Xərçəng, bədənimizdəki hər hansı bir orqan və ya toxumadakı hüceyrələrin nəzarətdən kənar çoxalması və böyüməsi nəticəsində ortaya çıxan bir xəstəlikdir. Süd vəzisi xərçəngi isə süd vəzi toxumasındakı hüceyrələrdən inkişaf edən xərçənglərdir.
Əksərən 50 yaşdan sonra ortaya çıxan süd vəzi xərçəngi, qadınlarda görülən xərçəng növləri arasında birinci yerdədir. Bütün həyat boyu hər səkkiz qadından birinin xərçəngə tutulma riski mövcuddur. Süd vəzi xərçənginin görülmə tezliyi yaş irəlilədikcə artır.
Süd Vəzi Xərçənginin Risk Faktorları
- Artıq çəki,
- Alkoqol və siqaret istifadə etmək,
- Fiziki aktivliyin azlığı,
- Uzun müddətli hormon müalicəsi almaq,
- Ailə tarixi və genetik faktorlar (Ana və ya bacıda süd vəzisi xərçəngi görüldüyündə xəstəlik riski üç qat artır.),
- 30 yaşdan sonra doğmaq və ya heç doğmamış olmaq,
- Erkən yaşda aybaşı olmaq (həyatları boyu daha çox östrojen hormonuna məruz qalacaqlarından dolayı risk artır.),
- Menopauzaya gec girmək (uzun müddət östrojen hormonuna məruz qalmaq).
Süd Vəzi Xərçəngi Əlamətləri
Ən çox rastlanan əlamət süd vəzisində və qoltuq altında ağrısız, zamanla yavaş-yavaş böyüyən bir düyünün hiss edilməsidir. Ağrı çox nadir hallarda da olsa müşayiət edə bilər. Süd vəzisində şişliklər, dəridə qalınlaşma, süd vəzisi ucunun içə dönməsi, dəridə qızarıqlıq və qıcıqlanma nadir hallarda süd vəzisi xərçənginin digər əlamətləridir.
Süd Vəzi Xərçənginin Diaqnozu
Erkən diaqnoz üçün ən əsas üsul, evdə öz-özünə edilən süd vəzi yoxlamalarıdır. Süd vəzi toxuması içərisində hər hansı şübhəli bir kütlə hiss edildikdə vaxt itirmədən həkimə müraciət olunmalıdır. Adətən 20 yaşından sonra ayda bir dəfə öz-özünə süd vəzi muayenesi və ildə bir dəfə mütəxəssis həkimə süd vəzi muayenesi etmək tövsiyə edilir.
40 yaşından sonra isə, ayda bir dəfə öz-özünə süd vəzi muayenesi və ildə bir dəfə mammografi çəkilməsi tələb olunur. Mammografi süd vəzi xərçəngi taramasında ən əsas üsul olaraq qəbul edilir.
40 yaşından əvvəl xüsusi bir səbəb olmadıqca mammografi çəkilməsi tövsiyə edilmir. Bunun səbəbi isə, gənc qadınlarda süd vəzi toxumasının sıxlığının çox olması səbəbindən yetərli məlumat verməməsidir. Hər xəstənin müalicəsi fərqlilik göstərir və müalicə qərarında xəstəliyin gedişi, xərçəngin mərhələsi, xəstənin yaşı və digər sağlamlıq problemlər kimi çoxlu faktor təsir göstərir.
Süd Vəzi Xərçəngindən Qorunmaq Üçün Nələrə Diqqət Edilməlidir?
Süd vəzi xərçəngi risk faktorlarının fərqində olmaq, erkən diaqnoz və qoruyucu tədbirlər baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Sağlam yaşam vərdişləri qazanmaq, süd vəzi xərçəngi inkişafı riskini azaltmada təsirli ola bilər. İdeal çəkidə qalmaq, müntəzəm fiziki fəaliyyət etmək, alkoqoldan və siqaretdən uzaq durmaq bu baxımdan önəmlidir. Doğum və əmzirmə kimi faktorların qoruyucu təsiri olduğu da bilinir.
Ailəsində süd vəzisi xərçəngi hekayəsi olan şəxslərin, genetik məsləhət xidmətlərindən istifadə edərək risklərini dəyərləndirmələri tövsiyə edilir. Risk faktorları arasında olan uzun müddətli hormon müalicələri və gec menopauza kimi hallar da nəzərə alınmalı, bu cür şəxslər daha sıx tarama proqramlarına daxil edilməlidir. Süd vəzi xərçəngi əlamətləri fərq edildikdə, vaxt itirmədən sağlamlıq təşkilatına müraciət etmək həyati əhəmiyyət kəsb edir. Çünki erkən diaqnoz, müalicə prosesində uğur nisbətini böyük ölçüdə artırır. Hər qadın, 20 yaşından etibarən öz-özünə süd vəzi muayenesi etməli və müntəzəm olaraq həkim müayinəsinə getməlidir.
Öz-özünə Süd Vəzi Müayinəsi Necə Edilir?
Öz-özünə süd vəzi muayenesi, süd vəzi toxumasında qeyri-adi dəyişiklikləri erkən anlaya bilmək üçün qadınların müntəzəm tətbiq edə biləcəyi sadə amma təsirli bir üsuldur. Bu tətbiq, süd vəzi xərçənginin erkən diaqnozunda həyati rol oynaya bilər və qadınların bədənlərini daha yaxından tanımasını təmin edir. Xüsusilə 20 yaşından etibarən hər qadının ayda bir dəfə öz-özünə süd vəzi muayenesi etməsi tövsiyə edilir.
Muayeneyi həyata keçirmək üçün ən uyğun zaman, aybaşı dövrünün bitimini izləyən bir neçə gündür. Bu dövrdə süd vəzindəki hormonal şişliklər azalır, bu da mümkün dəyişikliklərin daha asan fərq edilməsini təmin edir. Menopauz sonrası dövrdəki qadınlar isə hər ayın eyni gününü seçərək muayene edə bilər.
Muayeneye başlamadan əvvəl mühitin sakit və rahat olması, diqqətin tamamilə ediləcək işə cəmlənə bilməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Aynanın qarşısında duraraq süd vəzi və süd vəzi başının görünüşünə diqqət edilməlidir. Hər iki süd vəzi simmetrikmi, süd vəzi başlarında geri çəkilmə, qabıqlanma və ya rəng dəyişiklikləri varmı kimi vizual detallara baxılmalıdır. Həmçinin qollarda qaldırma, yanlara açma və ya bel üzərinə qoyma kimi fərqli pozalar da süd vəzisində forma dəyişikliyi olub-olmadığını anlamağa kömək edir.
Dokunsal muayeneye keçildikdə, süd vəzi toxuması barmaq ucları ilə nazikçə amma diqqətlə hiss edilməlidir. Muayene zamanı düz bir səthə uzanaraq bir qolun başın arxasına yerləşdirilməsi, o tərəfdəki süd vəzisinin daha yaxşı kontrol etməyə kömək edir. Barmaq ucları ilə dairəvi hərəkətlər edərək süd vəzi toxuması başdan sona taranmalıdır. Süd vəzisində sərtlik, kütlə, qalınlaşma, həssaslıq və ya daha əvvəl fərq edilməmiş bir dəyişiklik olub-olmadığı müşahidə edilməlidir. Eyni proseslər digər süd vəzi üçün də təkrarlanmalıdır. Qoltuq altı bölgəsi də mütləq kontrol edilməlidir çünki limfa düyünləri burada yerləşir və mümkün bir şişlik və ya kütlə ilk bu bölgədə hiss edilə bilər.
Vanna zamanı sabunlu ələrlə süd vəzi toxumasını kontrol etmək, sürüşkənlik sayəsində daha detallı bir muayeneyi asanlaşdıra bilər. Süd vəzi başlarını nazikçə sıxmaq da axıntı olub-olmadığını kontrol etmək baxımından önəmlidir. Hər hansı bir axıntı, xüsusilə qanlı bir maye gəlməsi halında mütləq həkimə müraciət edilməlidir.
Öz-özünə süd vəzi muayenesi professional bir tarama üsulu deyil; ancaq şəxsin süd vəzində meydana gələn qeyri-adi halları erkən fərq etməsini təmin edərək, həkimə müraciət etmə müddətini qısalda bilər. Bu səbəblə, müntəzəm olaraq edilən öz-özünə muayene, şüur yaratmaq və sağlamlığın təqibini təmin etmək baxımından olduqca dəyərlidir.
Öz-özünə edilən muayenenin yerini müntəzəm həkim müayinələri və tarama üsulları keçməz. Bu vərdiş, bədəni tanımanın və mümkün təhlükələri erkən fərq etmənin ilk addımıdır. Hər qadının öz sağlamlığı üçün bu sadə amma təsirli addımı laqeyd etməməsi tövsiyə olunur.
Tez-Tez Verilən Sualar
Süd vəzi xərçəngi əlamətləri hansılardır və bu əlamətlər hər xəstədə eynidirmi?
Süd vəzi xərçəngi əlamətləri adətən süd vəzisində ağrısız bir kütlə ilə özünü göstərir. Bundan başqa süd vəzi ucunda geri çəkilmə, dəridə qızarıqlıq və ya qalınlaşma kimi fərqli simptomlar da görülə bilər. Əlamətlər şəxsdən şəxsə fərqlilik göstərə bilər, bu səbəbdən hər hansı bir dəyişiklikdə həkimə müraciət olunmalıdır.
Hansı faktorlar süd vəzi xərçəngi riskini artırır?
Süd vəzi xərçəngi risk faktorları arasında irəli yaş, genetik meyillilik, artıq çəki, alkoqol istifadəsi, fiziki hərəkətsizlik, erkən aybaşı olmaq və gec menopauzaya girmək kimi elementlər yer alır. Bu faktorların mövcudluğu, müntəzəm müayinələrin əhəmiyyətini artırır.
Ailəmizdə süd vəzi xərçəngi hekayəsi yoxdursa yenə də risk altındayam?
Bəli. Baxmayaraq ki, genetik faktorlar önəmlidir, süd vəzi xərçəngi yalnız irsi səbəblərlə yaranmır. Ailə hekayəsi olmayan şəxslərdə də süd vəzi xərçəngi inkişaf edə bilər. Bu səbəbdən bütün qadınlar süd vəzi xərçəngi risk faktorlarını bilməli və müntəzəm müayinələri laqeyd etməməlidirlər.
Süd vəzi xərçəngindən qorunmaq mümkündürmü?
Qəti bir qorunma üsulu olmasa da, süd vəzi xərçəngi risk faktorları azaldıla bilər. Sağlam bir yaşam tərzi qəbul etmək, müntəzəm idman etmək, alkoqol və siqaretdən uzaq durmaq, öz-özünə süd vəzi muayenesi etmək və həkim müayinəsində olmaq, riskləri azaltmada təsirlidir.