Sidik yolu infeksiyası, bağırsaqda olan bakteriyaların üretraya çataraq sidik yollarında infeksiyaya səbəb olmasıyla ortaya çıxan yayılmış bir sağlamlıq problemidir. İnfeksiyanın əlamətləri arasında sidik edərkən yanma hissi, qasıq və pelvik bölgədə ağrı, bulanıq və pis qoxulu sidik, ani və tez-tez sidik etmə ehtiyacı kimi hallar var. İrəlilədiyində isə hərarət kimi daha ciddi simptomlar görülür. Çox zaman çox su istehlakı ilə yüngülləşə bilən bu infeksiya, bəzi hallarda isə antibiotik müalicəsi tələb edir. Erkən diaqnoz və uyğun müalicə ilə sidik yolu infeksiyaları asanlıqla nəzarət altına alına bilər.
Sidik Yolu İnfeksiyası Nədir?
"SYE" olaraq adlandırılan sidik yolu infeksiyası, üriner sistemin hər hansı bir bölümündə, adətən E. coli bakteriyasının səbəb olduğu yayılmış bir infeksiya növüdür və bədəndə ən çox görülən ikinci infeksiya olaraq bilinir. Bu infeksiyalar adətən sidik kisesi və üretra kimi alt üriner sistem bölgələrini təsir edir, bəzən böyrəklərə qədər irəliləyə bilər.
Sidik kisesi infeksiyaları, böyrək infeksiyalarına nisbətən daha yayılmışdır və adətən bakteriyaların üretradən sidik kisesinə qədər irəliləməsi ilə yaranır. Bu vəziyyət tibbi ədəbiyyatda "sistit" olaraq adlanır. Bakteriyalar sidik kisesindən daha yuxarıya, böyrəklərə çatdıqda isə böyrək infeksiyaları ortaya çıxır və bu vəziyyət "piyelonefrit" olaraq bilinir. Hər iki infeksiya növü də qadınlarda kişilərə nisbətən daha tez-tez görülür.
Sidik yolu infeksiyası zamanı sidik kisesi və üretra toxumalarında qızartı və təhrik meydana gələr. İnfeksiyanın ən yayılmış əlamətləri arasında alt qarın və ya pelvik bölgədə ağrı, tez-tez sidik etmə istəyib, sidik edərkən yanma və ya ağrı hissi vardır. Sidikin pis qoxulu və ya tünd rəngli olması, ani sidik etmə ehtiyacının hiss edilməsinə baxmayaraq kifayət qədər sidik edə bilməməsi kimi şikayətlər də tez-tez qarşılaşılan simptomlardır.
Sistit Növləri Hansılardır?
Sistit, sidik kisesində meydana gələn iltihablanma olaraq təyin edilir və əsəsən iki qrupa ayrılır:
- Mikrobik (bakterial) sistit
- Mikrobik olmayan (Amikrobik) sistit
Mikrobik (Bakterial) Sistit
Mikrobik sistit, adətən bakteriyaların səbəb olduğu iltihablanma növüdür. Sistit halların böyük bir hissəsindən, bağırsaqlarda təbii olaraq olan Escherichia coli (E. coli) məsuldur. Xalq arasında “koli basili” olaraq tanınan bu bakteri, sidik kanalına çataraq iltihaba səbəb ola bilər. Bunun xaricində, xüsusilə qadınlarda tez-tez rast gəlinən klebsiella, proteus, stafilokok və enterobakter kimi mikroorqanizmlər də mikrobik sistitə səbəb ola bilər.
Normal hallarda sidikin asidik pH səviyyəsi və sidik edərkən yaranan güclü axın, bakteriyaların sidik yollarına yapışmasını (kolonizasiya) qarşısını alır. Sidik axınının azalması, sidik pH-da artım və ya bakteriyaların sıx şəkildə sidik kanalına bulaşması kimi hallarda mikrobik sistit inkişaf riski artır.
Amikrobik Sistit (Mikrobik Olmayan Sistit)
Mikrobik olmayan sistit, adətən sidik yollarının təhrik olması və ya travmaya məruz qalması nəticəsində meydana çıxar. Bu növ sistitin bilinen nümünələrindən biri, xüsusilə yeni evlənmiş qadınlarda tez-tez görülən bal ayı sistitidir. İlk cinsi əlaqə sonrası sidik kanalı üzərindəki təhrik, ödem və iltihablanmaya səbəb olaraq ağrı, yanma və tez-tez sidik etmə kimi şikayətlərə səbəb ola bilər.
Amikrobik sistit, yalnız cinsi əlaqə sonrası deyil, çevresi və kimyəvi təsirlər səbəbi ilə də inkişaf edə bilər. Ətirli sabunlar, deterjanlar və ya uzun müddət köpüklü vanna sidik yollarında kimyəvi təhrikə səbəb ola bilər. Yay aylarında tez-tez istifadə olunan klorlu hovuz suları, bəzi insanlarda sidik yolu təhrik edərək sistit əlamətlərinə səbəb ola bilər. Hovuz dezinfeksiyası zamanı xlor yerinə ozonlama yolu kimi daha sağlam alternativlərin seçilməsi tövsiyə olunur. Ədviyyatlı yemək, şokolad və yumurta kimi bəzi qidalar da sidik yollarında təhrikə səbəb olaraq mikrobik olmayan sistitin meydana gəlməsinə töhfə verə bilər.
Balay Sistiti Nədir?
Balay sistiti, xüsusilə yeni evlənmiş və ya ilk cinsi əlaqə təcrübəsini yaşayan qadınlarda görüilən sistit növüdür. İlk əlaqə sonrası, sidik kanalı üzərindəki təzyiq və təhrik nəticəsində ödem meydana gəlir. Bu vəziyyət, sidik axınını azaldaraq infeksiya riskini artıra bilər. "Honeymoon cystitis" olaraq bilinməkdədir. Cinsi münasibət sonrası bir neçə gün ərzində sidik edilməsində ağrı, yanma, tez-tez sidik etmə və qasıq ağrısı şikayətləri ilə özünü göstərir.
Sidik Yolu İnfeksiyası Necə Müalicə Olunur?
Sidik yolu infeksiyaları, infeksiyanın şiddətinə və yayılmasına görə fərqli müalicə metodları tələb edir. Sidik kisesini təsir edən sadə sidik yolu infeksiyalarında, genital hijyenə diqqət edilməsi, müntəzəm və yetərli miqdarda maye istehlakı ilə qısa müddətli düşük doz antibiotik istifadəsi kifayət edər.
İnfeksiyanın qana qarışdığı və ya böyrəklərə yayıldığı septik vəziyyətlərdə, müalicə daha ciddi yanaşma ilə həyata keçirilir. Bu cür hallarda uzun müddətli antibiotik istifadəsi tələb oluna bilər. İnfeksiyanın gedişatına əsasan xəstəxanada yatma, damardan daxil maye müalicəsi və yüksək doza antibiotik istifadəsi də lazım ola bilər.
Sidik yolu infeksiyaları cox vaxt antibiotik həb ilə müalicə olunur. Bu dərmanlar, infeksiyaya səbəb olan mikroorqanizmləri öldürməkdə təsirlidir. Sidik kisesi infeksiyaları adətən 3-7 gün arasında müalicə olunur, böyrək infeksiyalarında isə bu müddət 2 həftəyə qədər uzaya bilər. Antibiotik müalicəsinə başladıqdans sonra belirtilər adətən ilk 24 saat içində yüngülləşməyə başlayar. Ağrını yüngülləşdirmək və sidik etmə sıxlığını azaltmaq üçün sidik kesesini uyuşduran əlavə dərmanlar da istifadə edilə bilər.
Sidik Kisesi İnfeksiyasında Komplikasiyalar: Divar Qalınlaşması və Digər Risklər
Sidik kisesi infeksiyası müalicə olmadıqda və ya tez-tez təkrardığında, sidik kisesi divarında qalınlaşma kimi struktur dəyişikliklər görülür. Bu vəziyyətə “infeksiyona bğalı sidik kisesi divarının qalınlaşması” adı verilir. Qalınlaşan sidik kisesi divarı, sidik kisesinin elastikliyini və funksiyasını itirməsinə səbəb olur. Sidik saxlanması qabiliyyətində azalma, tez-tez belə bir hiss və xronik pelvik ağrılar kimi problemlərə səbəb olur.
Uzun müddətli və ya təkrarlayan infeksiyalar, yalnız sidik kisəsini deyil üst sidik yollarını və böyrəkləri də təsir edir. Bu səbəbdən, tez-tez sidik edən, yanma və ya ağrı hissi yaşayan şəxslərin uroloq mütəxəssisinə müraciət edərək səbəbini öyrənmələri əhəmiyyət kəsb edir. Erkən müdaxilə, gələcəkdə inkişaf edə biləcək böyrək zədəsi və ya qalıcı sidik kisesi problemlərinin önlənməsi üçün həyati ola bilər.
Sidik Kisesi İnfeksiyası Necə Yox Olur? Evdə Alınabiləcək Önlemler
Yüngül şəkildə gedən sidik kisesi infeksiyası hallarında, antibiotik müalicə ilə yanaşı yaşam tərzində dəyişikliklər və bəzi təbii metodlar da sağalma prosesinə töhfə verə bilər. Çoxlu su içmək və sidik etməyi təxirə salmamaq infeksiyanın yayılmasını önlər. C vitamini baxımından zəngin qidaların istehlakı, sidikin asidik quruluşunu artıraraq bakteriyaların çoxalmasını çətinləşdirir.
Pambıqlı iç paltar istifadə etmək, genital bölgəni ön tərəfdən arxaya doğru təmizləmək və tualet sonrası hijyenə diqqət etmək, bakteriyaların sidik kisəsinə çatmasını önləyən sadə lakin təsirli önlemlerden biridir. Xüsusən qadınlar üçün cinsi münasibət sonrası tualetə getmək, üretraya çata biləcək mikroorqanizmlərin kənar çıxarılmasına kömək edər.
Sidik Kisesi İnfeksiyasının Qarşısının Alınma Yolları
Sidik yolu infeksiyalarının və bununla birlikdə sidik kisesi infeksiyalarının önləmək üçün bəzi sadə lakin təsirli vərdişlər inkişaf etdirmək mümkündür. Günlük yaşamda diqqət yetirilməli olan qarşısını alma yolları bunlardır:
- Kifayət qədər maye istehlakı: Gün boyunca yetərli miqdarda su içmək, sidik kisəsini müntəzəm olaraq yuyarak bakteriyaların yayılmasını önlər.
- Tualet vərdişləri: Sidiyi saxlamamaq və tualet ehtiyacını gecikdirməmək, sidik yollarında bakteriya yığılmasını azaldır.
- Düzgün hijyen: Cinsi münasibət öncəsi və sonrası temizlik, infeksiya riskini böyük ölçüdə azaldır.
- Sabun və temizlik məhsulu seçimi: Kimyəvi içərikli və ətirli məhsullardan qaçınmaq, xüsusi həssas dəri quruluşuna sahib fərdlərdə qoruyucu bir təsir təmin edir.
- Daimi doktor kontrolu: Tez təkrarlayan infeksiya hallarında uroloq mütəxəssisə müraciət etmək, xronikləşmə riskini ortadan qaldırır.
Tez-Tez Soruşulan Suallar
Sidik kisesi infeksiyası niyə tez-tez təkrarlanır?
Sidik kisesi infeksiyalarının tez-tez təkrarlanmasının bir şəkildə səbəbləri ola bilər. Bunlar arasında immunitet sisteminin zəif olması, sidik kisesinin tam boşaldılamadığı, genital hijyene kifayət qədər diqqət göstərilməməsi və ya struktur anatomik problemlər var. Xüsusilə qadınlarda uretranın qısa olması və anusa yaxın yerləşməsi, bakteriyaların sidik yoluna asanlıqla çatmasına səbəb olur. Bəzi şəxslərdə genetik meyl də infeksiyaların tez-tez görülməsinə zəmindir yaratabilir.
Sidik kisesi infeksiyası müalicə olunmazsa nə olur?
Müalicə olunmayan sidik kisesi infeksiyası, bakteriyaların böyrəklərə çatmasına səbəb ola bilər. Bu hal “piyelonefrit” olaraq adlandırılır və ciddi hərarət, titrəmə, bel ağrısı kimi simptomlara səbəb olur. İnfeksiyanın qana qarışması həyati təhlükə yarada bilər. Uzun müddətli sidik kisesi divarının qalınlaşması, sidik funksiyası pozğunluğu və xronik ağrılar da ortaya çıxa bilər.
Sidik kisesi infeksiyası ilə sidik qaçırma arasında əlaqə varmı?
Bəli, xüsusilə sidik kisesi divarı infeksiya nəticəsində təhrik olursa, sidik kisəsinin kontrolu çətinləşə bilər. Tez-tez edilməsi, sıxışma hissi və bəzən sidik qaçırma sidik infeksiyasının əlamətləri arasında ola bilər. Bu simptomlar infeksiya keçdikdən sonra azalır, lakin bəzi hallarda sidik kisəsi funksiyaları uzun müddət təsirlənə bilər.
İnfeksiyona aid olan sidik kisesi divarının qalınlaşması necə diaqnoz edilir?
Sidik kisəsinin divar qalınlaşması adətən pelvik ultrasəs və ya sistoskopiya kimi üsullarla diaqnoz edilir. Həkim, şikayətlər əsasında sidik testi, kultura və lazım olduğunda irəliləmiş görüntüləmə üsullarıyla tanını müəyyən edir. Qalınlaşmanın səbəbi infeksiyaya bağlıdırsa, uyğun antibiotik müalicəsi və dəstək tədbirləriylə divar quruluşunun normala dönməsi təmin edilir.