Göz təzyiqi diaqnozu üçün rutin göz müayinənizi laqeyd etməyin

Göz təzyiqi nədir?

Göz təzyiqi əlamətləri nələrdir?

• Baş - göz çevrəsində ağrı

• Müvəqqəti görmə bulanıqlıqları

• Gözdə toxunduqda ağrı

• Ağrılı qırmızı gözlər

Göz təzyiqi nəyə görə olur?

• 40 yaşdan yuxarı olmaq,

• Diabet,

• Miopiya,

• Ailədə göz təzyiqinin hekayəsi,

• Uzun müddətli kortizon müalicələri,

• Göz yaralanmaları kimi bilinməkdədir.

Göz təzyiqi kimlərdə daha tez-tez görülür?

Göz təzyiqi, yəni qlaukoma, hər yaşda rast gəlinə bilər, lakin bəzi şəxslərdə risk daha yüksəkdir. Xüsusilə 40 yaşdan yuxarı şəxslərdə, qlaukoma görülmə ehtimalı aydın şəkildə artır. Ailəsində qlaukoma hekayəsi olanlar, bu xəstəlik baxımından genetik meyl daşıdığı üçün daha tez-tez göz müayinəsi etməlidir. Həmçinin diabet, hipertenziya, miopiya kimi xroniki xəstəlikləri olanlarda da göz təzyiqinin inkişaf etmək riski yüksəkdir.

Uzun müddətli kortizon istifadə etmək, gözə alınan zərbələr və bəzi göz cərrahiyyəsi də qlaukoma zəmin hazırlaya bilər. Göz strukturu kiçik olan şəxslərdə, yəni hipermetroplarda bağlı bucaqlı qlaukoma riski yüksəkdir. Risk qrupundakı şəxslərin, ildə ən az bir dəfə ətraflı göz müayinəsi etmələri tövsiyə edilir. Bu nəzarətlər sayəsində qlaukoma erkən dövrdə aşkarlanaraq irəliləmədən nəzarət altına alınabilir.

Göz təzyiqi necə diaqnoz edilir?

Göz təzyiqinin müşahidəsi necə aparılır?

Göz təzyiqi irəliləyən bir xəstəlik olduğu üçün müşahidəsi çox önəmlidir. Ard-arda aparılan kompyuterli görmə sahəsi və OCT tədqiqatları ilə xəstəliyin irəliləmə sürəti bir müddət sonra müəyyən ediləcəkdir. İrəliləmə sürəti müəyyən edilmədən aparılacaq göz təzyiqi müalicəsi təəssüf ki, kifayət etmir.

Göz təzyiqi necə müalicə edilir?

• Dərman müalicəsi: Göz təzyiqinin dərmanlarla müalicəsində istifadə olunan bir çox damla var. Bu damlalar müxtəlif təsir mexanizmləri ilə göz daxili təzyiqi azaltdırlar. Müəyyən aralıqlarla, daim və ömür boyu istifadə edilirlər. Başlanğıc müalicəsi ilə uğur qazanılmazsa, ikinci damla əlavə edilir. Yenə də göz təzyiqi azalmırsa, müalicə edən həkimin baxışına görə üçüncü damla əlavə edilir və ya digər müalicə üsullarına müraciət edilir.

• Lazer müalicəsi: Göz təzyiqi müalicəsində, dərman müalicəsinə kifayət qədər cavab alınmayan xəstələrdə lazer prosesi tətbiq oluna bilər.

• Cərrahi müalicə: Əməliyyatla, gözün ağ hissəsində kiçik bir kanalcıq açılır. Çöldən görünməyəcək qədər kiçik olan bu kanal ilə gözün daxildəki yüksək təzyiqli mayenin boşalması asanlaşır. İnkişaf edən texnologiya və yeni üsullarla hər hansı bir tikiş istifadə etmədən göz təzyiqi azaldıcı və ya irəli hallarda bir boru köməyi ilə gözün içindəki mayeni çölə alına bilən əməliyyatlar həyata keçirilə bilər.

Göz təzyiqi müalicəsində lazer və cərrahi üsullar

Göz təzyiqi dərmanlarla nəzarət altına alınmadığında, lazer müalicələri işə qarışa bilər. Ən çox tətbiq olunan üsullardan biri lazer trabeküloplastika adlanır. Bu proses, göz daxili mayenin çölə axmasını asanlaşdırmaq üçün gözün drenaj sistemində düzənləmə edilməsini təmin edir. Tətbiq qısa çəkir və adətən ağrısızdır. Poliklinik mühitdə həyata keçirə bilər və xəstə eyni gün xəstəxanadan çıxarıla bilər.

Lazer müalicəsi kifayət etmədiyində və ya göz sinirindəki zərər irəliləmişsə cərrahi üsullar düşünülür. Qlaukoma cərrahiyəsində, göz içindəki mayenin nəzarətli bir şəkildə boşaldılmasını təmin edən yeni bir kanal yaradılır. Bu proseslə göz daxili təzyiq aşağı salınaraq sinir toxuması üzərindəki təzyiq azalır. Cərrahi sonrası sağalma prosesi bir neçə həftə çəkə bilər və həkim nəzarəti tələb edir.

Bəzi hallarda göz daxili mikro stentlər kimi minimal invaziv üsullar da seçilə bilər. Bu yeni nəsil müalicələr, klassik cərrahiyəyə nisbətən daha rahat və komplikasiya riski daha aşağıdır. Müalicə forması, xəstənin ümumi durumu, qlaukoma tipi və göz strukturuna görə həkim tərəfindən müəyyən edilir.

Qlaukomanın müalicə olunmadığında yaratdığı risklər

Qlaukoma, müalicə olunmadığı təqdirdə geri dönməz görmə itkilərinə yol aça bilər. Göz sinirinin zamanla zədələnməsi, mərkəzi və kənar görməni pozur. Əvvəlcə kənar görmə təsirə məruz qalır, sonra isə mərkəzi görmə də azala bilər. Bu proses yavaş irəliləyir, bu səbəbdən çox insan son mərhələyə gələnə qədər xəstəliyin fərqinə varmır.

İrəliləmiş mərhələdə, gecə görməsi azalır, işığa qarşı həssaslıq artır və qaranlıq mühitlərdə görüş dəqiqliyi itir. Bu hal, şəxsin yaşam keyfiyyətini ciddi ölçüdə təsir edir. Qlaukoma bağlı korluq, bütün dünyada önlənə biləcək görmə itkisinin səbəbləri arasında ilk sıralarda yer alır. Daimi nəzarət və düzgün müalicə ilə bu proses tamamilə dayandırıla bilər və ya ən azından yavaşladılıb. Buna görə də qlaukoma xəstələrinin müalicələrini laqeyd etməmələri həyati əhəmiyyət daşıyır.

Qlaukoma nəzarətində görmə sahəsi və OCT testi nə işə yarar?

Göz təzyiqinin nəzarətində görmə sahəsi testi və OCT (optik koherens tomografi) cihazı əhəmiyyətli iki diaqnoz və müşahidə üsuludur. Görmə sahəsi testi, xəstənin nə qədər sahəni aydın görə bildiyini ölçür. Bu testdə adətən əvvəlcə kənar görmə təsirlənir. Buna görə başlanğıcda fərq edilməyən qlaukoma zərərləri bu testlə asanlıqla aşkarlanabilir.

OCT cihazı isə retina və optik sinir başı qalınlığını mikron səviyyəsində ölçərək qlaukomanın sinir toxumasındakı təsirini sayısal şəkildə verir. Müalicə əvvəli və sonrası aparılan ölçülərlə xəstəliyin irəliləyiş vəziyyətini aydın şəkildə təqib edilə bilər. Göz təzyiqi nəzarət altına alınmış olsa belə sinir zədələnməsi davam edə bilər. Buna görə bu testlər, qlaukoma nəzarətində kritik əhəmiyyət daşıyır.

Tez-tez verilən suallar

Göz Təzyiqi Nədir?

Göz təzyiqi, göz içində yığılan mayenin yaratdığı təzyiqin artması ilə göz sinirinə zərər verməsi nəticəsində inkişaf edən xroniki bir göz xəstəliyidir. Göz daxili mayenin istehsalı və boşalması arasındakı balans pozulduqda təzyiq artır və bu vəziyyət optik sinir hüceyrələrini zədələməyə başlar. Bu sinir zədələnməsi irəliləyici görmə itkisinə səbəb ola bilər. Xəstəlik çox vaxt əlamət verməz və gec fərq edildikdə ciddi görmə problemləri ilə qarşılaşıla bilər.

Göz Təzyiqinin Əlamətləri Nələrdir?

Göz təzyiqi erkən mərhələlərdə çox vaxt əlamət göstərməz. Buna görə müntəzəm müayinə vacibdir. Əlamətlər ortaya çıxdıqda isə adətən bu simptomlar müşahidə olunur:

• İşıqların ətrafında halqa şəklində həlqələr

• Göz arxasında və ya ətrafında təzyiq hissi

• Görmə sahəsində daralma

• Səhərləri daha çox hiss edilən bulanıq görmə

• Baş ağrısı, ürək bulanması (akut tipdə)

Bu simptomlardan biri və ya bir neçəsi fərq edildikdə vaxt itirmədən göz xəstəlikləri mütəxəssisinə müraciət edilməlidir.

Göz Təzyiqi Nəyə Görə Olur?

Göz təzyiqi, göz içindəki mayenin lazım olduğu kimi boşaldılmaması nəticəsində yığılması səbəbindən yaranır. Bu yığıntı təzyiqə çevrilir və zamanla optik siniri təzyiq altında saxlayır. Göz təzyiqinin səbəbləri arasında genetik faktorlar, yaş, sistemik xəstəliklər, uzunmüddətli kortizon istifadəsi, migren, aşağı təzyiq kimi bir çox təsir yer alır. Göz yaralanmaları da bəzən göz daxili təzyiqin ani artmasına səbəb ola bilər.

Göz Təzyiqi Nə Qədər Olmalıdır?

Normal göz daxili təzyiq 10 ilə 21 mmHg arasında qəbul edilir. Lakin bu hədlər şəxsdən şəxsə dəyişə bilər. Bəzi şəxslərdə 23 mmHg də problem yaratmazkən, bəzilərində 17 mmHg qlaukoma səbəb ola bilər. Bu səbəbdən sadəcə göz daxili təzyiq ölçüsünə baxaraq diaqnoz qoyulmaz. Optik sinir durumu, görmə sahəsi testi və retina analizləri də göz təzyiqinin diaqnozunda mühüm rol oynayır.

Evdən Göz Təzyiqi Necə Azaldılır?

Evdən göz təzyiqini tənzimləməyə kömək edəcək bəzi dəstəkləyici tədbirlər bunlardır:

• Kofein istifadəsini məhdudlaşdırmaq

• Gündəlik nizamlı yürüyüş və ya yüngül məşğuliyyət etmək

• Stresdən uzaq durmaq

• Yetəri qədər və keyfiyyətli yuxu almaq

• Üzüsdə yatmamaq, başı yüngül yuxarıda saxlamaq

• Duz əlavə etməmək və maye istifadəsini gün daxilinə yaymaq

Amma bu tədbirlər müalicəedici deyildir. Göz təzyiqi, mütləq həkim nəzarətində dərman müalicəsi və ya cərrahi planlamayla nəzarət altına alınmalıdır.

Göz Təzyiqi Necə Azaldılır?

Göz təzyiqini azaltmaq üçün ən yayılmış üsul dərmanlardır. Göz damlaları adətən ilk seçilən müalicə formasını təşkil edir. Bu damlalar vasitəsilə göz daxili maye istehsalı azalır və ya mayenin drenajı artırılır. Bəzi hallarda oral dərmanlar da əlavə edilə bilər. Lazım gəldikdə lazer müalicəsi tətbiq olunaraq göz içi təzyiqin azaldılması hədəflənə bilər. İrəliləmiş hallarda cərrahi müdaxilələr qaçılmaz ola bilər. Hər bir xəstə üçün xüsusi bir müalicə üsulu müəyyən edilməlidir.