Koah; amfizem, xroniki bronxit və geri dönüşü olmayan astmanı da əhatə edən irəliləyici bir ağciyər xəstəliyidir.
Əsas səbəbi bir çox xəstəlikdə olduğu kimi siqaret istifadəsidir, sonra bunu hava çirkliliyi, kimyəvi maddələrlə və tozlarla uzun müddət təmas, genetik faktorlar, yaş və cinsiyyət izləyir. Ən bariz simptomu davam edən öskürək, balgam çıxarma, nəfəs almaqda çətinlik və zamanla əzginlik, istəksizlik və depressiya müşahidə edilir. Həmçinin yuxuluq halı və barmaq ucu, qulaq məməsi, dodaqlar kimi yerlərdə göyərmə də görünə bilər.
Astma Müalicəsi Necə Olur?
Astma müalicəsində 2 tip dərman istifadə olunur. Nəzarət edici dərmanlar və rahatladıcı dərmanlar. Müalicənin gedişatına həkiminiz qərar verir və davamlı nəzarətlər çox önəmlidir.
Allergik Astmaya Qarşı Alınacaq Tədbrilər Nələrdir?
Xəstənin allergiyasını təhrik edici amillərdən; ev tozu - akar, polen, heyvan tükləri, küfdən uzaq dayanılmalıdır. Çölə çıxarkən günəş eynəyi kimi qoruyucu tədbirlər alınmalıdır. Üz və əllər tez-tez yuyulmalıdır.
Tənəffüs çatışmazlığında Nəmli Hava yoxsa Quru Hava Məsəldirmi?
Tənəffüs çatışmazlığı, tənəffüs sisteminin oksigen və karbonmonoksit dəyişimini təmin etməkdə yetersiz qalması halıdır və bu səbəbdən qana və sistematik orqanlara oksigen təmin edilə bilmir. Müalicəsi intensiv mərkəzdə aparılır, amma kritik mərhələni atadan xəstələrə nə həmişə olmayan, quru hava məsləhətdir.
KOAH’ın Əsas Xüsusiyyətləri Nələrdir?
KOAH; amfizem, xroniki bronxit və fərqli nəfəsləri müəyyənləşdirən, irəliləyici və daimi bir ağciyər rahatsızlığıdır. Tənəffüs çətinliği, hava yollarının daralması və elastikliyinin itirilməsi nəticəsində ağciyərlərdə ortaya çıxır.Ən çox görülən KOAH simptomları arasında xroniki öksürük, balgam çıxarma, nəfəs darlığı və zamanla artan zəiflik tapılır. Xəstəliyin irələyən mərhələlərində isemavi ləkə, çarpıntı, kilo itkisi və geniş infeksiyalı hücumlar müşahidə edilir.
KOAH’nın Səbəbləri
KOAH xəstəliyinin ən tez-tez isarəsi siqaret qədər idir. Siqaret tüstüsü, ağciyərlərdəki alveolləri məhv edərək gözəl olmayan zərər səbəb olur. Ancaq KOAH yalnız siqaret çəkənləri deyil, passiv çəkənləri də təsir edə bilər. Digər səbəblər:
- Uzun müddətli hava çirkliliyinə məruz qalmaq
- Kimyəvi maddələrlə və tozlarla təmas
- Genetik yaxınlıq (misal üçün alfa-1 antitrypsin zəifliyi)
- Yaş və cinsiyyət (ötəlndirən yaşda və kişilərdə daha çox)
Astma Xəstəliyini Başqalarından Ayıran Məqamlar
Astma, hava yollarının keçici olaraq daralması nəticəsində əmələ gələn xronik bir tənəffüs yolu xəstəliyidir. Astma xəstələrində hücumlar halında gələn nəfəs darlığı, döş qəfəsində sıxılma və quru öskürək şikayətləri görülür. Astma simptomları adətən gecədə və ya səhərin erkən saatlarında daha müəyyən olur.
Astma Növləri
Astmanın fərqli növləri ola bilər. Ən çox yayılmışı allergik astmadır. Polen, küf, ev akarları, heyvan tükləri və kimyəvi qoxular kimi allergenlər bu növü hücuma təhrik edə bilər. İdmandan asılı astma, peşə xəstəliyi və gecə astması da digər növlərdir.
Müalicə Prosesləri: KOAH və Astma MüalicəsiKOAH Müalicəsi Necə Aparılır?
KOAH müalicəsində xəstəliyin irəliləməsini dayandırmaq və həyat keyfiyyətini artırmaq hədəflənir. Müalicədə istifadə olunan metodlar aşağıdakılardır:
- İnhaler bronkodilatör dərmanlar: Hava yollarını genişləndirir.
- Kortikosteroidlər: İltihabı azaldır.
- Oksigen müalicəsi: Gelişmiş mərhələlərdə xəstəyə oksigen dəstəyi təmin olunur.
- Pulmoner rehabilitasiya: Tənəffüs əzələlərini gücləndirici məşğələlər tətbiq olunur.
- Siqaretin buraxılması: Müalicənin ən təsirli addımıdır.
Astma Müalicəsində İstifadə Edilən Dərmanlar
Astma müalicəsi adətən iki əsas dərman qrupu ilə idarə edilir:
- Nəzarət edici dərmanlar: Astma hücumunu önləmək üçün daim istifadə olunur.
- Rahatlatıcı dərmanlar: Ani inkişaf edən hücumları qısa müddətdə rahatlatmaq üçün istifadə olunur.
Müalicəyə başlamadan öncə xəstənin astma növü müəyyən edilməli, həyəcanlandırıcı amillər təyin edilməlidir. Həkim nəzarəti olmadan dərman istifadə edilməsi məsləhət görülmür. Daimi nəzarət, müalicə prosesinin ən vacib hissəsidir.
Yaşayış Tərzi Dəyişiklikləri ilə Xəstəlik Nəzarət Altına Alına bilər
Hər iki xəstəlikdə də dərman təbabəti qədər həyat tərzi dəyişiklikləri də önəmlidir. Xüsusilə allergik astma xəstələri üçün təhrikedicilərdən qaçınmaq böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu səbəbdən:
- Yaşayış məkanlarında toz tutan xalça, pərdə və yastıq kimi əşyalar azaltılmalıdır
- Ev müntəzəm olaraq ventilyasiya edilməlidir
- Polen bolluğunun çox olduğu fəsillərdə çölə çıxarkən maska və günəş eynəyi istifadə edilməlidir
- Əllərin və üzün tez-tez yuyulması allergen təmasını azaldır
KOAH xəstələri üçün isə siqaretin tərk edilməsi, məşqlər aparılması, infeksiyalardan qorunmaq və sağlam qidalanmaq müalicəni dəstəkləyir.
Nəmli Hava yoxsa Quru Hava Daha Faydalıdır?
Tənəffüs çatışmazlığı yaşayan şəxslərdə düzgün hava şərtləri olduqca önəmlidir. Adətən xəstələr nəmli havanın daha yaxşı gəldiyini düşünürlərsə də bu həmişə doğru deyil. Kritik mərhələni atadan KOAH xəstələrində və ya tənəffüs çatışmazlığı olan şəxslərdə quru və təmiz hava müvafiqdir. Nəmli hava bəzi hallarda bronxlarda daralmaya səbəb ola bilər. Evin içində nəm dengesinin yaxşı ayarlanması, hava təmizləyiciləri və nəm aradan qaldırıcı cihazlarla ortamın nəzarət altında saxlanılması tövsiyə olunur.
Tez-Tez Soruşulan Suallar
KOAH və astma arasındakı fərq nədir?
KOAH və astma bir-birinə bənzəyən tənəffüs yolu xəstəlikləri olsa da mənşələri və irəliləyici formaları fərqlidir. Astma adətən uşaqlıqda başlayır, ətraf mühit allergenləri ilə təhrik olunur və tutmalar halında müşahidə olunur. KOAH isə adətən irəliləyici yaşlarda ortaya çıxır və davamlı, daimi zərərə səbəb olur. KOAH-da siqaret istifadəsi əsas səbəblərdən biridir. Astmada isə genetik yaxınlıq və allergiyalar daha əhəmiyyətlidir. Həmçinin astma müalicəylə tamamilə nəzarət altına alınabilirken, KOAH-da müalicə yalnız irəliləməni yavaşlata bilər.
KOAH xəstələr nələrə diqqət etməlidir?
KOAH xəstələrinin öncəliklə siqaret və dumanlı mühitlərdən tamamilə uzaq durmaları lazımdır. Bunun yanında grip, zatürə kimi infeksiyalardan qorunmaq üçün müntəzəm peyvəndlər etdirilməli, ağır əmək tələb edən fəaliyyətlərdən qaçınılmalı, müntəzəm məşqlər aparılmalıdır. Ayrıca stress və hava dəyişikliklərindən mümkün qədər qaçınılmalı, evdə hava keyfiyyəti yüksək saxlanılmalıdır.
Astma tamamilə sağalar mı?
Astma, xroniki bir xəstəlikdir. Düzgün aparılan müalicə və müntəzəm həkim nəzarətləri ilə simptomlar tamamilə nəzarət altına alınabilir. Astma xəstələri uzun illər tutaqsız və sağlıqlı bir həyat sürdürebilir. Bu müddətdə dərmanların daim istifadəsi və təhrikedicilərdən uzaq dayanmaq ən əhəmiyyətli amillərdir.
KOAH xəstəliyi genetikdir mi?
KOAH adətən ətraf faktorlarına bağlı bir xəstəlik olmaqla yanaşı, bəzi hallarda genetik yaxınlıq da təsirli ola bilər. Xüsusilə "alfa-1 antitripsin zəifliyi" olan şəxslərdə KOAH riski artar. Bu səbəbdən ailədə KOAH öyküsü olan şəxslər, siqaret kimi risk faktorlarından uzaq durmalı və müntəzəm sağlamlıq nəzarətlərini laqeyd yanaşmamalıdır.