Göz qapağında anidən meydana çıxan qızartı, ağrı və həssaslıq ilə özünü göstərən arpacıq, olduqca tez-tez rast gəlinən bir göz infeksiyasıdır. Çox vaxt sadə bir iltihab kimi qəbul edilsə də, vaxtında müdaxilə edilmədiyində həyat keyfiyyətini təsir edə bilər və xronikləşə bilər.
Arpacıq Nədir?
Arpacıq, tibbi termilə hordeolum, göz qapağındakı yağ vəzilərinin infeksiyası nəticəsində yaranan iltihablı bir şişlikdir. Xalq arasında "it dirsəyi" termi ilə də tanınır. Bu vəziyyət göz qapağının kənarında, kirpiklərin dibinə yaxın bölgələrdə baş verir.
Gözdə Arpacıq Növləri Hansılardır?
Arpacıq, meydana gəldiyi bölgəyə görə iki kateqoriyada dəyərləndirilir: xarici arpacıq və daxili arpacıq. Hər iki növ də oxşar əlamətlər göstərsə də, yerləşmə yeri və müalicə prosesi baxımından bəzi fərqliliklər mövcuddur.
Xarici Arpacıq (Eksternal Hordeolum)
Xarici arpacıq, kirpik dibi yaxınlığında yerləşən yağ və ya tər vəzilərinin infeksiyası nəticəsində inkişaf edir. Göz qapağının xarici səthində, asanlıqla fərq edilə bilən qırmızı, həssas bir şişlik kimi görülür. Ağrılı keçər və üzərinə basıldığında içi dolu bir nöqtə hiss edilə bilər.
Daxili Arpacıq (İnternal Hordeolum)
Daxili arpacıq, göz qapağının iç tərəfində, meibomian vəzilərinin iltihablanması nəticəsində meydana çıxır. Dərin yerləşimli olduğu üçün kənardan fərq edilməsi çətin ola bilər. Daha ağrılı və inadkar ola bilər. Bəzi hallarda iltihab ətraf toxumalara yayıla bilər və göz qapağında ümumi bir ödem yarada bilər.
Arpacıq Niyə Meydana Gəlir?
Arpacıq yaranmasının yayğın səbəblərindən biri göz qapağındakı yağ vəzilərinin bakteriyalarla (Stafilokok) infeksiyasıdır. Bu duruma zəmin hazırlayan faktorlar arasında müxtəlif amillər də mövcuddur.
Əllərin təmiz olmadan gözə təması arpacıq yaranmasını tətikləyə bilər. Əllər gündəlik fəaliyyətlər zamanı mikroblarla asanlıqla təmas edə bilər və bu mikroblar gözə yoluxaraq infeksiyaya səbəb ola bilər. Üz və göz ətrafa toxunarkən əllərin təmizliyinə diqqət etmək lazımdır.
Makiyaj qalıntılarının kifayət qədər təmizlənməməsi də arpacıq yaranmasında təsirli ola bilər. Makiyaj məhsulları, məsamələri tıxayaraq yağ vəzilərinin infeksiyaya olan riskini artırabilir.
Göz qapaqlarında xronik iltihab (blefarit) də arpacıq yaranmasını tətikləyə bilər. Blefarit vəziyyətində göz qapaqlarındakı kirpik kökləri və yağ vəzələri infeksiyalara daha açıq hala gələr.
İmmunitet sistemiin zəifləməsi də arpacığa qarşı müdafiəsiz hala gəlməsinə səbəb ola bilər. Vitamin və mineral dəstəyi almaq immunitet sistemini dəstəkləyə bilər.
Stres və yuxusuzluq kimi amillər də arpacığın yaranmasına təsir edə bilər. Stres hormonları bədənin müdafiə mexanizmasını zəiflədərkən, kifayət qədər yatmamaq da immunitet sistemini mənfi təsir edə bilər. Bu səbəbdən, stresdən uzaq durmaq, müntəzəm yuxu düzəni təmin etmək və istirahətə vaxt ayırmaq arpacıq riskini azaltmağında köməkçi ola bilər.
Şalazyon Və Arpacıq Arasındaki Fərq Nədir?
Şalazyon, göz qapağında şişlik yaradan bir vəziyyətdir və arpacıqla oxşarlıq göstərir. Lakin, şalazyonun yaranma səbəbi qapanmış yağ vəzilərinin xronik iltihabıdır. Bu vəziyyət adətən ağrısızdır və yavaş inkişaf edir.
Ayırıcı diaqnoz edərkən diqqət edilməli mühüm məqamlar vardır. Şalazyonun infeksiyadan qaynaqlanmadığını anlamaq lazımdır. Eyni zamanda, müalicə yanaşmalarının fərqlilik göstərdiyi də bilinməlidir.
Şalazyonun əlamətləri arasında göz qapağında bir qabarıq və ya şişlik olur. Bu şişlik həssasiyyət və ya ağrıya səbəb olmur və zamanla böyüyə bilər. Göz qapağı kənarındakı yağ vəzilərinin qapanması nəticəsində meydana gələn bu vəziyyət, bakterial infeksiyalarla əlaqəli deyildir.
Müalicə metodları arasında isə isti kompres tətbiq etmək, masaj etmək və həkim tərəfindən təyin olunmuş dərmanlardan istifadə etmək yer ala bilər. Bəzi hallarda, şalazyonun cərrahi yolla drenajı zəruri ola bilər. Doğru diaqnozun qoyulması və uyğun müalicə seçiminin müəyyənləşdirilməsi mühümdür.
Gözde Arpacık Necə Keçər?
Arpacıq, bir neçə gün içərisində öz-özünə sağala bilər. Ancaq, bu prosesi daha rahat və sağlam hala gətirmək üçün bəzi sadə tədbirlər təsirlidir.
İsti kompres tətbiqi arpacığın sağalma prosesini sürətləndirə bilər. Gündə 3-4 dəfə, dözülə biləcək isti bir parça göz qapağına 5-10 dəqiqə ərzində tətbiq edilməlidir. Bu tətbiq tıxanmış vəzlərin açılmasına və iltihabın xaricə atılmasına kömək edə bilər.
Hijyen də arpacığın müalicəsində mühüm bir faktordur. Göz ərazisi hər cür makiyajdan uzaq tutulmalı və çirkli əllər ilə təmas etdirilməməlidir.
Əgər arpacıq keçmirsə və ya tez-tez təkrarlayırsa, mütləq bir göz həkiminə müraciət etmək lazımdır. Erkən müdaxilə, irəliləyən vəziyyətlərin qarşısını almağa kömək olacaqdır.
Evde Arpacıq Müalicəsi Necə Edilir?
Evdə yüngül keçən arpacıq halları üçün bəzi üsullar mövcuddur. Ancaq, bu tədbirlərin diqqətli bir şəkildə həyata keçirilməsi lazımdır.
İlıq pansuman etmək olar. İsti kompres, evdə arpacıq müalicəsində yayğın tövsiyə edilən üsuldur. Təmiz bir bez və ya pambıqlı ped isti suya batırılaraq ardından yüngülcə sıxılaraq göz üzərinə tətbiq edilə bilər. Bu əməliyyat arpacığın yetkinləşməsinə və sağalmasına kömək edə bilər.
Xüsusi göz təmizlik həlləri ilə göz qapağının kirpik diblərini incəliklə təmizləmək olar. Təmiz bir pambıq yardımı ilə göz ətrafı təmizlənməli və infeksiyon riskinin qarşısı alınmalıdır.
Arpacıq vəziyyətində makiyajdan çəkinilməlidir. Göz makiyajı edilməməli və linza taxılmamalıdır. Makiyaj məhsulları infeksiya riskini artıra biləcəyi üçün arpacıq sağalana qədər bu cür tətbiqlərdən uzaq durulmalıdır.
Arpacığı sıxmaq və ya partlatmaq zərərlidir və tövsiyə edilmir. Bu cür müdaxilələr infeksiya riskini artıra bilər və vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər. Arpacığın öz-özünə partlamasını gözləmək və həkim tövsiyəsi almaq düzgün yanaşmadır.
Arpacıq Neçə Gündə Keçər?
Arpacıq, 3 ila 7 gün arasında öz-özünə sağalan bir göz infeksiyasıdır. Infeksiyaya bağlı olaraq sağalma prosesi dəyişkənlik göstərə bilər.
Daxili arpacıqlar, xarici arpacıqlara nisbətən daha yavaş sağala bilər. Bu cür arpacıqların yetkinləşməsi və sağalması daha çox zaman ala bilər. Daxili arpacıqlar adətən göz qapağı içində meydana gəldiyindən əlamətləri kənardan fərq edilməsi çətin ola bilər.
İmmunitet sistemi zəif olan fərdlərdə arpacıq infeksiyası davamlı ola bilər. Xronik xəstəliyi olan və ya immunitet sistemini təsir edən dərmanlar istifadə edən şəxslərdə arpacıq təkrar etmə meyilində ola bilər. Bu vəziyyətdə, həkim nəzarətində xüsusi müalicələr tətbiq edilməsi lazım gələ bilər.
Tətbiq olunan müalicəyə baxmayaraq keçməyən arpacıqlar üçün antibiotik tərkibli damcılar, məlhəmlər və ya nadir hallarda cərrahi müdaxilə lazım ola bilər. Antibiotik damcıları və ya məlhəmlər adətən bakterial infeksiyaların müalicəsində istifadə edilərkən, cərrahi müdaxilə isə arpacığın böyüklüyünə və yerinə bağlı olaraq seçim edilə bilər. Cərrahi müdaxilə adətən sadə bir prosedur olsa da nadirən lazım olan bir seçimdir.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Arpacıq patlatılır mı?
Xeyir, arpacıq sıxılmamalı və ya partladılmamalıdır. Nəzarətsiz şəkildə edilən müdaxilələr, iltihabın ətraf toxumalara yayılmasına və ciddi infeksiyalara yol aça bilər. Göz qapağında iz qalma riski də arta bilər. Arpacığın öz-özünə ya da mütəxəssis müdaxiləsi ilə təbii olaraq boşalması sağlam bir yanaşmadır.
Arpacıq görmə itkisiyinə səbəb olur mu?
Arpacıq, göz qapağının xarici səthində məhdud qalan bir infeksiyadır və birbaşa görmə qabiliyyətinə zərər verməz. Lakin, müalicə edilməzsə iltihab ətraf toxumalara yayıla bilər və ciddi hallarda göz ətrafında abses yarada bilər. Təkrarlayan və ya intensiv hallarda göz həkiminə müraciət etmək bu risklərin qarşısını almağa kömək edir.
Arpacığa nə fayda edər?
İsti kompres, arpacığın yetkinləşməsi və iltihabın xaricə atılmasını sürətləndirən ən təsirli üsullardan biridir. Gündə bir neçə dəfə 5-10 dəqiqəlik ilıq pansumanlar tətbiq edilə bilər. Eyni zamanda göz hijyeninə diqqət etmək, əlləri gözə sürməmək və zərurət varsa, həkimin təyin etdiyi antibiotik damcılarları istifadə etmək sağalma prosesini dəstəklər.
Arpacıq yoluxucudur mu?
Arpacıq birbaşa yoluxucu olmasa da, infeksiyaya səbəb olan bakteriyalar xüsusən şəxsi əşyaların ortaq istifadəsi ilə başqalarına keçə bilər. Bu səbəbdən arpacıq problemi yaşayan şəxslər hijyenə daha çox diqqət etməli və şəxsi əşyalarını başqaları ilə paylaşmamalıdır.