Bir şəxsin qəfildən bir və ya hər iki qulağında birdən eşitmə qabiliyyətini itirməsi vəziyyətinə qəfil eşitmə itkisi deyilir. Qəfil eşitmə itkisi yaşayan şəxslərdə qulaqda zəng sədası, təzyiq hissi, balans problemləri kimi əlamətlər də müşahidə oluna bilər. Təcili müdaxilə tələb edən vəziyyətlər sırasında qəfil eşitmə itkisinin çoxsaylı səbəbləri ola biləcəyi üçün qısa müddətdə qulaq burun boğaz mütəxəssisə mürajiət olunması da yer alır. Erkən diaqnoz və müalicə, eşitmə itkisinin daimi olmasının qarşısını ala bilər və xəstənin eşitmə funksiyasını bərpa etməsinə kömək edə bilər.
Qəfil Eşitmə İtkisi Nədir?
Qəfil eşitmə itkisi, bir şəxsin birdən və ya qısa bir müddətdə meydana gələn eşitmə itkisini təsvir edən bir vəziyyətdir.
Qəfil inkişaf edən eşitmə itkisi 72 saat ərzində, çox zaman tək qulaqda meydana gəlir. Şəxs bir neçə saat ərzində və ya səhər qalxdığında eşitmə itkisinin fərqinə vara bilər. Səbəbləri arasında infeksiyalar, travmalar, damar tıxanması və iç qulaqda olan struktural problemlər yerləşə bilər.
Qəfil eşitmə itkisi əlamətləri müşahidə edildikdə vaxt itirmədən mütəxəssis bir həkimə müraciət olunmalıdır. Müalicənin erkən başlaması, eşitmə funksiyasının bərpası açısından böyük önəm daşımaqdadır.
Eşitmə İtkisi Dərəcələri Nədir?
Eşitmə itkisi, eşitmə testləri (audiometriya) ilə dərəcələndirilir:
-
Yüngül Eşitmə İtkisi (26-40 dB): Pıçıltı və aşağı səslə danışmalar çətin eşidilir. Yüngül eşitmə itkisi olan şəxs, normal danışıq səslərini eşitməkdə çətinlik çəkə bilər.
-
Orta Eşitmə İtkisi (41-55 dB): Orta dərəcədə eşitmə itkisi olan şəxslər, danışıq səslərini dərk etməkdə daha çox çətinlik çəkə bilər.
-
İrəli Eşitmə İtkisi (56-70 dB): Ağır eşitmə itkisi vəziyyətində isə şəxslərin gündəlik ünsiyyətləri böyük ölçüdə təsirlənə bilər.
-
Çox İrəli Eşitmə İtkisi (71-90 dB): Yalnız çox yüksək səslər eşidilə bilər.
-
Total Eşitmə İtkisi (91 dB və üstü): Eşitmə tamamilə itir. İntensiv eşitmə itkisi vəziyyətində isə şəxslərin jest və işarət dili və ya eşitmə cihazları kimi dəstək verici vasitələrə ehtiyac duya biləcəyi nəzərə alınmalıdır.
Qəfil eşitmə itkisi çox zaman orta və üst dərəcələrdə ortaya çıxır və sürətlə irəlilədiyi üçün təcili müdaxilə tələb edir.
Qəfil Eşitmə İtkisinin Əlamətləri Nədir?
Qəfil eşitmə itkisi, adətən tək qulağın qəfildən eşitməməsi və ya eşitmədə ciddi azalma yaşanması ilə özünü göstərən bir əlamətdir. Bununla yanaşı, qəfil eşitmə itkisinin digər əlamətləri arasında qulaqda dolğunluq və ya tıxanma hissi də yer alır. Bu vəziyyət, qulaqda təzyiq dəyişikliklərinə bağlı olaraq ortaya çıxabilir.
Tez-tez müşahidə olunan bir əlamət də çınlamadır. Çınlama (tinnitus), qulaqda daim bir səsin duyulması şəklində təsvir edilə bilər. Baş dönməsi (vertigo) və balans problemləri də qəfil eşitmə itkisinin yan əlamətləri arasındadır.
Qəfil eşitmə itkisi əlamətləri arasında təzyiq və ağrı da yer almaqdadır. Qulaqda baş verən təzyiq dəyişiklikləri və ya infeksiyalar, bu cür narahatlıqlara səbəb ola bilər və təcili müdaxilə tələb edə bilər.
Bu əlamətlər hər hansı bir anda ortaya çıxdığında, KBB mütəxəssisə müraciət olunması əhəmiyyətlidir. Erkən diaqnoz və müalicə, qəfil eşitmə itkisinin arxasında duran səbəbin müəyyən edilməsinə kömək edə bilər və daimi zərərin qarşısını ala bilər.
Qəfil Eşitmə İtkisi Niyə Baş Verir?
Qəfil eşitmə itkisinın dəqiq səbəbi çox zaman bilinməz. Ancaq müxtəlif faktorlar bu vəziyyəti tetikleyebilir:
-
Virus infeksiyaları: Üst tənəffüs yolu infeksiyalarından sonra inkişaf edən virus infeksiyaları, qəfil eşitmə itkisinə səbəb ola bilən əhəmiyyətli bir faktorudur. Bu cür infeksiyalar iç qulağın strukturunu təsir edə bilər və eşitmə funksiyalarını poza bilər.
-
Damar tıxanması və qandövranı pozuntuları: Damar tıxanması və qandövranı pozuntuları da qəfil eşitmə itkisinə zəmin hazırlaya bilər. Eşitmə sinirini təsirləndirən bir vəziyyət olan qəfil eşitmə itkisi, iç qulağın qandövranı sistemindəki problemlərdən qaynaqlana bilər.
-
Travmalar: Baş travmaları və ya şiddətli gurultuya məruz qalma kimi vəziyyətlər də qəfil eşitmə itkisinə yol aça bilər. Bu cür vəziyyətlər iç qulağa zərər verə bilər və eşitmə funksiyalarını müvəqqəti və ya daimi olaraq təsirləndirə bilər.
-
Avtoimmün xəstəliklər: İmmunitet sisteminin, iç qulağa hücum etməsi nəticəsində qəfil eşitmə itkisinə səbəb ola bilər.
-
Dərman yan təsirləri: Otoksik təsirə səbəb olan dərman qrupları da qəfil eşitmə itkisinə səbəb ola biləcək potensial bir risk daşıyır.
-
Stres və anksiyete: Anksiyete və stres kimi psixoloji vəziyyətlər də qəfil eşitmə itkisini tetikleyir. Bu cür vəziyyətlər bədəndəki qandövranını təsir edərək iç qulağa lazımi oksigen və qidalanmanın çatmasını əngəlləyə bilər.
-
Təzyiq dəyişiklikləri: Uçuşlar zamanı yaşanan hava təzyiq dəyişiklikləri və ya dalış zamanı su təzyiqindəki dəyişikliklər iç qulağı təsir edərək müvəqqəti və ya daimi eşitmə problemlərinə səbəb ola bilər.
Sol Qulaq və Tək Qulaq Eşitmə İtkisi Vəziyyətləri
Qəfil eşitmə itkisi hadisələrinin böyük əksəriyyəti tək qulaqda meydana gəlir. Xəstələrin təxminən %90’ında isə yalnız bir qulaq bu vəziyyətdən təsirlənir. Tək qulaqda meydana gələn eşitmə itkisi, ümumi eşitmə keyfiyyətini ciddi şəkildə azalda bilər və şəxsin gündəlik həyatını müxtəlif aspektlərdən çətinləşdirə bilər.
Sol Qulaqda Eşitmə İtkinin Xüsusiyyətləri
Sol qulaq eşitmə itkisi, fizioloji olaraq ümumi mexanizmlərlə inkişaf edər. Ancaq bəzi hallarda beynin işitsel işləmə mərkəzlərinin sol və sağ qulaqlardan aldığı siqnalları fərqli şəkildə dəyərləndirdiyi bəllidir.
-
Sol qulaq eşitmə itkisi yaşayan şəxslərdə yön təyin etmə və məkan məsələsində səs qəbul etmə daha çox təsirlənə bilər. Çünki beynin sağ yarımküresi məkan məsələsində səs qəbul etmədə nisbətən daha aktivdir.
-
Telefonla danışma, qrup mühitində dinləmə və izdihamlı yerlərdə danışıqları ayırd etmə kimi gündəlik vəziyyətlərdə sol qulaqda itkinin daha nəzərə çarpan çətinliklərə səbəb ola bilər.
-
Bəzi araşdırmalarda, sol qulaq eşitmə itkisi olan şəxslərin musiqi qəbulunda və ritm izləməsində də çətinlik yaşayabileceyi qeyd edilmişdir.
Tək Qulaq Eşitmə İtkinin Sosial və Psixoloji Təsirləri
-
Ünsiyyət Çətinlikləri: Səsli mühitlərdə danışıqları ayırd etmək çətin ola bilər.
-
Denge Problemləri: İç qulaqda dengenin təmin edən strukturlarının təsirlənməsi səbəbindən baş dönməsi və dengesizlik yaşana bilər.
-
Yön Təyin Sorunları: Səsin hansı yöndən gəldiyini anlamaq çətinləşə bilər. Bu vəziyyət xüsusilə trafikte, izdihamda və ya təcili vəziyyətlərdə risk yarada bilər.
-
Psikoloji Təsirlər: İzolasiya, sosial çəkilmə, özgüven itkisi və anksiyete inkişaf edə bilər.
Tək Qulaq Eşitmə İtkinin Əlil Oranı
Tək qulaq eşitmə itkisi yaşayan şəxslər üçün əlil oranı hesaba alındığında; eşitmə itkisinin dərəcəsi, gündəlik həyat fəaliyyətlərinə təsiri və peşə məhdudiyyətləri nəzərə alınır. Ümumiyyətlə, cüt qulaq eşitmə itkisi əlil oranı daha yüksək çıxır, anca tək qulaq itkisində oran daha aşağı hesablana bilər. Bəzi peşə qruplarında tək qulaq itkisi də ciddi məhdudiyyətlərə səbəb ola bilər.
Qəfil Eşitmə İtkisi Necə Müəyyən Edilir?
Qəfil eşitmə itkisinin müəyyən edilməsi üçün KBB mütəxəssisləri aşağıdakı metodlardan istifadə edər:
-
Audiometrik Eşitmə Testi: Eşitmə dərəcəsinin və itkinin tipinin müəyyən edilməsi
-
Eşitmə beyin sapi testləri (ABR)
-
Qan testləri: Altta yatan sistemik xəstəliklərin araşdırılması
-
Görüntüləmə (MR, BT): Sinir və damar strukturlarının baxılması
Eşitmə İtkisi Müalicəsi Necə Edilir?
Müalicə, itkinin səbəbinə və şiddətinə görə müəyyən edilir:
-
Kortikosteroid Müalicəsi: Ən yaygın müalicə seçeneğidir. Dərman ağızdan ya da birbaşa orta qulağa tətbiq edilir.
-
Antiviral və Antibakterial Dərmanlar: Enfeksya şübhəsində istifadə edilir.
-
Damar Genişlədici və Antikoagulan Dərmanlar: Qan dövranını artırmaq üçün
-
Hiperbarik Oksigen Müalicəsi: İç qulağın oksigen tədarükünü artırır.
-
Eşitmə Cihazları və ya Kaklear İmplant: Daimi itki meydana gəlsə istifadə edilə bilər.
Qəfil Eşitmə İtkisi Əngəllənə bilərmi?
Riskləri azaltmaq üçün bəzi tədbirlər alınabilir, ancaq tamamilə ortadan qaldırmaq hər zaman mümkün olmayabilir. Bu səbəblə, aşağıdakı addımlar vacibdir:
- Gurultudan qorunmaq eşitmə itkisi və digər qulaq problemlərini əngəlləyə bilər. Konsertlərdə və ya sənaye yerlərində uyğun qulaq qoruyucuları istifadə edilməlidir.
- Kronik xəstəliklərin kontrol altında tutulması qandövranı sistemi üzərindəki riskləri azalda bilər. Müntəzəm kontrol və dərman müalicəsi həyati əhəmiyyət daşıyır.
- Infeksiyalardan qorunma üçün gigiyena qaydalarına diqqət etmək, tez-tez əlləri yumaq və peyvəndləri müntəzəm olaraq etmək vacibdir.
- Otoksik dərmanların istifadəsində həkim nəzarəti tələb olunur. Dərmanlar eşitmə itkisnə səbəb ola bilər, bu səbəblə həkim nəzarətində istifadə olunmalıdır.
Tez-Tez Soruşulan Suallar
Qəfil eşitmə itkisi öz-özünə keçərmi?
Bəzi yüngül hallarda eşitmə qismən bərpa ola bilər; ancaq qəfil eşitmə itkisi çox zaman öz-özünə tamamilə yaxşılaşmaz. Erkən və uyğun müalicə tətbiq edilmədiyində daimi eşitmə itkisinin riski əhəmiyyətli ölçüdə artır.
Eşitmə itkisinin əlil oranı necə hesablanır?
Eşitmə itkisinin əlil oranı hesaba alındığında edilən audioloji testlər, itkinin dərəcəsi və eşitmə itkisinin iki qulaqda mı yoxsa tək qulaqda mı olduğu dəyərləndirilir. Tək qulaq eşitmə itkisi yaşayan şəxslərdə əlil oranı genellikle daha aşağı hesablansa da; şəxsin həyat keyfiyyətini və bəzi peşə fəaliyyət göstərə bilmək qabiliyyətini ciddi şəkildə təsir edə bilər.
Qəfil eşitmə itkisi müalicəsinə nə qədər erkən başlanmalıdır?
Müalicəyə mümkün olduğu qədər ilk 24 saat ərzində başlanması, eşitmənin bərpa olunma şansını ən üst səviyyəyə çıxarır. 72 saatı keçən vəziyyətlərdə müalicənin uğur oranı əhəmiyyətli ölçüdə azalabilir və daimi itki riski artır.
Eşitmə itkisi müalicəsində hansı metodlar istifadə edilir?
Ən çox üstünlük verilən müalicə kortizon (steroid) müalicəsidir və genellikle ağızdan və ya qulaq içinə tətbiq olunabilir. Bəzi hallarda antiviral dərmanlar, damar genişlədici dərmanlar, hiperbarik oksigen müalicəsi və lazım gələrsə eşitmə cihazları və ya kaklear implantlar da müalicə seçimləri arasında yer alır.