Mədə yazvası, mədə divarında yaranan yaralarla xarakterizə olunur. Əsas əlamətlər arasında qarın ağrısı, şişkinlik, mədə bulantısı və qusma var. Mədə yazvasının səbəbləri arasında helicobacter pylori infeksiyası, həddindən artıq ağrı kəsici istifadəsi və stress var. Diaqnoz adətən endoskopiya ilə qoyulur. Müalicə metodları, infeksiya varsa antibiotik istifadəsi, mədə turşusunu azaldan dərmanlar və həyat tərzi dəyişikliklərini əhatə edir. Sağlam qida planı və stressdən qaçınmaq, yazvanın təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün vacibdir.
Mədə Yazvasının Səbəbləri və Risk Faktorları
Mədə yazvasının əsas səbəbləri arasında helicobacter pylori adlı bakterial infeksiya və həddindən artıq ağrı kəsici istifadəsi var. H. Pylori infeksiyası, mədə divarının qoruyucu təbəqəsini zəiflədərək turşunun mədə toxumasına ziyan verməsinə səbəb olur. Nonsteroid antiinflamatuar dərmanlar (NSAID'lər) da mədə divarında oxşar bir zərərə səbəb ola bilər. Digər risk faktorlarına həddindən artıq alkoqol istehlakı, siqaret çəkmək, stress və genetik meyillilik daxildir. Bundan əlavə, nizamsız və qeyri-sağlam qidalanma vərdişləri mədə yazvası riskini artıra bilər. Mədə yazvası, ciddi fəsadlara səbəb ola biləcəyindən əlamətlər aşkar edildikdə mütəxəssis həkimə müraciət olunması vacibdir. Müalicə prosesi adətən infeksiyanın aradan qaldırılması və mədə turşusunun nəzarət altına alınmasına yönəlir. Sağlam həyat vərdişləri, mədə yazvası riskini azaltmaqda mühüm rol oynayır.
Mədə Yazvasının Müalicəsində İstifadə Edilən Yollar
Mədə yazvasının müalicəsində istifadə olunan yollar, xəstəliyin səbəbindən və şiddətindən asılı olaraq dəyişiklik göstərə bilər. Infeksiya mənşəli mədə yazvalarında, adətən antibiotik müalicəsi tətbiq edilir. Helicobacter pylori bakteriyasının eradikasiyası üçün bir neçə antibiotik kombinasiyası istifadə olunur. Mədə turşusunun azaldılması və mədə divarının qorunması üçün proton nasos inhibitorları (PPI'lər) və H2 reseptor antagonistləri kimi turşu bastırıcı dərmanlar təyin edilir. Bundan əlavə, antasidlər də mədə turşusunu neytrallaşdıraraq ağrının yüngülləşdirilməsinə kömək edə bilər. Nonsteroid antiinflamatuar dərmanların (NSAID'lər) səbəb olduğu yazvalarda, bu dərmanların istifadəsinin dayandırılması və ya alternativ ağrı kəsicilərə keçilməsi vacibdir. Dieta və həyat tərzi dəyişiklikləri də müalicə prosesində böyük rol oynayır; alkoqol və siqaret istifadəsinin tərk edilməsi, sağlam qidalanma vərdişlərinin qəbul edilməsi və stressi azaldıcı texnikaların tətbiqi tövsiyə edilir. Müalicə prosesi boyunca müntəzəm həkim nəzarəti, yazvanın sağalma prosesinin izlənməsi və możdafilorizzətdirilməsi baxımından əhəmiyyətlidir.
Mədə Yazvası Olanlar Üçün Qidalanma Tövsiyələri
Mədə yazvası olanlar üçün qidalanma tövsiyələri, xəstəliyin nezarət altına alınması və simptomların yüngülləşdirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Mədə turşusunu artıran və mədə divarını qıcıqlandıracaq qidalardan çəkinilməlidir. Baharətli, turşu və yağlı qidalar bu qrupa daxildir. Kafeinli içkilər, alkoqol və qazlı içkilər də mədə turşusunu artıraraq yazva əlamətlərini pisləşdirə bilər. Bunun əvəzinə, mədəni rahatladacaq yumşaq və həzm olunması asan qidalar seçilməlidir. Qaynadılmış tərəvəzlər, banan, alma, yulaf yarması və yoğurt kimi qidalar mədə sağlamlığı üçün faydalıdır. Yeməklər az az və tez-tez yeyilməli, beləliklə mədənin həddən artıq dolmasından çəkinilməlidir. Həddindən artıq isti və ya soyuq qida və içkilərdən də çəkinilməlidir, çünki bunlar mədə mukozasını qıcıqlandıra bilər. Liflə zəngin qidalar da həzmi tənzimləyən və mədə sağlamlığını dəstəkləyir. Stressin mədə yazvası üzərində mənfi təsiri ola biləcəyi üçün stress idarəetmə texnikaları tətbiq etmək də qidalanma planının bir hissəsi kimi nəzərə alınmalıdır. Balanslı və diqqətli bir qidalanma planı, mədə yazvası idarəolunmasında mühüm rol oynayır.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Yazva Nədir?
Yazva, mədə ya da onikibarmaq bağırsağı kimi həzm sistemi orqanlarının iç səthində yaranan açıq yaralardır. Bu yaralar adətən mədə turşusunun və ya həzm fermentlərinin qoruyucu mukozanı qıcıqlandırması nəticəsində inkişaf edir. Ən çox rastlanan növləri arasında mədə yazvası və duodenum (onikibarmaq bağırsağı) yazvası var. Yazva, cəmiyyətdə yayılan, amma düzgün diaqnoz və müalicə ilə nəzarət altına alına bilən həzm sistemi problemidir. Helicobacter pylori bakteriyası infeksiyası, uzun müddətli ağrı kəsici dərman istifadəsi və yüksək stress bu xəstəliyin əsas səbəbləri arasında yer alır. Qidalanma vərdişləri, alkoqol və siqaret istifadəsi də yazvanın inkişafını təsir edən amillərdəndir. Yazvalar müalicə olunmadığında irəliləyə bilər və ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.
Mədə Yazvası Əlamətləri Nələrdir?
Mədə yazvası çox vaxt mədə bölgəsində yanma və ağrı hissi ilə özünü göstərir. Ağrı adətən aclıq dövrlərində artır və yemək yedikdən sonra qısa müddətli rahatlanma ola bilər. Mədə şişkinliyi, həzmsizlik, gequtma və mədə bulantısı da, sıx rastlanan əlamətlərdir. Bəzi xəstələrdə iştah itməsi və çəki itiqi diqqət çəkir, irəliyə gedən hallarda isə nəcisdə qan və ya tünd rəngli nəcis kimi həzm sistemi qanamasına işarə edən göstəricilər meydana çıx bilər. Bu cür simptomlar görüldüyündə mütləq qastroenterologiya mütəxəssisinə müraciət olunmalı və zəruri testlər etdirilməlidir. Erkən diaqnoz olunmuş yazvalar, həyat keyfiyyətini pozmadan tedavi edilə bilər, laqeyd olunan hallarda isə qanama, deşilmə kimi həyatı təhlükələr yarana bilər.
Qastrit və Yazva Arasındakı Fərq Nədir?
Qastrit və yazva oxşar əlamətlərlə davam edən, lakin əsas fərqliliklərə malik həzm sistemi xəstəlikləridir. Qastrit, mədə zarının iltihablanmasıdır və daha səthi bir nəzəriyyədə davam edərkən, yazva mədə ya da duodenum səthində daha dərin bir yara yaranışıdır. Qastrit adətən mədə yanması, doluluq hissi və həzmsizlik kimi yüngül simptomlarla özünü göstərir. Yazva isə bu şikayətlərin qanamalı, daha intensiv ağrı və həzm sistemi fəsadları ilə davam edə bilər. Hər iki vəziyyətdə də Helicobacter pylori infeksiyası, yanlış qidalanma, siqaret, alkoqol və ağrı kəsici istifadə kimi ortaq səbəblər söz mövzusudur. Lakin, yazvanın daha ciddi və irəliləyən bir tablo yaraddığı unudulmamalıdır. Düzgün diaqnoz üçün endoskopiya tövsiyə edilir. Hər iki xəstəliyin müalicə prosesi oxşardır, lakin yazva müalicəsində daha intensiv bir nəzarət və bəzi hallarda uzun müddətli dərman müalicəsi tələb oluna bilər.
Peptik Yazva Nədir?
Peptik yazva, mədə turşusunun təsiri ilə mədə və ya onikibarmaq bağırsağının iç səthində yaranan açıq yaralardır. Həm mədə yazvası, həm də duodenum yazvası bu tərif daxilində qiymətləndirilir. Peptik yazva, adətən qida qəbul edildikdən sonra və ya aclıqdan dolayı yaranan qarın ağrısı ilə özünü göstərir. Bu ağrıya bulantı, erkən doyma hissi, iştah itməsi və ara-sıra qusma dəstək göstərə bilər. Diaqnoz üçün endoskopiya əməliyyatı aparılır və yazvanın yeri, ölçüsü və olanca qanama riski qiymətləndirilir. Müalicə prosesində mədə turşusunu bastırıcı proton nasos inhibitorları, H. pylori varsa antibiotik müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri tətbiq edilir. Peptik yazva müalicə edilmədikdə qanama, perforasiya (deşilmə) və çıxış tıxanması kimi ciddi fəsadlar yaranabilir. Buna görə müalicəyə uyğunluq, həkim nəzarətlərini unutmaq qədər əhəmiyyətlidir.
Mədə Yazvasına Nə Yaxşı Gəlir?
Mədə yazvası müalicəsində həkim tərəfindən tövsiyə olunan dərmanlar mütləq müntəzəm istifadə edilməlidir. Bu dərmanlar mədə turşusunu nəzarət altına alaraq qırılmaların sağalmasını təmin edir. Müalicə prosesində qidalanma vərdişlərinin tənzimlənməsi əhəmiyyət daşıyır. Baharətli, yağlı, turşu və çox istilik qidalardan uzaq durulmalıdır. Gün içində kiçik və tez-tez qidalanmaq, mədəni daha da az yormasını təmin edir. Siqaret və alkoqol kimi mədə zərini qıcıqlandıran maddələrdən uzaq durulmalı, stress idarə olunmalıdır. Bitki çayları, qaynadılmış tərəvəzlər, probiyotik olan yoğurt və kefir kimi qidalar dəstəkləyici olaraq istifadə edilə bilər. Lakin bu qidalar müalicənin yerini tutmaz, yalnız rahatlama təmin edə bilər. Mədə yazvası xronikləşə bilər, bu baxımdan əlamətlər tamamən keçsə belə tədqiqat və qoruyucu müalicə prosesinə davam edilməlidir.
Bağırsaq Yazvası Əlamətləri Nələrdir?
Bağırsaq yazvası, adətən ince bağırsaqda ortaya çıxan və mədə yazvasına oxşar simptomlar göstərən həzm sistemi narahatlığıdır. Qarın ağrısı bu xəstəliyin ən nəzərə çarpan əlamətidir və adətən aclıqla artır. Bundan başqa həzm çətinliyi, qaz narahatlıqları, zaman zaman ishal və ya nəcisə qan müşahidə olunur. Uzun müddətli iştah azalması və mədə bulantısı da xəstələrin gündəlik yaşayışını mənfi təsir edə bilər. İrəliləmə mərhələlərində ağız qoxusu və qida qəbulunun pozulması kimi problemlər ortaya çıxa bilər. Bağırsaq yazvasının səbəbləri arasında H. pylori infeksiyası, inflamatuar bağırsaq xəstəlikləri, bəzi dərmanlar və stress yer alır. Müalicədə əvvəlcə əsas səbəb nəzərdən keçirilir və mədə koruyucu dərmanlar ilə antibiotik müalicəsi tələb olunur. Eyni zamanda qidalanma rejimi mütləq nəzərdən keçirilib, təsiredici qidalardan çəkinilməlidir.
Yazvaya Yaxşı Gələn Yiyeceklər Nələrdir?
Yazva şikayəti olan insanlar üçün münasib qidalanma proqramı, müalicənin müvəffəqiyyətini birbaşa təsir edir. Mədə zarını qoruyan və turşu səviyyəsini nizamlayan bəzi qidalar bu prosesdə dəstəkləyici rol oynayır. Probiyotik olan yoğurt və kefir, həzm sistemini dəstəkləyən yulaf yarması, mədəni rahatlanan banan, qaynadılmış kartof kimi qidalar təhlükəsiz istifadə olunabilir. Havuç, brokkoli, kələm kimi lifli tərəvəzlər mədə turşusunu neytrallaşdırmağa kömək edir. Rezene və papaty like bitki çayları da mədəni yatışdıra bilər. Lakin hər bir fərdin tolerantlığı fərqlidir, buna görə şəxsi təcrübə və mütəxəssis məsləhəti birlikdə dəyərləndirilməlidir. Yazvaya yaxşı gələn qidalar tək başına müalicəedici deyil; mütləq həkim məsləhəti və medikal müalicə ilə birlikdə istifadə olunmalıdır. Xüsusilə simptomların artdığı dövrlərdə turşulu içkilərdən, çiy tərəvəzlərdən və ağır qidalardan uzaq durulması vacibdir.