak. Oedeem door gebrek aan fysieke activiteit, overmatig zoutgebruik of hormonale veranderingen kan meestal binnen enkele dagen vanzelf verminderen. Oedeem veroorzaakt door hart-, nier- of leverproblemen kan echter langer duren om te verbeteren en medische interventie vereisen.

Betekent elke zwelling oedeem?

Nee, niet elke zwelling wordt veroorzaakt door oedeem. Trauma's, infecties, bindweefselziekten of lokale ontstekingen kunnen ook zwellingen veroorzaken; daarom moet het type, de duur en andere bijbehorende symptomen van de zwelling zorgvuldig worden beoordeeld.

Waar komt oedeem in het lichaam het meest voor?

Oedeem komt het vaakst voor in zwaartekrachtgevoelige gebieden zoals de voeten, enkels en benen. Bij sommige systemische aandoeningen kan oedeem echter ook in de handen, gezicht, buikholte, longen of rond de ogen optreden.

Kan dagelijkse waterinname oedeem verminderen?

Ja, voldoende waterinname is effectief in het behouden van de vochtbalans in het lichaam en kan helpen bij het voorkomen van oedeemvorming. Een gebrek aan hydratatie kan de vochtretentie in het lichaam vergroten.