Böyrək Daşı Yaranması və Müalicəsi

Bədəndə yaranan tullantıların sidik yolu ilə atılması başda olmaqla bir çox mühüm vəzifəni yerinə yetirən böyrəklərimizdə yaranan narahatlıqlar diqqətə alınmadığı təqdirdə xroniki böyrək çatışmazlığına gətirib çıxaran hallar ilə qarşılaşmaq mümkündür. Bu narahatlıqlardan ən çox rast gəlinəni böyrək daşıdır. Böyrək daşı xəstəyə intensiv ağrı verən vəziyyətlərə səbəb ola bilmək ilə yanaşı, böyrək itkisinə yol açmaması üçün erkən diaqnoz və müalicəsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.

 Böyrək Daşı Nədir?

Böyrək daşı, sidik ilə atılması gərək olan bəzi mineralların kristallaşaraq toplaşması nəticəsində yaranan sərt strukturlardır. Bu daşların bir qismi sidiklə xaric edilə bilsə də, bir qismi isə sidik yolunu tıxaya bilər və bu vəziyyət kəskin ağrılara səbəb ola bilər.

Böyrək Daşı Yaranmasının Səbəbləri Nələrdir?

Böyrək daşı yaranması adətən sidikdə kalsium və ürik turşunun yüksək miqdarı, sitrat və maqnezium kimi daş yaranmasını əngəlləyən maddələrin az olması səbəbindən ortaya çıxır. Daş yaranmasına səbəb olan faktorlar,

• Genetik meyillilik
• Təkrarlanan sidik yolu infeksiyaları
• Digər böyrək narahatlıqları 
• Yetərsiz fiziki aktivlik 
• Yetərsiz maye qəbulu
• Gut xəstəliyi 
• Anadangəlmə böyrək anormallikləri olaraq sıralanır. 

Böyrək Daşı Əlamətləri

Böyrək daşı adətən müəyyən bölgələrdə güclü ağrıya səbəb olduğu üçün həkim məsləhətinə müraciət etməyi təşviq edən və diaqnozu asan olan bir narahatlıq kimi ortaya çıxır. Yayğın görünən əlamətləri,

• Sidikdə qan və/və ya bulanıqlıq
•  Bulantı
• Kusma
• Sinə ağrısı 
• Bel ağrısı 
• Qarın ağrısı olaraq sıralanır. 

Böyrək Daşı Müalicəsi

Böyrək daşı müalicəsində daşın böyüklüyü və növü önəm kəsb etməklə yanaşı, xəstənin detallı müayinəsindən sonra ən uyğun müalicə metoduna qərar verəcək şəxs mütəxəssis bir urologdur. Bəzi daşların müalicəsində dərman istifadəsi və bol su qəbulu kifayət edə bilər, lakin daha böyük ölçülü və dərmanla yaxşılaşması urolog tərəfindən ön görülməyən daşların bədəndən atılması üçün əməliyyatlar tələb oluna bilər. Geniş şəkildə tətbiq olunan əməliyyatlar arasında şok dalğası ilə daş sındırma, üreteroskopiya ilə daş sındırma və çıxarma metodları və ya daha ağır hallarda perkutan nefrolitotomi adlanan qapalı böyrək daşı əməliyyatı tətbiq edilə bilər. Böyrək Daşı və Xroniki Böyrək Çatışmazlığı Xroniki Böyrək Xəstəliyi bütün dünyada geniş rast gəlinən əhəmiyyətli bir sağlamlıq problemidir. Türk Nefrologiya Cəmiyyətinin aparmış olduğu bir araşdırmanın nəticələrinə görə, Türkiyədə hər 6-7 böyüklərdən 1-də xroniki böyrək xəstəliyi olduğu müəyyən edilmişdir. Xüsusilə erkən mərhələlərdə müəyyən əlamətlər verməyə bilən xroniki böyrək xəstəliyinin ilkin əlaməti adətən zəiflik və gündəlik fəaliyyət zamanı əzələ zəifliyidir. Böyrək daşı da laqeyd qalındıqda xroniki böyrək çatışmazlığına zəmin yaradan narahatlıqlardan biri kimi diqqəti cəlb edir. Böyrək daşı simptomları fərq edildiğinde vaxt itirmədən mütəxəssis bir urolog müayinəsindən keçmək xroniki böyrək xəstəliyindən qorunmaq baxımından da əhəmiyyətlidir.

Böyrək Daşı Diaqnozu Necə Olunur?

Böyrək daşı şübhəsi olan şəxslərdə diaqnoz prosesi adətən xəstənin şikayətlərini dinləməklə başlayır. Xüsusilə bel, yan və ya qasıq bölgəsində güclü ağrı kimi əlamətlər önə çıxdıqda, urologiya mütəxəssisi tərəfindən ətraflı bir qiymətləndirmə aparılır. Diaqnozun dəqiqləşdirilməsi üçün görüntüləmə metodlarına müraciət edilir. Ən çox istifadə edilən texnikalar arasında ultrasəs və kompüter tomoqrafiyası (KT) yer alır. KT, daşın ölçüsü, yeri və sayı barədə ətraflı məlumat təmin edərək müalicə prosesini yönləndirir. Bəzi hallarda böyrək funksiyalarını qiymətləndirmək üçün qan və sidik testləri də edilə bilər. Sidikdə qan, infeksiya əlamətləri və ya kristal strukturlar daş varlığına işarət edə bilər. Erkən diaqnoz, daşın təbii yollarla atılmasını asanlaşdırdığı kimi, gələcəkdə inkişaf edə biləcək fəsadların da qarşısını almağa kömək edir. Buna görə ağrı və ya digər əlamətlər başladığında həkimə müraciət etmək böyük əhəmiyyət daşıyır.

Daş Yaranması Təzədən Olarmı? Nələrə Diqqət Edilməlidir?

Böyrək daşı bir dəfə yarandısa, yenidən yaranma riski olduqca yüksəkdir. Buna görə daş atılsa belə həyat tərzində daimi dəyişikliklər edilməlidir. Gündəlik ən azı 2,5-3 litr su istehlakı, sidiyin seyrəlməsini təmin edərək daş yaranmasını böyük ölçüdə əngəlləyir. Qidalanma təqviminə duz, heyvani protein və oksalat tərkibli qidaların azaldılması tövsiyə edilir. Həmçinin maqnezium və sitrat tərkibli zəngin qidaların istehlakı daş yaranmasına qarşı qoruyucu təsir təmin edir. Həkim tövsiyəsi ilə müntəzəm sidik analizi və görüntüləmə müayinələri aparılmalı, yeni daş yaranması erkən mərhələdə müəyyən edilməlidir. Şəxsə xüsusi risk faktorları qiymətləndirilməli və lazım olduqda metabolik daş analizi aparılmalıdır. Daşın təkrarlanmaması üçün şüurlu bir nəzarət və qabaqlayıcı həyat vərdişləri böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Sıx Verilən Suallar

Böyrək Daşı Nədir?

Böyrək daşı, sidik içində həll olunmadan qalan minerallar və kristalların birləşərək yaratdığı sərt strukturlardır. Bu daşlar adətən böyrəklərdə yaranır, lakin sidik yollarına doğru irəliləyərək ağrı, tıxanma və ya infeksiyaya səbəb ola bilər. Ən çox görünən böyrək daşı növləri arasında kalsium oksalat, ürik turşu, strüvit və sistin daşları yer alır. Daşın ölçüsünə və yerinə görə xəstədə şikayətlərin şiddəti dəyişə bilər.

• Yetərsiz su istehlakı,
• Həddindən artıq duzlu və ya protein ağırlıqlı qidalanma,
• Genetik meyillilik,
• Hərəkətsiz yaşam tərzi,
• Sidik yolu infeksiyaları,
• Gut xəstəliyi, paratiroid pozğunluqları kimi bəzi sağlamlıq problemləri,
• Bəzi dərmanların uzun müddətli istifadəsi.

Böyrək Daşı Əlamətləri Nələrdir? 

• Yan və ya bel bölgəsində ani başlayan kəskin ağrı,
• Sidikdə qan (çəhrayı, qırmızı və ya qəhvəyi sidik),
• Sidik ifrazında yanma hissi,
• Tez-tez və çətin sidik ifrazı,
• Bulantı, qusma,
• Qızdırma və titrəmə (xüsusilə infeksiya varsa),
• Sidikdə pis qoxu və ya bulanıqlıq. 

• Gündə ən az 2-2,5 litr su içilməsi,
• Limonlu su istehlakı (sitrat tərkibi daş yaranmasını azaldır),
• Heyvani protein, duz və oksalat baxımdan zəngin qidaların məhdudlaşdırılması,
• Sidik sökdürücü bitki çaylarının (həkim tövsiyəsi ilə) istehlakı,
• Lifli qidalardan zəngin qidalanma təqvimi.

• Bol maye qəbulu,
• Fiziki aktivliyi artırmaq (məsələn gəzinti),
• Sidik yollarının açıq qalmasını təmin etmək,
• Həkim nəzarətində verilən əzələ gevşədici dərmanları istifadə etmək faydalı ola bilər.

• Mütəmadi və kifayət qədər su istehlakı,
• Kofe, çay kimi dehidrasyona səbəb ola biləcək içkilərin məhdudlaşdırılması,
• Duz istehlakının azaldılması,
• Həkim nəzarətində dəstək müalicələrin tətbiqi.