Keratokonus, gözün ön hissəsində yerləşən və şəffaf struktura malik olan kornea təbəqəsinin zamanla incəlməsi və irəli doğru sivriləşməsi ilə xarakterizə edilən ciddi bir göz xəstəliyidir. Əksər hallarda yeniyetməlik dövründə başlayan bu xəstəlik ilkin mərhələdə yalnız bir gözdə görülə bilsə də zamanla hər iki gözə də yayıla bilər. Keratokonusun inkişafında ən çox qarşılaşılan səbəblərdən biri, gözlərin kəskin şəkildə qaşınmasıdır. Xüsusilə uşaqlarda allergiya səbəbiylə yaranan göz qaşıntıları bu xəstəliyin əsas təhrikedicilərindəndir.
Allerjik xəstəliklərlə birlikdə göz yaşarması, qızartı və çapaklanma kimi əlamətlər ortaya çıxa bilər. Bu vəziyyət, uşaqların gözlərini davamlı və sərt şəkildə qaşımasına səbəb olur. Zamanla bu davranış, kornea toxumasının zəifləməsinə və şəkil dəyişməsinə yol açaraq keratokonus inkişafını başlada bilər. Aparılan araşdırmalar, allergik astması və allergik göz xəstəlikləri olan uşaqlarda keratokonusun görülmə tezliyinin əhəmiyyətli dərəcədə artdığını göstərir.
Coğrafi Təsirlər və Artan Hadisə Sayları
Keratokonus yalnız fərdi vərdişlərlə deyil, ətraf mühit faktorlarıyla da əlaqəlidir. Xüsusən Cənub-şərqi Anadolu Bölgəsi kimi toz və polen miqdarının çox olduğu bölgələrdə bu xəstəliyə daha tez-tez rast gəlinir. Son illərdə İzmir və ətrafında da keratokonus hallarında diqqətə çarpan artım müşahidə olunmaqdadır. Müasir şəhər həyatının gətirdiyi steril mühitlər uşaqlarda allergik xəstəliklərin daha çox görünməsinə səbəb olmaqda, bu vəziyyət də keratokonus riskini artırmaqdadır.
Cross Linking Müalicəsi ilə Xəstəlik Dayandırıla Bilər
Keratokonusun müalicəsində ən təsirli üsullardan biri son illərdə inkişaf etdirilmiş Cross Linking (korneal çarpaz bağlama) üsuludur. Bu müalicədə öncəliklə damla anestezi tətbiq olunur, daha sonra korneanın səthindəki epitel toxuması incəliklə alınır. Göz səthinə vitamin tərkibli xüsusi bir damla damladılır və ardından kornea ultrabənövşəyi (UV) işığı ilə gücləndirilir.
Bu prosedurun əsas məqsədi, xəstəliyin irəliləməsini dayandırmaq və kornea strukturunu sabitləşdirməkdir. Əməliyyatdan sonra həkimin tövsiyə etdiyi damcaların müntəzəm istifadəsi və kontrol müayinələrə uyğunluq, müalicə uğuru baxımından böyük önəm daşıyır.
Gözlük və Kontakt Linza İstifadəsi
Keratokonus xəstələrində, görmə pozuntusu irəlilədikcə adi gözlük şüşələri yetərsiz qala bilər. Bu halda xəstəyə xüsusi olaraq dizayn edilən sərt kontakt linzalar və ya keratokonusa uyğun hibrid linzalar tövsiyə edilə bilər. Linzalar, korneanın nizamsız formasını balanslıyaraq daha dəqiq bir görmə təmin edir. Bəzi irəli hallarda isə kornea içərisinə halqa yerləşdirmə kimi cərrahi üsullara başvurula bilər. Ən uyğun müalicə yanaşması, xəstənin fərdi vəziyyətinə və xəstəliyin mərhələsinə görə göz həkimi tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Keratokonusun Əlamətləri Nələrdir?
Keratokonus xəstəliyi, irəliləyici bir kornea pozuntusu olub erkən mərhələdə fərq edilməzsə ciddi görmə itkisinə yol aça bilər. Buna görə xəstəliyin əlamətlərini tanımaq, müalicəyə erkən başlaması üçün böyük önəm daşıyır. Budur, keratokonusun ən çox qarşılaşılan və diqqət edilməli əlamətləri:
- Gözlə bilə tam düzəldilməyən görmə pozuntusu: Keratokonusun ən əlamətdar xüsusiyyəti, standart gözlük şüşələri ilə görmə keyfiyyətinin kifayət qədər yaxşılaşdırılmamasıdır. Xəstələr, gözlük nömrələri davamlı dəyişsə belə dəqiq görmə əldə edə bilmir. Bu vəziyyət adətən gözlük reseptinə rəğmən dəqiq görə bilməmə şikayəti ilə fərq edilir.
- İşığa qarşı artan həssaslıq (fotofobi): Korneanın incəlməsi və nizamsızlaşması, işığın retinaya nizamsız şəkildə qırılmasına səbəb olur. Bu da xüsusən parlaq işıqlar qarşısında narahatlıq hissinə və parıltıya yol açar. Gün işığında və ya gecə far işıqlarında gözlərdə həddindən artıq həssaslıq inkişaf edə bilər.
- Gecə görmə zəifliyi: Kornea formasının pozulması ilə birlikdə gözün işığı fokuslama qabiliyyəti azalır. Bu da gecə və ya zəif işıqda görmə keyfiyyətində əhəmiyyətli düşüşə səbəb olur. Xüsusən maşın sürərkən və ya zəif işıqlı mühitlərdə görüş çətinləşir.
- Gözləri qısmayaraq daha yaxşı görməyə çalışmaq ehtiyacı: Keratokonus xəstələri, dəqiq görə bilmək üçün göz qapaqlarını qısmaya meyllidir. Gözləri qısma, görüntünün müəyyən nöqtələrdən keçməsini təmin edərək müvəqqəti bir dəqiqlik təmin etsə də, bu vəziyyət uzunmüddətli göz yorğunluğuna və baş ağrılarına yol aça bilər.
- Davamlı təkrarlayan baş və göz ağrıları: Nizamsız qırma qüsurları və gözün davamlı fokuslamağa çalışması, göz əzələlərində gərginliyə səbəb ola bilər. Bu da gün ərzində təkrarlayan baş ağrılarına, göz ətrafında narahatlığa və göz yorğunluğuna səbəb ola bilər.
- Qəflətən artan astigmat: Xüsusən uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə normal sərhədlərdə olan astigmat dəyərlərinin zamanla sürətlə yüksəlməsi keratokonus baxımından əhəmiyyətli bir xəbərdarlıq siqnalı ola bilər. Belə hallarda xəstənin gözlük nömrəsi tez-tez dəyişir və buna rəğmən görüş dəqiqləşmir. Astigmatın bu şəkildə nizamsız və proqressiv bir gediş göstərməsi keratokonusun xəbərçisidir.
Əlamətlərdən biri və ya bir neçəsi varsa, şəxsin təxirə salmadan bir göz xəstəlikləri mütəxəssisinə müraciət etməsi çox vacibdir. Keratokonusun erkən diaqnozu, xəstəliyin irəliləməsini dayandırmağa yönəlik müalicə variantlarının uğur şansını artırır.
Diaqnoz gecikəndə isə korneada sürətlə irəliləyən incəlmə və zamanla opaklaşma inkişaf edə bilər. Bu halda xəstəlik yalnız tibbi və ya linza müalicəsi ilə deyil, kornea köçürməsi kimi daha irəli cərrahi prosedurlarla müalicə edilə bilər vəziyyətinə gələ bilər.
Buna görə, uşaqlıq dövründə başlayan görmə pozuntusu, gözlüklə yaxşılaşdırıla bilməyən dəqiqlik problemləri və ya tez-tez dəyişən gözlük reseptləri kimi vəziyyətlər ciddiyyətlə ələ alınmalı; rutin göz müayinələri laqeyd edilməməlidir.
Allergik Göz Qaşıntısı və Keratokonus Arasındakı Əlaqə
Xüsusilə uşaqlarda allergiya yayılmış bir problemdir və buna bağlı olaraq inkişaf edən göz qaşıntısı, keratokonusun ortaya çıxmasına zəmin yaradır. Allergiyası olan uşaqlar, qaşıntıyı yüngülləşdirmək məqsədilə gözlərini intensiv şəkildə ovuşdura bilər. Bu davranış, korneaya təkrarlanan mikrotravmalar yaradaraq xəstəliyin inkişafını sürətləndirir.
Bu səbəbdən allergik göz xəstəliyi yaşayan uşaqların, gözlərini qaşımamaları üçün məlumatlı olmaları çox əhəmiyyətlidir. Allergiyanın nəzarət altına alınmasını təmin edəcək antihistaminik damlalar və ya digər tibbi həllər həkimin tövsiyəsi ilə istifadə olunmalıdır.
Keratokonus xəstəliyi, erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə nəzarət altına alınabilən bir göz problemi. Xüsusilə uşaqlarda allergiya və qaşıntı kimi halların laqeyd edilməmək, bu xəstəliyin qarşısının alınmasında və inkişafının dayandırılmasında böyük rol oynayır. Müntəzəm göz kontrolu, məlumatlı linza və ya gözlük istifadəsi və uyğun tibbi müalicə sayəsində daha dəqiq bir görmə mümkündür.
Tez-Tez Verilən Suallar
Keratokonus necə diaqnoz edilir?
Keratokonus diaqnozu, həkim tərəfindən aparılan ətraflı bir müayinə ilə qoyulur. İlk mərhələdə gözlüklə düzəldilməyən görmə pozuntusu aşkar edilir. Sonra isə kornea topoqrafiyası və ya pachymetriya kimi xüsusi testlər vasitəsilə korneanın forması və qalınlığı ölçülərək keratokonus varlığı təsdiqlənə bilər. Erkən diaqnoz, xəstəliyin irəliləməsini dayandırmaq üçün əhəmiyyətlidir.
Keratokonus müalicəsində ən təsirli üsul nədir?
Keratokonusun müalicəsi nə qədər sürər?
Keratokonus müalicəsi üçün hansı yaş daha uyğundur?
Keratokonus adətən yeniyetmə dövrü və gənc yaşlarda başlayır. Müalicəyə nə qədər erkən başlanarsa, xəstəliyin irəliləməsi o qədər dayandırıla bilər. Cross Linking kimi müalicə üsulları, adətən xəstəliyin erkən mərhələlərində ən təsirli nəticələri verir. İrəli yaşlarda da müalicə tətbiq oluna bilər amma müalicə prosesi çətin ola bilər.