Şaşılık Tanı ve Tedavi Süreci

Şaşılık, her iki gözün farklı yönlere bakmasına neden olan bir durumdur; bu durum, göz kaslarının uyum içinde çalışmamasından kaynaklanmaktadır. Gözlerden biri hedefe odaklanırken diğerinin sağa, sola, yukarı ya da aşağı kaymasıyla ortaya çıkar. Erken çocukluk döneminde sık görülse de şaşılık erişkin yaşta da gelişebilir. Şaşılık belirtisi gözlemlendiğinde vakit kaybetmeden uzman bir doktora danışılmalıdır.

Şaşılık Nedir? 

Normal şartlarda her iki göz aynı noktaya odaklanarak beyne tek bir görüntü aktarır. Şaşılıkta ise hizalanma bozulur ve beyne iki farklı görüntü iletilir. Bu da çift görme, baş ağrısı veya görme tembelliğine neden olabilir.

Şaşılık türleri:

• Ezotropya: İçe kayma tipi şaşılıkta, bir göz diğerine göre içeri doğru kayar ve hizalama problemleri oluşur. Kişi, uzaktaki nesneleri net görmekte zorlanabilir.
  
  

• Ekzotropya: Ekzotropya yani dışa kayma durumunda, bir göz diğerine göre dışarı doğru kayar ve görme problemlerine sebep olabilir. Yakındaki nesneler üzerinde odaklanmada güçlük yaşanabilir.
  
  

• Vertikal şaşılık: Gözler yukarı veya aşağı yöne doğru kayabilir. Bu tür şaşılıklar genellikle daha nadir olup özel tedavi gerektirebilir.
  
  

• Mikro şaşılık: Mikro şaşılık olarak adlandırılan çok hafif kaymalar da yaşanabilir. Belirgin bir şaşılık belirtisi olmayabilir ancak yine de tedavi gerektirebilir.

Şaşılık Hangi Yaşlarda Ortaya Çıkar?

Şaşılık genellikle 0-7 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Ancak, sinir sistemi hastalıkları, travmalar veya bazı kas sorunlarına bağlı olarak yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. 

Göz tembelliği, çocukluk döneminde erken teşhis edilmezse ilerleyen yaşlarda tedavisi zorlaşabilir. Bu nedenle, çocuklarda şaşılık belirtileri fark edildiğinde hemen uzman bir doktora başvurulmalıdır. 

Yetişkinlerde ise şaşılığın belirtileri genellikle çift görme ve yaşam kalitesinde düşüş şeklinde kendini gösterir. Özellikle ilerleyici bir şaşılık durumunda, kişi günlük aktivitelerini yaparken zorlanabilir.

Şaşılık Tanısı Nasıl Konur?

Şaşılık tanısı uzman bir göz hekimi tarafından yapılan detaylı muayene ile konur. Çocuk hastalarda, tanı süreci özel yöntemlerle ve sabırla yürütülmelidir.

Şaşılık tanısında kullanılan yöntemler:

• Göz hizalama testleri (cover-uncover testi): Test, her iki gözün hizasının kontrol edilmesine ve şaşılık durumunun belirlenmesine yardımcı olur.
  
  

• Prizma testleri: Gözler arasındaki dengeyi değerlendirir ve şaşılığın derecesini belirlemeye yardımcı olur.
  
  

• Göz kaslarının hareket incelemesi
  
  

• Görme keskinliği ölçümü: Hastanın gözlerinin ayrı ayrı veya birlikte ne kadar net görebildiğinin belirlenmesinde kullanılır.
  
  

• Binoküler (iki gözle) görme testleri: Hastanın iki gözü arasındaki denge değerlendirir. Bu testler sayesinde her iki gözün uyumlu çalışıp çalışmadığı ve üç boyutlu görme yeteneğinin nasıl olduğu ortaya konabilir.
  
  

• Göz tembelliği (ambliyopi) taraması
  
  

Göz tembelliği, erken yaşlarda teşhis edilip tedavi edilmediğinde kalıcı görme kaybına yol açabileceği için erken müdahale önemlidir. Bu taramalarla çocukların görme sağlığı korunarak gelişimleri desteklenmiş olur.

Şaşılığın Nedenleri Nelerdir?

Şaşılığın gelişmesine etki eden çeşitli faktörler bulunmaktadır.

• Genetik faktörler: Ailede şaşılık öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
  
  

• Refraksiyon kusurları: Hipermetropi gibi göz bozuklukları şaşılığa yol açabilir. Gözün net odaklanamaması durumunda, göz kaslarının farklı yönlere çekilmesi sonucu şaşılık gelişebilir.
  
  

• Göz kaslarındaki dengesizlik: Göz kaslarının düzgün çalışmaması durumunda, gözlerin aynı noktaya odaklanması zorlaşabilir ve bu da şaşılığa sebep olabilir.
  
  

• Gelişimsel beyin yapısı bozuklukları: Gelişimsel beyin yapı bozuklukları ve sinir felçleri de şaşılığın ortaya çıkmasına neden olabilir.
  
  

• Sinir felçleri: Beynin göz hareketlerini kontrol eden bölgelerindeki sorunlar veya sinir sistemiyle ilgili rahatsızlıklar şaşılık riskini artırabilir.
  
  

• Doğum travması, prematüre: Doğum sırasında yaşanan travmalar, prematürite gibi erken doğum durumları ve göz yaralanmaları da şaşılığa sebep olabilen etkenler arasındadır.
  
  

• Göz yaralanmaları
  
  

• Sistemik hastalıklar: Diyabet, tümör veya enfeksiyon gibi hastalıklar vücuttaki dengeleri etkileyerek göz sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir ve dolayısıyla şaşılığa sebep olabilir. 

Çocuklarda Şaşılık Tedavisi

Tedavi planı çocuğun yaşına, şaşılığın türüne ve eşlik eden göz tembelliği durumuna göre belirlenir.

Uygulanan tedaviler:

• Gözlük kullanımı: Hipermetropiye bağlı şaşılıklarda etkilidir.
  
  

• Prizmalı camlar: Görsel hizayı geçici olarak düzeltebilir.
  
  

• Görme tembelliği tedavisi: Sağlıklı gözü kapatarak tembel gözü çalıştırmaya yönelik terapiler uygulanır.
  
  

• Göz egzersizleri: Göz kaslarını güçlendirerek hizalanmayı destekler.
  
  

• Botulinum toksin uygulaması: Özellikle küçük yaş grubunda cerrahiye alternatif olarak tercih edilir.
  
  

• Şaşılık ameliyatı: Kaslara cerrahi müdahale ile hizalama sağlanır. Genellikle 3 yaş ve üzeri çocuklarda uygulanır.

Yetişkinlerde Şaşılık Tedavisi

Yetişkinlerde şaşılık genellikle estetik kaygıların yanı sıra çift görme, odaklanma zorluğu ve görme konforunda azalma ile gündeme gelir. Altta yatan nedenlere göre tedavi planı oluşturulur.

Tedavi seçenekleri:

• Gözlük ve prizmalı camlar: Özellikle çift görmeyi önlemek için kullanılır.
  
  

• Göz egzersizleri: Özellikle yakın mesafeye odaklanma sorunlarında destekleyici olabilir.
  
  

• Botulinum toksin uygulaması: Geçici olarak göz kaslarını dengelemek için tercih edilir.
  
  

• Şaşılık ameliyatı: Kasların pozisyonunu düzeltmeye yönelik cerrahi müdahaledir. Estetik ve fonksiyonel açıdan etkili sonuçlar verir.
  
  

• Nörolojik kaynaklı şaşılıklarda multidisipliner yaklaşım: Sinir felci gibi nedenlerle gelişen şaşılıklarda nöroloji desteği gerekebilir.

Sık Sorulan Sorular 

Şaşılıkta göz kapama tedavisi nasıl uygulanır?

Göz kapama tedavisi, genellikle çocuklarda göz tembelliğini önlemek veya tedavi etmek amacıyla uygulanır. Sağlam göz belirli sürelerle özel bir bant ile kapatılır; böylece zayıf olan göz çalıştırılarak görme gelişimi desteklenir. Uygulama süresi çocuğun yaşına, şaşılığın derecesine ve göz tembelliğinin seviyesine göre değişir. 

Şaşılık sadece bebek ve çocuklarda mı görülür?

Hayır, şaşılık her yaş grubunda ortaya çıkabilir. Çocuklukta gelişebileceği gibi travma, sinir felci, tümör veya diyabet gibi sağlık sorunlarına bağlı olarak erişkin yaşta da gelişebilir.

Şaşılık kendiliğinden geçer mi?

Bazı geçici kaymalar  kendiliğinden düzelebilir. Kalıcı şaşılıklar genellikle tedavi gerektirir ve göz tembelliği gibi kalıcı sorunlara yol açabilir.

Bebeklerde göz kayması fark edilirse ne yapılmalıdır?

İlk 3-4 ayda geçici göz kaymaları bebeklerde normal kabul edilebilir; bu durum gelişmekte olan görme sistemine bağlı olabilir. Ancak kayma sürekli hale geldiyse ya da 6. aydan sonra da devam ediyorsa bir göz doktoruna başvurulmalıdır. Erken teşhis, hem göz tembelliğinin önlenmesi hem de sağlıklı görme gelişimi için önemlidir.