Cüt görmə, diplopi, şəxsin baxdığı obyektləri bir yerinə iki ədəd görməsi halıdır. Görmə keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən bu problem, sadə göz qüsurlarından nevroloji xəstəliklərə qədər bir çox fərqli səbəbdən qaynaqlana bilər. Cüt görmə, yaranan sağlamlıq problemlərinə bağlı olaraq müvəqqəti və ya daimi xüsusiyyətdə də ola bilər.
Cüt Görmə (Diplopi) Nədir?
Diplopi, şəxsin baxdığı obyektləri bir yerinə iki ədəd görməsi halıdır. Bu durumda, cüt görüntülər üst-üstə, yan-yana və ya çarpaz şəkildə ortaya çıxa bilər. Şəxs başını əydiyində və ya bir gözünü bağladığında görüntü dəyişə və ya yox ola bilər. Cüt görmə;
-
Monokulyar (tək gözdə cüt görmə)
Monokulyar diplopi, çoxluqla bir gözün görmə çətinliklərini ifadə edir. Bir göz bağlıykən belə cüt görmə hissinin davam etməsi durumunu göstərir. Monokulyar diplopi, gözün optik sistemində və ya retina ilə əlaqəli bir problemə bağlı da ola bilər.
-
Binokulyar (iki gözdə cüt görmə)
İki gözdə baxıldığında obyektlərin cüt göründüyü durum olan binokulyar diplopi, adətən paralel olması gərəkən görmə oxlarında meydana gələn zədələrdən qaynaqlanır. Bu durumda, şəxs bir gözdə dəqiq bir şəkildə görə bilirkən iki göz açıqkən cüt görmə problemi yaşayar.
Cüt Görmənin Yayğın Səbəbləri Nələrdir?
Cüt görmə, müxtəlif sağlamlıq problemlərinin bir əlaməti ola bilər. Bu durumun yayğın səbəbləri arasında aşağıdakılar var:
Binokulyar Cüt Görmə Səbəbləri
Gözlərin birgə hərəkət etməsini təmin edən əzələ və sinirlərin təsir edilməsi nəticəsində yaranan cüt görmə, fərqli səbəblərə bağlı olaraq ortaya çıxa bilər. Bu durumun yaygın səbəblərindən bəziləri aşağıdakılardır:
-
Şaşılıq (Strabismus): Strabismus, uşaqlıq çağında başlayabileceyi kimi böyüklük dövründə də inkişaf edə bilər. Gözlərin paralel baxa bilməməsi səbəbindən iki fərqli görüntü yaranır və beyində bu görüntülər birləşdirilə bilmir.
-
Göz Əzələ iflici: Göz əzələlərini təsir edən ifliclər də cüt görmə probleminə səbəb ola bilər. Xüsusilə 3., 4. və 6. sinir iflicləri göz əzələlərini təsir edir. Diabet və hipertoniya kimi sistemik xəstəliklər bu cür ifliclərin tez-tez rastlanılan səbəblərindəndir.
-
Graves Xəstəliyi: Tiroid vəzinin həddən artıq fəaliyyət göstərdiyi Graves xəstəliyi durumunda, göz əzələlərində şişlik və iltihab meydana gəlir. Bu durum da göz hərəkətlərini məhdudlaşdıraraq cüt görmə probleminə səbəb ola bilər.
-
Göz çuxuru Şişləri: Göz çuxuru şişləri və ya kütləvi oluşumlar da göz kürəsini sıxaraq hərəkət pozğunluğuna və dolayısı ilə cüt görmə problemine səbəb ola bilər.
Bu səbəblərdən dolayı, cüt görmə şikayəti yaşayan şəxslərin mütləq mütəxəssis bir oftalmoloq tərəfindən dəqiq bir göz müayinəsindən keçməsi gərəkir.
Monokulyar Cüt Görmə Səbəbləri
Tək göz bağlıykən davam edən cüt görmə adətən gözün struktural pozuqluqlarından qaynaqlanır. Bu durumun əsas səbəbləri arasında astiqmatizm, katarakt, kornea problemləri və göz quruluğu yer alır.
-
Astiqmatizm: Astiqmatizm, gözdəki korneanın əyriliyi səbəbindən işığın düzgün bir şəkildə qırıla bilməməsidir. Bu durumda, şəxs qeyri-səlis və ya cüt görüntülər alğılar.
-
Katarakt: Katarakt isə linzanın matlaşması nəticəsində görüntünün dağılmasına yol açar. Katarakt inkişaf edən şəxslər, dəqiq görmə yerinə fokuslanması çətin qeyri-səlis görüntülər alğılar.
-
Kornea Problemləri: Kornea problemləri də tək göz bağlıykən cüt görmənin səbəbi ola bilər. Xüsusilə keratokonus kimi xəstəliklərdə korneanın incelmesi və şəklinin pozulmasıyla qeyri-deqiq olmayan görüntülər yarana bilər.
-
Göz Quruluğu: Göz səthinin yetərincə nəmlənməməsi durumunda, dəqiq və kəskin bir görmə əldə etmək çətinləşir və cüt görmə yaşana bilər.
Monokulyar diplopi adətən gözlə bağlı xəstəliklərdən qaynaqlanır və nevroloji problemlərdən fərqlənir. Bu durumda, sadəcə bir gözlə baxıldığında belə cüt görmə problemi davam edirsə altında yatan göz sağlamlığı problemləri nəzərdən keçirilməlidir.
Uzağı Cüt Görmə Səbəbləri
Sadəcə uzakta baxarkən cüt görmə yaşayarsanız bunun səbəbi adətən göz əzələlərinin funksion pozğunluqları və ya qırma qüsurlarının aşkarlaşmasıdır.
Ara Sıra Cüt Görmə
Cüt görmə hər zaman müntəzəm olmaz. Bəzi şəxslərdə yorgunluq, stres, şəkər azlığı, migren atakları və ya keçici əzələ zəifliyi dövri diplopiyaya səbəb ola bilər.
Cüt Görmənin Əlamətləri Nələrdir?
Cüt görmə ilə birlikdə aşağıdaki əlamətlər də görülə bilər:
-
Görüntülərin yan-yana, üst-üstə və ya çarpaz algılanması kimi durumlarla qarşılaşa bilər. Məsələn, bir obyektin bir neçə şəkildə görünməsi və ya iki fərqli yerdə olduğu hissi yaranabilir.
-
Baş döyüntüsü və tənglik də tez-tez yaşanan əlamətlər arasındadır. Cüt görmə ilə birlikdə tənglik problemləri yaşanması, şəxsin yaşam keyfiyyətini endirə bilər.
-
Göz hərəkətlərində məhdudiyyət, cüt görmənin bərabərində gətirdiyi bir əlamətdir. Gözlərin istəksiz olaraq fərqli yönlərə kayması və ya fokuslama çətinliyi kimi durumlar müşahidə edilə bilər.
-
Göz qapağında düşmə (ptozis) meydana gələ bilər. Göz qapağı olması lazım olandan daha aşağıda ola bilər və görüşü təsirləyə bilər.
-
Baş və göz ağrısı tez-tez qarşılaşılan şikayətlər arasındadır. Cüt görmə durumunda bu cür ağrıların artması yaygın bir durumdur və narahatlığı artıra bilər.
-
Qeyri-deqiq və ya kölgəli görmə də cüt görmə ilə əlaqəli diğer əlamətlərdəndir. Görüntülərin qeyri-deqiq olmaması və ya kölgəli şəkildə algılanması, şəxsin ətrafı ilə olan ətkileşimini zorlaşdıra bilər.
Əlamətlərin ani başlaması durumunda bir sağlık kuruluşuna başvurulması gərəkir. Erken diaqnoz və müalicə, cüt görmə ilə əlaqəli əsas problemlərin müəyyən edilməsinə yardımçı ola bilər və ciddi komplikasyonların önlənməsinə katkı sağlayabilir.
Diplopi Necə Diaqnoz Edilir?
Diplopi diaqnozunu qoymaq üçün ilk olaraq əlamətlər və şəxsin daha öncə keçirmiş olduğu göz xəstəlikləri sorgulanır.
Fiziki müayinə sonrasında, diplopi diaqnozunu doğrulamaq məqsədilə çeştli testlər istənə bilər. Ünvanlanacaq testlər arasında KT taraması, qan testləri və MR yer alır.
Diaqnoz mərhələləri:
-
Göz Əzələlərinin Qiymətləndirilmesi: Göz hərəkətləri məhduddur mu nəzarət edilir.
-
Göz Dibi Müayinəsi: Retina, optik sinir və damar strukturu incelenir.
-
Qırma Qüsurlarının Müəyyən Edilməsi: Astiqmatizm və ya hipermetropiya kimi problemlər tespit edilir.
-
Kornea və Lens İncələmesi: Katarakt və ya keratokonus araştırılır.
-
Nevroloji Qiymətləndirmə: Sinir iflici və beyin xəstəliyi şübhəsi varsa MR, BT kimi görüntüləmə yöntemleri istenir.
-
Tiroid Funksiyon Testləri: Graves xəstəliyi araştırılır.
Cüt Görmə Müalicə Yöntəmləri Nələrdir?
Cüt görmənin müalicəsi, altında yatan səbəbə bağlı olaraq çeştli yöntemlər ilə şəkillənir. Erkən diaqnoz və doğru müalicə yöntəmi daimi görmə qüsurlarının qarşısının alınmasında da önəmlidir.
- Eynək və Prizmatik Cam İstifadəsi: Eynək və prizmatik cam istifadəsi yüngül şaşılıq və ya qırma qüsurlarına bağlı diplopi durumunda tercih edilen bir müalicə seçeneğidir. Prizma camlar, görüntüləri bir nöqtədə toplayaraq cüt görmə problemini azaltmağa yardımçı olur.
- Göz Egzersizləri: Göz egzersizləri də cüt görmə müalicəsində təsirli ola bilər. Özəl egzersiz programları sayəsində göz əzələləri gücləndirilir və göz koordinasyonu artırılarak cüt görmə əlamətləri azaltıla bilər.
- Gözyəşi Damlası: Quru göz kaynaklı cüt görmə durumlarında is fake gözyaşı damlası kullanılabilir. Damlalar, göz yüzeyini nemlendirerek rahatlama sağlar ve cüt görmə hissini azaltabilir.
- Katarakt Cərrahiyyəsi: Katarakt cərrahiyyəsi, lens bulanıklığına bağlı olaraq yaranan cüt görmənin müalicəsində çox vaxt tercih edilen bir yöntemdir. Cərrahi müdahilə ilə bulanıklıq giderilir və netlik qazandırılır.
- Sinir iflici Müalicəsi: Sinir iflici durumlarında, diabet, hipertoniya və ya sinir sıkışmasına bağlı ifliclər ilaç müalicəsi ilə təqib edilir. Erkən dövrdə müdaxilə edilerek sinir funksiyaları dəstəklənir və cüt görmə əlamətləri kontrol altına alınabilir.
- Tiroid Müalicəsi: Tiroid xəstəliklərinə bağlı əzələ problemlərində endokrinolojik müalicə tətbiqini edilir. Graves xəstəliyi kimi tiroid xəstəliklərində hormon düzenlemesi yapılır ve əzələ problərleri kontrol altına alinarak cüt görmə efektleri azaltılabilir.
- Cərrahi Müdaxilə: Göz əzələlərinin pozisiyasını düzətmək məqsədilə yapılan operasyonlar sayəsində gözlərin uyumu sağlanarak cüt görmə problemi həll edilir.
Erkən diaqnozun qoyulması müalicənin başarısını artırır ve daimi görmə qüsurları riskini azaltabilir.
Tez-tez Sorulan Suallar
Ara sıra cüt görmə neden olur?
Ara sıra cüt görmə göz yorgunluğu, dizital ekran kullanımı, uykusuzluk veya kan şekeri düşüklüğü gibi durumlardan kaynaklanabilir. Eyni zamanda migren atakları, keçici göz əzələ zəifliyi və ya nevroloji xəstəliklər də buna səbəb ola bilər. Şikayetler davam edərsə bir göz müayinəsi yapılmalıdır.
Diplopi uşaqlarda görünürmü?
Bəli, diplopi uşaqlarda da görünə bilər. Uşaq yaşlarındaki cüt görmənin yaygın səbəbi şaşılıktır və erkən yaşlarda fərq edilir. Göz əzələlərini təsir edən doğumsal problemlər və ya travmalar da uşaqlarda cüt görməyə səbəb ola bilər.
Gecə cüt görmə hansı xəstəliklərdə ortaya çıxar?
Gecə cüt görmə, katarakt gibi ışıq saçılmasına neden olan lens bozuntularında görülür. Kornea xəstəlikləri, astiqmatizm veya retinanın ışığa duyarlılığını etkileyen bazi durumlar gece görüsünü bozabilir. Göz tansiyonu ve diyabete bağlı retina hastalıkları da gece şikayetlerini artırabilir.
Uzağı cüt görmə neyin belirtisi olabilir?
Uzağı cüt görmə genellikle göz əzələlərindən kontrol edilen sinirlerdeki problemlərdən kaynaklanır. Göz əzələ iflicləri, tiroid hastaliklari, myastenia gravis gibi durumlar veya bazı sinir sistemi hastalıkları uzağa bakarken cüt görünüse sebep olabilir. Astigmatizm ve göz kurului da uzağı net görememe ve görüntülerin bozulmasına səbəb olub bilər.