Göz estetikası, göz qapağı düşüklüyü, qaz ayaqları, qaş düşüklüyü, gözaltı torbaları, yanaqla gözaltı arasında çöküntü kimi hallarda tətbiq olunan cərrahi metoddur.
Göz Estetikası Nedir?
Yaşlanma ilə birlikdə göz qapaqlarında bir sıra dəyişikliklər görülür. Bunlar göz altında torbalanma, üst qapaqlarda dəri artıqları və sallanma, gözün kənarında "qaz ayağı" adlanan qırışlardır.
Göz ətrafındakı bu dəyişikliklər üçün "blefaroplastika" adlanan göz qapağı estetik əməliyyatı tətbiq olunur. Bu cərrahi müdaxilə xalq arasında göz estetikası olaraq tanınır.
Göz Ameliyatı və Sonrası
- Anestezi: Ümumiyyətlə lokal anestezi,
- İşləmə müddəti: İki qapaq üçün ümumi 60 dəqiqə
- Gözlər bandajlanmır. Sadəcə göz qapaqlarına nazik bir bant yapışdırılır.
- Ameliyyatdan sonra: İlk 24 saatda soyuq kompres (buz torbası ilə) istifadə edilir. İlk 5 gün qapaqlar şiş və mor ola bilər. 1 həftə göz qapaqlarına su dəymir.
- Dikişlər: 7 gündən sonra alınır.
- Kontroller: Ameliyyətin ertəsi günü, 7 gündən sonra, 1 aydan sonra.
Göz Qapağı Düşüklüyü (Pitozis)
Yuxarı göz qapağının düşməsinə "pitozis" deyilir. Qapaq düşüklüyü hər yaşda görülə bilər. Bu narahatlıq göz estetikası çərçivəsində müalicə edilir.
Göz Qapağı Düşüklüyü Səbəbləri
- Nörojenik səbəblər: Göz qapağını yuxarıda saxlayan sinirlərdəki problemlər
- Myojenik səbəblər: Göz qapağı əzələsindəki qüsurlar (doğuşdan qapaq düşüklüyü olanlarda bu əzələ az inkişaf etmişdir)
- Seniil səbəblər: Yaşlanma, göz əməliyyatları
- Mekanik səbəblər: Qapaqda ağırlıq edən amillər (məsələn, qapaqdakı şişlər, hematom və s.)
Göz Qapağı Düşüklüyü Müalicəsi
Müalicəsi cərrahiyyə ilə həyata keçirilir. Ən çox tətbiq olunan 2 texnika bunlardır:
- Levator rezeksiyası: Göz qapağı əzələsinin funksiyası kifayət qədər olduqda bu texnika seçilir.
- Frontal askı texnikası: Göz qapağı əzələsi çox zəif olduqda bu texnika istifadə edilir. Doğuşdan aşkar olan qapaq düşüklüklərində, göz qapağı sinirinin iflicində və daha əvvəl göz qapağı düşüklüyü əməliyyatı keçirmiş lakin qapağı düzəlməmiş şəxslərdə tətbiq edilir. Texnikanın dezavantajı, göz qapama zamanı əməliyyat olunmuş tərəfin çox az açıq qala bilməsidir.
Uşaqda qapaq düşüklüyü göz bəbəyini örtürsə, dərhal, örtmürsə, məktəbə başlamazdan əvvəl qapaq əməliyyatı tətbiq etmək zəruridir.
Göz Qapağı Düşüklüyü Ameliyatı
- Anestezi: lokal anestezi, uşaqlarda isə ümumi anestezi
- İşləmə müddəti: Tək qapaq 30 dəqiqə
- Bandaj: Göz qapağına nazik bir bant yapışdırılır.
- Ameliyyatdan sonra: 1 həftə göz qapağına su dəymir. Göz qapağında şiş və morluq ola bilər, soyuq tətbiqi həyata keçirilir.
- Dikişlər: 7 gündən sonra alınır.
- Kontroller: Ameliyyətin ertəsi günü, 7 gündən sonra, 1 ay sonra.
- Göz damlaları və pomada: 1 həftə göz qapaqlarına antibiyotikli və kortizonlu pomada, gözə damla.
Frontal Askı Texnikası
- Anestezi: Göz qapaqlarına və alın bölgəsinə lokal anestezi, uşaqlarda isə ümumi anestezi.
- Müddət: Tək qapaq 30 dəqiqə.
- Bandaj: Kisi yerinə nazik bant yapışdırılır.
- Ameliyyatdan sonra: Qapaqlarda şişlik və morluq ola bilər. Kesi yerlərinə nazik bant yapışdırılır.
- Dikiş: 7 gündən sonra alınır.
- Kontroller: Ameliyyətin ertəsi günü, 5 gündən sonra, 1 aydan sonra.
- Göz damlaları və pomada: 1 həftə boyu göz qapaqlarına antibiyotikli və kortizonlu pomada, gözə damla.
Qapaqların İçə Dönməsi (Entropiyon)
Göz qapaqlarının içə dönməsinə "entropiyon" deyilir. Entropiyon, adətən, alt göz qapağında görülür. Çox nadir hallarda yuxarı qapaqda da ola bilər. Entropiyon daha çox yaşlılığa bağlı (senil) qapaq gevşəməsindən yaranır, lakin yara izləri (skar) ilə bağlı və ya doğuşdan da ola bilər.
Entropiyonun Belirtiləri
- Göz qapağının içə dönməsi
- Gözdə batma, sulanma, qızarma
- Tedavisi cərrahiyyə ilə həyata keçirilir. Ameliyyat müxtəlif texnikalarla edilə bilər.
Entropiyonun Ameliyatı və Sonrası
- Anestezi: Göz qapaqlarına lokal anestezi.
- Müddət: Orta hesabla toplam 30 dəqiqə.
- Bandaj: Göz bandajlanmır. Yalnız göz qapağına nazik bir bant yapışdırılır.
- Ameliyyatdan sonra: Ertəsi gün bant açılır. 1 hafta göz qapağına su dəymir.
- Dikişlər: 7 gündən sonra alınır.
- Kontroller: Ameliyyatın ertəsi günü, 7 gündən sonra, 1 ay sonra.
- Göz damlaları və pomada: 1 həftə göz qapaqlarına antibiyotikli pomada, gözə damla.
Qapaqların Dışa Dönməsi (Ektropiyon)
Göz qapaqlarının dışa dönməsinə "ektropiyon" adı verilir. Göz estetikası cərrahiyyəsi ilə düzəldilə bilər. Ektropiyon alt göz qapağında olur. Ektropiyon daha çox yaşa bağlı (senil) qapaq gevşəməsindən əmələ gəlir, həmçinin yara izlərinə (skarlara), yüz siniri iflicinə və alt qapaktaki kütlələrə (mekanik) bağlı da inkişaf edə bilər.
Ektropiyonun Belirtiləri
- Göz qapağının dışa dönməsi
- Göz yaşını buruna daşıyan kanalın ucunun gözə dönük olmamasından dolayı gözdə batma, ağlar kimi dışarı sulanma
- Korneada quruma
- Ektropiyonun tedavisi cərrahiyyə ilə həyata keçirilir.
Ameliyat və Sonrası
- Anestezi: lokal anestezi.
- Müddət: ortalama 30 dəqiqə
- Bandaj: Göz bandajlanmır. Göz qapağına nazik bir bant yapışdırılır.
- Ameliyyatdan sonra: Ertəsi gün bant açılır. 1 həftə göz qapağına su dəymir.
- Dikişlər: 7 gündən sonra alınır.
- Kontroller: Ameliyyatın ertəsi günü, 7 gündən sonra, 1 ay sonra.
- Göz damlaları və pomada: 1 həftə göz qapaqlarına antibiyotikli pomada, gözə damla.
Şalazyon
Göz qapaqlarındakı yağ bezlərinin ucları kirpik diblərindəki gözeneklərdir. Bu gözeneklərin yağlanma, makyaj, infeksiya kimi səbəblərlə tıxanması nəticəsində geridəki yağ bezində şişlik və iltihap yaranır. Bunun zamanla kiste dönüşməsinə şalazyon deyilir.
Şalazyonun Tedavisi
İlk mərhələdə infeksiyonu önləmək üçün antibiyotikli damlalar istifadə edilir. İsti pansuman tətbiq olunur. İsti pansumanın iltihab toxumasının təşkil olunmasını və kirpiklərin dibindəki gözeneklərin genişlənərək dışarı boşalmasını təmin edə bilər. Amma zamanında və yetərli tedavi edilməsə zamanla iltihab toxumasının ətrafını bədən kist ilə sarar. Bunun cərrahi olaraq boşaldılması və kistin çıxarılması lazım ola bilər.
Şalazyon Eksizyonu
- Anestezi: lokal anestezi
- Müddət: 5 dəqiqə
- Bandaj: Göz bandajlanır. Bandaj ertəsi gün açılır.
- Ameliyyatdan sonra: Göz qapağında yüngül şişlik, morluq ola bilər.
- İşə dönüş: Ertəsi gün işə gedilə bilər.
- Kontroller: Ameliyyatın ertəsi günü, 1 ay sonra.
- Göz damlaları və pomada: 1 həftə antibiyotikli damla-pomada.
Göz Qapağında Yağ Plağı (Ksantelezma)
Ksantelezma, ümumiyyətlə, qadınlarda görülen yağ-kolesterol plağıdır. Alt və üst göz qapaqlarının iç kısımlarında görülür. Genç yaşda görülen ksantelezmada, kolesterol yüksəkliyindən şübhələnmək lazımdır.
Tedavisi cərrahiyyə ilə həyata keçirilir. Bu tip qapaq cərrahiyyələrində dəri incə və çox qanlandığı üçün əməliyyat sonrası iz qalmır.
Ksantelezma Ameliyatı və Sonrası
- Anestezi: ləkə bölgəsinə lokal anestezi.
- Müddət: 10 dəqiqə
- Bandaj: Göz bandajlanmır. Göz qapağına nazik bir bant yapışdırılır.
- Ameliyyatdan sonra: Ertəsi gün bant açılır. Qapaqda yüngül morarma ola bilər. 1 həftə göz qapaqlarına su dəymir.
- Dikişlər: 7 gündən sonra alınır.
- İşə dönüş: Ertəsi gün.
- Kontroller: Ameliyyatın ertəsi günü, 7 gündən sonra, 1 aydan sonra.
- Göz damlaları və pomada: 1 həftə göz qapaqlarına antibiyotikli pomada.
Göz Qapağı Kitleləri
Göz estetikası, göz qapaqlarında inkişaf edən kütlələrin müalicəsi üçün tətbiq oluna bilər. Bu kütlələr yaxşı huylu və ya kötü huylu ola bilər.
Yaxşı Huylu Kütlələr
- Viral siğillər
- Dermoid kist
- Seboreik keratoz
- Aktinik keratoz
- Kutanöz horn
- Piyojenik granulom
- Ben (nevüs)
- Keratoakantom
- Kapiller hemanjiyom
Kötü Huylu Kütlələr
- Bazal hücreli karsinom
- Skuamoz hücreli karsinom
- Sebase bezi karsinomu
- Melanom
- Merkel hücreli karsinom
- Bu tip kütlələrin müalicəsi çox vaxt cərrahiyyə ilə həyata keçirilir. Alınan kütlənin patologiya araşdırmasına göndərilməsi lazımdır.
Kirpiksiz İçə Dönməsi (Trikiyazis)
Kirpiksiz içə dönməsinə "trikiyazis" deyilir. Uzun müddətli infeksiyalar və qapaq xəstəliklərində görülə bilər. İçə dönük kirpiklər estetik olmayan görünüşün yanında, gözdə batma, narahatlıq hissi yaradılar. Bu kirpiklər korneaya sürtünərək, korneaya zərər verərlər. Korneada kalıcı izlər aça bilər və görməni azalda bilər.
Tedavisi
İçə dönük kirpiklər cımbızla qoparılır: Kalıcı bir çözüm deyil. 3 aydan sonra kirpiklər yenə çıxır.
İçə dönük kirpik kökləri radyo frekans koter ilə yandırılır. Kalıcı bir tedavidir, bir neçə seans tələb oluna bilər.
İçə dönük kirpik kökləri "kriyo" adlanan cihazla da dondurula bilər. Kalıcı bir tedavidir, bir neçə seans tələb oluna bilər.
Göz Protezi
Göz protezləri, gözün qəzalara və ya xəstəliklərə görə cərrahi olaraq alınması halında istifadə olunur. Bu protezlər görməyi təmin etmir, lakin estetik olaraq gözəl bir görüntü yaradır.
Görməyən gözlər, estetik olaraq xoş olmayan bir görüntü yaratdığında və ya ağrılı olduqda alınırlar. Gözün alınması əməliyyatı müxtəlif texnikalarla həyata keçirilir:
Göz kürəsinin bütövlüyünün alınması (enukleasiya): Göz şişlərində istifadə edilir.
Göz kürəsinin içinin boşaldılması (eviserasiya): Göz şişindən başqa səbəblərlə alınacaqsa bu texnika istifadə edilir.
Protezin iç və dış göz protezləri olaraq ikiye ayrılır. İç göz protezi xüsusi materiallardan hazırlanır ki, boşaldılmış gözdəki həcm itkisinin qarşısını alır. Yaralar yaxşılaşdıqdan sonra şəxsin qapaq boşluğunun ölçüsü alınaraq, dış göz protezi hazırlanır.
Göz Protezlərinin Doğurabileceği Problemler
- Gözdə qaşınma ve akıntı
- Protezi taşıyan yatağın yerinin dəyişməsi
- Göz qapaqlarında forma pozuntuları
- Protezi İstifadəçilərinə Təkliflər
- Gecə protezinizi çıxarmayın, protezinizlə uyuyun. Bu sayədə protezin yerleştiği yatak daralmaz və ayrıca daha az göz akıntısı olur.
- Sabahları kirpik diplərinizi bebe şampuanı ilə köpürtərək yuyun, bol ılık suyla durulayın.
- Protezinizin üstüne gün içinde suni gözyaşı damlatın.
- Gözlük takın. Bu sayədə hem sağlam gözünüz korunur, hem de protezli gözünüz daha az diqqət çəkər.
- Gözde qaşınma, akıntı olduğunda göz doktorunuza başvurun. Önerdiği antiallerjik damlaları kullanın.