Öksürük, solunum yollarını yabancı maddelerden, mikroplardan ve mukustan temizleyen doğal bir reflekstir. Ancak bazen bu refleks, altta yatan farklı sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Özellikle öksürük, birkaç haftadan uzun sürdüğünde veya gece uykularını bölebilen kronik öksürük halini aldığı zaman, bir uzman tarafından değerlendirilmesi gerekebilir.
Öksürük Türleri Nelerdir?
Öksürük; süresi, yapısı ve eşlik eden belirtilere göre farklı türlerde sınıflandırılır.
-
Akut Öksürük
3 haftadan kısa süren öksürükler, akut öksürük olarak tanımlanır. Sık görülen nedenleri; grip, soğuk algınlığı ve alerjik reaksiyonlardır. Çoğu zaman geçicidir ve altta yatan enfeksiyonun iyileşmesi ile birlikte ortadan kalkabilir.
-
Subakut Öksürük
3 hafta ile 8 hafta arasında sürebilen öksürüktür. Genellikle viral enfeksiyonların ardından ortaya çıkar ve postenfeksiyöz öksürük olarak da adlandırılır.
-
Kronik Öksürük
8 haftadan uzun süren öksürükler, kronik öksürük olarak değerlendirilir ve ciddi bir altta yatan nedenin işareti olabilir. Astım, KOAH, reflü, tüberküloz ve sinüzit kronik öksürüğe yol açabilir.
-
Kuru (Non-Prodüktif) Öksürük
Kuru öksürükte balgam ve mukus oluşmaz. Boğazda kaşınma, yanma ve gıcık hissiyle birlikte seyredebilir. Alerji, reflü, hava kirliliği, sigara dumanı veya bazı ilaçlar bu tip öksürüğe neden olabilir.
-
Balgamlı (Prodüktif) Öksürük
Balgamlı öksürük, solunum yollarında fazla mukus birikmesi sonucu oluşur. Enfeksiyonlara veya KOAH, bronşit gibi kronik solunum yolu hastalıklarına bağlı gelişebilir.
-
Gece Öksürüğü
Gece saatlerinde artan öksürük; astım, reflü ve geniz akıntısı gibi durumlarda sık görülür. Yatarken mukusun boğaza akması veya mide asidinin yukarı kaçması öksürük refleksini tetikleyebilir.
-
Alerjik Öksürük
Alerjik öksürük, polen, hayvan tüyü, toz veya küf gibi alerjen türlerine maruziyet sonrası gelişir. Kuru ve tekrarlayıcı yapıda olur; hapşırık, burun akıntısı ve gözlerde kaşıntı gibi belirtilerle birlikte seyredebilir. Alerjen ortamdan uzaklaşmak ve doktor önerisiyle alerji tedavisi almak semptomları hafifletir.
Kronik Öksürük Neden Olur?
Öksürük, solunum yollarının kendini temizleme refleksidir; ancak 2 haftadan uzun süren ve geçmeyen öksürük, yalnızca bir rahatsızlık belirtisi değil, çoğu zaman altta yatan bir sağlık sorununun göstergesidir. Kronik öksürük; solunum yolu enfeksiyonları, alerjik hastalıklar, reflü, astım, sigara kullanımı ve çevresel etkenler gibi çok sayıda farklı nedenle ortaya çıkabilir.
- Geniz Akıntısı
Grip, alerji ve sinüzit gibi durumlar nedeniyle burun ve sinüslerden salgılanan mukusun boğazın arkasına doğru akmasıdır. Bu akıntı boğazı sürekli tahriş ederek öksürük refleksini tetikler.
- Astım ve Alerjiler
Öksürük varyantlı astım durumunda, klasik nefes darlığı yerine tek belirti inatçı bir kuru öksürük olabilir. Polen, toz, evcil hayvan tüyü gibi alerjenlere maruz kalmak öksürüğü tetikleyebilir.
- Reflü Hastalığı
Reflü, boğazda ve akciğerlerde tahrişe neden olabilir. Reflü kaynaklı öksürük, çoğunlukla yemeklerden sonra veya yatarken artar ve sık sık gece öksürük krizine neden olan önemli bir faktördür.
- Solunum Yolu Hastalıkları
Kronik bronşit, KOAH, bronşektazi ve zatürre gibi akciğer hastalıkları, sürekli öksürük şikayetinin arasında yer alır.
- Çevresel Tahriş Ediciler ve Sigara
Sigara dumanı, hava kirliliği, kimyasal buharlar ve tozlu ortamlar solunum yollarını sürekli tahriş ederek kronik öksürüğe yol açar.
Geçmeyen Öksürük Tanısı Nasıl Konulur?
Geçmeyen öksürüğün teşhisi için detaylı bir değerlendirme gereklidir. Tanı süreci genellikle hastanın öyküsünün dinlenmedi ve fiziksel muayene ile yürütülür. Öksürük süresi, şekli, tetikleyici faktörler ve eşlik eden belirtiler tanıda önemlidir.
Gerekli görülürse akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri, sinüs tomografisi veya alerji testleri gibi tetkikler yapılabilir. Özellikle reflü şüphesinde pH ölçümü veya endoskopi uygulanırken, enfeksiyon kaynaklı durumlarda balgam kültürü veya kan testleri tercih edilebilir.
Geçmeyen Öksürük Nasıl Tedavi Edilir?
Geçmeyen öksürüğün tedavisi kişiye özel olarak planlanmalı ve öksürüğün kaynağına yönelik olmalıdır. Eğer öksürük bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklanıyorsa, hekim kontrolünde antibiyotik tedavisi uygulanabilir.
Alerjik öksürüklerde alerjenlerden uzak durmak, ortam havasını temiz tutmak ve gerekirse antihistaminik ilaçlar kullanmak faydalı olabilir.
Astım veya KOAH’a bağlı öksürüklerde, hava yollarını açan inhaler ilaçlar, düzenli kullanımda solunum yollarındaki direnci azaltarak rahatlama sağlar. Bu tür hastalarda doktorun önerdiği tedavi planına uymak büyük önem taşır.
Sinüzit veya geniz akıntısı öksürüğe neden oluyorsa, burun açıcı spreyler, mukus giderici tedaviler veya alerjiye yönelik ilaçlar kullanılabilir. Sinüslerdeki tıkanıklığın giderilmesiyle boğaza akan mukus azalır ve öksürük hafifler.
Sigara kullanımı da uzun süren öksürüklerin başlıca nedenlerinden biridir; bu nedenle sigaranın bırakılması tedavinin en etkili adımlarından biridir.
Sık Sorulan Sorular
Kuru öksürüğe ne iyi gelir?
Kuru öksürüğe iyi gelen yöntemler arasında ılık sıvı tüketmek, boğazı nemlendirmek, sigara dumanından uzak durmak ve ortam havasını nemli tutmak yer alabilir. Gerekirse alanında uzman bir hekimin önerdiği ilaçlar da kullanılabilir.
Gece öksürük krizine ne iyi gelir?
Gece artan öksürükler için yatmadan önce sıcak duş almak, yastığı biraz yükseltmek ve odanın havasını nemlendirmek faydalı olur. Reflüye bağlı öksürükte ise yatmadan önce ağır yemeklerden kaçınılmalıdır.
Evde geçmeyen öksürük için neler yapılabilir?
Bol su içmek, havayı nemli tutmak ve tahriş edici kokulardan uzak durmak geçmeyen öksürüğün hafiflemesine yardımcı olabilir. Ancak öksürük uzun sürüyorsa evde tedavi yerine doktor kontrolü önerilir.
Geçmeyen öksürük hangi durumda tehlikelidir?
Üç haftadan uzun süren, nefes darlığı, kanlı balgam, göğüs ağrısı veya kilo kaybı ile seyreden öksürükler mutlaka uzman hekim tarafından değerlendirilmelidir.