Zona hastalığı, varicella zoster virüsünden kaynaklanan bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu virüs çocukluk döneminde su çiçeği olarak bilinen hastalığa neden olur ve vücutta uyku halinde kalır. Zona hastalığı, stres, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve yaşlanma gibi nedenlerle tetiklenen bir durumdur. Yaş ilerledikçe bu faktörler aktifleşir ve zona hastalığının ortaya çıkmasına sebep olabilir. Zona hastalığının belirtileri arasında yanma, kaşıntı, uyuşma, ağrı ve kabarcıklar vardır. Tedavi, antiviral ilaçlar, ağrı kesiciler ve topikal kremlerle yapılır.
Zona Hastalığı Nedir?
Zona, gece yanığı olarak da bilinen bir hastalıktır. Bu viral enfeksiyon, cildi ve sinirleri etkileyen varicella zoster virüsünün neden olduğu küçük kabarcıklar ve ağrılı deri döküntüleri ile belirlenir.
Zona, su çiçeği hastalığına sebep olan aynı virüsten kaynaklanır. Önceden su çiçeği geçirmiş bireylerde, bu virüs bel yöresinde bulunan dorsal kök ganglionları adı verilen, omurilikteki duyusal sinir hücrelerinde inaktif olarak kalarak uykuda kalır.
Vücutta kuluçkaya yatan varicella zoster virüsünün tekrar harekete geçmesi sonucunda oluşan acı verici ve kabarcık şeklindeki cilt döküntüleri, zona hastalığı olarak da adlandırılmaktadır. Bu rahatsızlık cildi ve sinirleri etkiler.
Zona Hastalığının Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?
Zona deri hastalığı, Varicella Zoster virüsünün (VZV) neden olduğu bir enfeksiyondur. Aynı virüs çocukluk döneminde suçiçeğine yol açar. Suçiçeği geçirdikten sonra virüs, sinir köklerinde uykuda kalmaya devam eder. Yıllar sonra, bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla birlikte tekrar aktive olabilir ve zona hastalığına sebep olur.
Zona hastalığının ortaya çıkmasında rol oynayan yaygın risk faktörleri:
-
İleri yaş: 50 yaş üstü bireyler görülme riski yüksektir
-
Bağışıklık sisteminin zayıflaması: Kanser tedavisi, HIV/AIDS, organ nakli gibi durumlarda zona hastalığı görülebilir.
-
Stres ve yoğun duygusal baskı.
-
Kronik hastalıklar: Diyabet, kalp hastalıkları ve benzeri kronik rahatsızlıklar zona için risk faktörü değerindedir.
-
Uzun süreli ilaç kullanımı: Kortikosteroidler veya immünosüpresan ilaçların uzun süreli kullanımı zona hastalığını tetikleyebilir.
Zona Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Zona hastalığı belirtileri, enfekte olan sinirlerin bulunduğu bölgelerde görülür ve tek taraflı ortaya çıkar. Erken dönem belirtileri:
-
Ciltte karıncalanma, yanma ve hassasiyet
-
Kaşıntı ve batma hissi
-
Lokal ağrı
Birkaç gün sonra ise tipik döküntüler ortaya çıkmaya başlar:
-
Kızarık deri üzerinde sıvı dolu kabarcıklar
-
Kabarcıkların patlayıp kabuklanması
-
Yoğun ağrı
Bazı vakalarda postherpetik nevralji denilen uzun süreli sinir ağrısı da gelişebilir. Bu komplikasyon, kabarcıklar iyileştikten sonra dahi etkisini gösterebilir.
Zona Cilt Hastalığı Nasıl Seyreder?
Zona cilt hastalığı, genellikle vücudun tek bir tarafında ve sınırlı bir bölgede ortaya çıkar. Sık rastlanan bölgeler ise:
-
Göğüs ve sırt
-
Yüz ve göz çevresi
-
Bel ve karın bölgesi
Zona Hastalığı Ne Kadar Sürer?
Hastalığın süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte, genelde ilk belirtilerin ortaya çıkmasından itibaren yaklaşık 2 ila 4 hafta arasında sürer.
Bazı hastalarda, özellikle ileri yaşta olanlarda veya bağışıklık sistemi zayıf kişilerde, döküntüler geçse bile postherpetik nevralji denilen sinir ağrısı aylar hatta yıllar sürebilir. Bu nedenle hastalığın sadece döküntü süreci değil, sonrasında devam eden ağrı şikayetleri de sürenin uzunluğunu etkileyebilir.
Erken teşhis ve uygun antiviral tedavi, hem döküntülerin süresini kısaltabilir hem de uzun süreli sinir ağrısı gelişme riskini azaltabilir.
Zona Hastalığı Bulaşıcı mı?
Zona hastalığı, aktif döküntüler varken bulaşıcı olabilir. Ancak bulaşma, doğrudan temasla gerçekleşir. Zona geçiren bir kişiyle temas eden, daha önce suçiçeği geçirmemiş biri, suçiçeği enfeksiyonu kapabilir. Ancak zona doğrudan bir şekilde kişiden kişiye bulaşmaz.
Bulaşma yolları şunlardır:
-
Açık kabarcıkların sıvısıyla temas
-
Kontamine eşyaların paylaşımı
Bu yüzden hastalığın aktif evresinde hijyen kurallarına dikkat etmek, döküntüleri kapalı tutmak ve başkalarıyla doğrudan temastan kaçınmak önemlidir.
Zona Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Zona hastalığı tedavisi, erken dönemde başlandığında istenilen sonuçları verir. Tedavinin temel hedefi; virüsün çoğalmasını engellemek, ağrıyı hafifletmek ve komplikasyonları önlemektir.
Antiviral İlaçlar
-
Asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir gibi antiviral ilaçlar, virüsün yayılmasını sınırlandırır.
-
Tedaviye ilk 72 saat içinde başlanması çok önemlidir.
Ağrı Kesici ve Destekleyici Tedaviler
-
Parasetamol ve ibuprofen gibi ağrı kesiciler
-
Sinir ağrısını kontrol etmek için antidepresanlar veya antikonvülzan ilaçlar
-
Topikal kremler ve soğuk kompresler
Komplikasyon Yönetimi
-
Postherpetik nevralji gelişirse, sinir ağrısını azaltıcı özel tedaviler uygulanır.
-
Göz çevresinde oluşan zona durumlarında göz doktoru takibi gereklidir.
Zona Aşısı Hakkında Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?
Zona aşısı, üst kola enjekte edilen bir aşıdır ve tek doz almanız yeterlidir. Zona aşısının temel amacı, zona enfeksiyonu riskini azaltmaktır. Zona hastalığı yaşarken bile zona aşısı yaptırabilirsiniz; bu durumda belirtiler daha hafif olabilir ve süresi kısalabilir. Zona aşısı size en az beş yıl boyunca koruma sağlayacaktır.
Sık Sorulan Sorular
Zona hastalığı tamamen iyileşir mi?
Evet, çoğu vaka tamamen iyileşir. Ancak bazı hastalarda kabarcıklar iyileştikten sonra postherpetik nevralji adı verilen kalıcı sinir ağrısı gelişebilir. Bu komplikasyonun önlenmesinde erken tedavi oldukça etkilidir.
Zona hastalığı tekrarlayabilir mi?
Zona genellikle bir kez geçirilir. Ancak bağışıklık sisteminin ciddi şekilde zayıfladığı durumlarda ikinci kez ortaya çıkma olasılığı vardır. Bu yüzden zona aşısı yaptırmak önemlidir.
Zona cilt hastalığı bulaşıcı mıdır?
Zona deri hastalığı, doğrudan kişiden kişiye bulaşmaz. Ancak suçiçeği geçirmemiş kişilere, döküntülerin sıvısıyla temas halinde suçiçeği bulaştırabilir. Bu nedenle temas önlemlerine dikkat edilmelidir.
Zona hastalığı tedavisi ne kadar sürer?
Tedavi süresi genelde 2 ila 4 hafta sürer. Ancak bazı kişilerde sinir ağrısı daha uzun sürebilir. Antiviral tedaviye erken başlanması süreci kısaltabilir.
Zona hastalığı için hangi doktora gidilir?
Zona hastalığı tedavisi için dermatoloji uzmanına başvurulabilir. Göz bölgesinde tutulum varsa göz hastalıkları uzmanına, şiddetli ağrı durumunda nöroloji uzmanına danışmak faydalı olur.