Sjögren Sindromu, bədənin tüpürcək və gözyaşı vəzilərinin xroniki olaraq iltihablanması nəticəsində yaranan bir otoimmün xəstəlikdir. Ağız quruluğu və göz quruluğu kimi şikayətlərlə əlamət göstərir. Xüsusilə 40 yaş üstü qadınlarda daha tez-tez rast gəlinməklə yanaşı, hər yaş qrupunda ortaya çıxa bilər və yaşam keyfiyyətini önəmli dərəcədə təsir edə bilər.
Sjögren Sindromu Nədir?
Sjögren sindromu, tüpürcək və gözyaşı vəzilərini təsir edən bir xəstəlikdir və otoimmün xəstəliklər kateqoriyasına daxildir. Sindrom, göz və ağız quruluğu kimi görünüşdə zərərsiz şikayətlər ilə başlayır, lakin yaşam keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edə bilər. Sjögren sindromunun müxtəlif özəllikləri, hansını əlamətilərin öne çıxtığına baxılmadan digər orqanlara və ya sistemlərə də təsir edə bilər.
Sindrom çox vaxt kifayət qədər bilinmədiyi üçün diaqnoz gözəl-gec qoya bilər və bu səbəbdən xəstələr uzun müddət boyunca yaşam keyfiyyətini azaldan simptomlarla mübarizə aparmaq məcburiyyətində qala bilər.
Sjögren Sindromu Növləri
Sjögren Sindromu və ya Sicca Sindromu, iki fərqli formda ortaya çıxa bilər: Primer və sekonder.
Primer Sjögren Sindromu, başqasıya əlaqəli olmayan fərdlərdə görülür. Bu halda, bədənin öz toxumalarına qarşı tüpürcək və gözyaşı vəzilərində iltihablanmaya səbəb ola bilər.
Sekonder Sjögren Sindromu (Sicca Sindromu), Lupus, Polimiyozit və Romatoid artrit kimi xəstəliklərin məzuniyyətində inkişaf edə bilər. Bu xəstəliklərin varlığı, bədənin immun sisteminin öz toxumalarına qarşı olduğunu və Sjögren Sindromunun əlamətlərinin meydana gəlməsinə yol açıla bilər.
Sjögren Sindromu, 20 yaşından ağa fərdlərdə nadir rast gəlinir lakin hər yaş qrupunda və çirkli etnik fonda olan insanlara təsir edə bilər. Xəstələrin %90-dan çoxu qadınlardan ibarətdir. Eyni zamanda, ailə gedişində Sjögren Sindromu olan bir fərd varsa, bu xəstəliyə sahib olma riskini artıra bilər.
Sjögren Sindromu Əlamətləri
Sjögren Sindromu (Sicca Sindromu), hər kəsi fərqli təsir edir və əlamətlər fərqli şiddətdə inkişaf edə bilər. Sıx rast gəlinən əlamətlər:
Kuru ağız
Sjögren sindromunun sıx rast gəlinən əlaməti ağızdakı quruluqdur. Ağız daxilində kifayət qədər tüpürcək ifrazı olunmazsa, diş çürümələri və diş əti problemlərinin yanı sıra mantar plaklarının meydana gəlməsinə də səbəb ola bilər.
Kuru Göz
Gözlər quru və kumlu hiss etdirə bilər, yanma və qızarma ola bilər. Uyuyan zaman çox çapaq toplaşa bilər. Gözlər günəş işığına qarşı həssas ola bilər.
Tükürücək Bezi Şişliği
Bədənimizdə üç cüt böyük tüpürcək bezi vardır: dil altında, qulaqların önündə yanaq altında və ağızda arxasında. Bu bezlər bəzən şişə bilər və başa düa;zə bilər. Yaşanan şişmə kuşpiyri oxşayarak həssas hala gələ bilər və qızdırma da yarada bilər.
Ağız Daxili Mantar Infeksiyası
Sjögren sendromu, Kandida adlanan bir mantarın varlığıyla əlaqələndirilir.
Vajinanın Kuruluğu
Vajinada ağrı və qıcıq yaratmaqla nəticələnən Sjögren Sindromu, quruluqdan yaranan bir haldır. Bu xəstəlik qadınlar üçün ağrılı bir təcrübəyə səbəb ola bilər.
Yorğunluq
Yorğunluq yayqın bir əlamətdir. Bu simptom, həm xəstəliyin birbaş nəticəsi olaraq meydana gələ bilər, həm də uzun müddətli xəstəlikdə yaşanılan fiziki və emosional stressin bir nəticəsi olaraq görülə bilər.
Sjögren Sindromunun Səbəbləri və Risk Faktörləri
Sjögren sendromu kompleks bir xəstəlikdir və peşəkar tibbi qiymətləndirmə tələb edir. Cəmiyyətin hər 100 nəfərdən birində görülən Sjögren sendromu, 65 yaş və üzəri geriatrik yaş qrupunda %5-ə qədər çıxa bilər. 40 yaşından sonra sıxlıqla ortaya çıxan bu xəstəlik, qadınlarda kişilərə nisbətən 9-10 dəfə daha çox rast gəlinir.
Xəstəliyin əlamətləri 40-cı yaşlardan sonra başlayır və digər sağlamlıq problemləri üçün istifadə olunan dərmanların yan təsirləri ilə qarışdırıla bilər. Yüksək təzyiqdən depressiyaya qədər müxtəlif xəstəliklərin müalicəsi üçün qəbul edilən dərmanların sayı ilə bu hal daha da mürəkkəbləşə bilər.
Yaşlı fərdlərdə meydana gələn quruluq və ya oynaq ağrıları, yaşlanmanın təbii bir nəticəsi olaraq qiymətləndirilə bilər və bu da diaqnoz prosesini çətinləşdirə bilər. Bu səbəblərin hamısı xəstəliyin düzgün təyin edilməsinə gecikdirə bilər.
Ağız Quruluğu və Göz Quruluğunun Gündəlik Həyata Təsiri
Ağız quruluğu yalnız narahatlıq hissi yaratmaqla qalmır, eyni zamanda çeynəmə və udmağı çətinləşdirərək qidalanma rejimini pozar. Daimi yaşanan ağız quruluğu isə diş sağlamlığına təsir edir və tez-tez diş çürüməsinə səbəb ola bilər.
Göz quruluğu da göz səthində qıcıqlanmaya, qızarıqlığa və zamanla kornea zədələnməsinə səbəb ola bilər. Müalicə edilmədikdə görmə keyfiyyətində daimi dəyişikliklər meydana çıxar.
Sjogren Sindromunun Diaqnozunda İstifadə Edilən Yöntəmlər Nələrdir?
Sjogren sendromunun diaqnozu, xəstənin tarixinin dinlənməsi və təfərrüatlı fiziki müayinə ilə başlayır. Diaqnozda istifadə olunan əsas metodlar:
Xəstə Tarixi
Həkim, şikayətləri dinlayaraq xəstəliyin mənbəyini araşdırır.
Fiziki Müayinə
Gözlərinizdə, ağızınızda və ya tükürcək vəzilərində yaranan dəyişikliklər, boynunuzdakı şişmiş limfa düyünləri, əzələlərdə həssaslıq və oynaq iltihabı yerindən incələnir.
Ağciyər Rəndəkəsi
Ağciyərlərdə hər hansı bir dəyişiklik olub olmadığını təyin etmək üçün ağciyər rəndəkəsi çəkilir.
Qan Testləri
Sjögren Sindromunun diaqnozunda xüsusi qan testləri əhəmiyyətli bir rol oynayır. Ancaq, Sjögren xəstələrinin hamısı bu əlamətlərə malik olmaya bilər və ya bu əlamətlərə malik olan hər kəs Sjögren sendromuna sahib deyil.
Schirmer Testi
Gözyaşı istehsalını ölçmək üçün, alt göz qapağına kiçik bir parça filtr kağızı qoyularaq keçirilir.
Yarığ Lampa İncələməsi
Göz quruluğunu doğru bir şəkildə təyin etmək üçün effektli bir metoddur. Bu test zamanı xüsusi bir damla tətbiq edilir və ardından gözlər yarığ lampa adlanan bir cihazla incələnir. Damla, gözdəki quru və ya zərər görmüş sahələri müəyyən etmək üçün istifadə edilir.
Dodaq Biopsiyası
Tükürcək səviyyəsini qiymətləndirməyə və ağız nəmliyini təyin etməyə kömək edir.
Sjogren Sindromunun Müalicəsi Necə Edilir?
Sjogren sindromunda müalicə uzun müddətli bir plan tələb edir və hidroksiklorakin kimi dərmanlar istifadə edilə bilər. Dərman, otoimmün mexanizmi hədəfləyərək bədəndəki hüceyrələrə zərər vermək meylindədir və adətən əzələ və oynaq ağrılarına yaxşı təsir edir.
Ağız quruluğunu aradan qaldırmaq üçün tükürcək ifrazını artıran dərmanlar təklif edilə bilər, eyni zamanda həssas dişlər üçün uyğun diş macunları, qar-qara məhlulları, pastillər və saqqızlar da faydalı ola bilər.
Göz quruluğu vəziyyətində isə süni gözyaşı damcıları və ya jellər istifadə oluna bilər, korneya zədələnməsi varsa həkim daha irəli müalicələr təklif edə bilər.
Gündəlik Yaşama Sjogren Sindromunu İdarə Etmək
Sjögren sindromu xronik bir xəstəlik olduğu üçün gündəlik yaşamda alınacaq önləmlər, ağız quruluğu, göz quruluğu və digər şikayətlərin yüngülləşdirilməsini təmin edir. Mütəxəssis dəstək və müntəzəm izlənmələrlə birlikdə həyat tərzi dəyişiklikləri də müalicənin bir hissəsidir.
-
Qış aylarında ağız və göz quruluğunu önləmək üçün yataq otağında ev tipi nəməldiricilər istifadə edərək hava nəm saxlanıla bilər.
-
Duzlu su spreyleri ilə burun tez-tez nəmləndirilərək nəfəs alması asanlaşdırıla bilər.
-
Gün boyunca yetərli miqdarda maye istehlakına diqqət edilməli.
-
Dəri quruluğuna qarşı banyo sonra nəmləndirici krem tətbiq etmək adət halına gətirilə bilər.
-
Vajinal quruluq şikayəti varsa, ginekologiya dəstəyi alınabilir.
-
Ağız altında və ya qulaq önündü şişlik müşahidə edilərkən həkimə müraciət edilməlidir.
Hidroksiklorakin olan dərmanlar istifadə edilsə, günəşli günlərdə yüksək qoruyucu faktorlu günəş kremi tətbiq edilə bilər. -
Altı ayda bir göz müayinəsi etdirərək göz quruluğunu və görmə sağlamlığını nəzarətdə saxlaya bilər.
Göz Quruluğu Üçün Əlavə Tövsiyələr:
-
Göz quruluğunu önləmək üçün doktorun razılığı ilə süni gözyaşı damcıları və jel formaları müntəzəm olaraq istifadə edilə bilər.
-
Uzun müddət ekran qarşısında çalışan insanlar tez-tez fasilə verərək gözlərini dincəldə bilər.
Tez-Tez Verilən Suallar
Sjögren sindromu neden ağız kuruluğu yapar?
Sjögren sendromu, bağışıklık sisteminin tükürcək vezilərə ziyan verməsi nəticəsində tükürcək ifrazının azalmasına səbəb ola bilər. Bu hal ağız quruluğuna, udma çətinliyinə, dad hissiyatında azalmasına və diş çürüməsində artmasına yol açar.
Sjögren sendromunda göz quruluğu necə müalicə edilir?
Göz quruluğu müalicəsində tez-tez istifadə olunan metod süni gözyaşı damcıları və nəmləndirici jellərdir. Gözyaşı miqdarı yetersiz olduğu üçün müntəzəm istifadə və gərəktığında göz doktoru kontrol edə biləcək antiinflamatuar damlar seçilə bilər.
Sjögren sendromu necə teşhis edilir?
Sjögren sendromu teşhisi, xəstənin şikayətlərinin geniş qiymətləndirilməsi, gözyaşı testləri, tükürcək axış hızı ölçümü və otoimmunitet göstəriciləri olan qan testləri ilə qoyula bilər. Gerekli durumlarda dodaq içi tükürcək bezi biopsisi de tanıyı təsdiqləmək məqsədiylə həyata keçirilə bilər.
Sjögren sendromu tamami ilə sağalır mı?
Sjögren sendromu xroniki bir xəstəlikdir və tamami ilə sağalma mümkündə deyil. Ancaq müntəzəm həkim nəzarəti, dərman müalicəsi və həyat tərzi tədbirləri sayəsində əlamətlər əhəmiyyətli dərəcədə nəzarət altına alınaraq yaşam keyfiyyəti qorunabilir.