Göz qapağında anidən ortaya çıxan qızartı, ağrı və həssaslıq ilə özünü göstərən arpacıq, olduqca tez-tez rast gəlinən bir göz infeksiyasıdır. Çox vaxt sadə bir iltihablanma olaraq qəbul edilsə də, vaxtında müdaxilə edilmədiyi təqdirdə həyat keyfiyyətini təsir edə bilər və xronikiləşə bilər.
Arpacıq Nədir?
Arpacıq, tibbi termi ilə hordeolum, göz qapağındakı yağ bezlərinin infeksiyası nəticəsində yaranan iltihablı bir şişlikdir. Xalq arasında it dirsəyi termini ilə də tanınır. Bu durum göz qapağının kənarında, kirpiklərin dibinə yaxın bölgələrdə meydana gəlir.
Gözdə Arpacıq Çeşidləri Nələrdir?
Arpacıq, yarandığı bölgəyə bağlı olaraq iki kateqoriyada qiymətləndirilir: xarici arpacıq və daxili arpacıq. Hər iki növ də bənzər əlamətlər göstərsə də, yerləşim yeri və müalicə prosesi baxımından bəzi fərqlər mövcuddur.
Xarici Arpacıq (Eksternal Hordeolum)
Xarici arpacıq, kirpik diblərində yerləşən yağ və ya tər bezlərinin infekte olması nəticəsində inkişaf edir. Göz qapağının xarici səthində, asanlıqla fərq edilə bilən qırmızı, həssas bir şişlik şəklində görünür. Ağrılı seyr edir və üzərinə basdırıldıqda içi dolu bir nöqtə hiss edilə bilər.
Daxili Arpacıq (İnternal Hordeolum)
Daxili arpacıq, göz qapağının iç qismini, meibomian bezlərinin iltihablanması nəticəsində meydana gəlir. Dərin yerləşimli olduğundan xaricdən fərq edilməsi çətin ola bilər. Daha ağrılı və inadkar ola bilər. Bəzi hallarda iltihab ətraf toxumalara yayılabilir və göz qapağında ümumi bir ödem yarada bilər.
Arpacıq Niyə Çıxar?
Arpacıq yaranmasının yaygın səbəblərindən biri göz qapaqlarındakı yağ bezlərinin bakteriyalarla (Stafilokok) infekte olmasıdır. Bu duruma zəmin hazırlayan amillər arasında müxtəlif faktorlar da mövcuddur.
Əllərin təmiz olmadan gözə toxunması arpacıq yaranmasını tətikləyə bilər. Əllər, gündəlik fəaliyyətlər zamanı mikroblarla asanlıqla toxuna bilər və bu mikroblar gözə bulaşaraq infeksiya yaradabilir. Üz və göz ətrafına toxunarkən əllərin təmizliyinə diqqət etməlidir.
Makiyaj qalıqlarının yetərincə təmizlənməməsi də arpacıq inkişafında təsirli ola bilər. Makiyaj məhsulları, məsamələri tıxayaraq yağ bezlərinin infekte olma riskini artıra bilər.
Göz qapaqlarında xroniki iltihab (blefarit) da arpacıq yaranmasını tətikləyə bilər. Blefarit durumunda göz qapaqlarındakı kirpik kökləri və yağ bezləri infeksiyalara daha açıq hala gəlir.
İmmunitet sisteminin zəifləməsi də arpacığa qarşı müdafiəsiz hala gəlməsinə səbəb ola bilər. Vitamin və mineral dəstəyi almaq immunitet sistemini dəstəkləyə bilər.
Stres və yuxusuzluq kimi faktorlar da arpacıq yaranmasını təsir edə bilər. Stres hormonları bədənin müdafiə mexanizmini zəiflədə bilərkən, yetersiz yuxu da immunitet sistemini mənfi təsir edə bilər. Bu səbəblə, strestdən uzaq durmaq, nizamlı yuxu tənzimi təmin etmək və istirahətə zaman ayırmaq arpacıq riskini azaltmada köməkçi ola bilər.
Şalazyon və Arpacıq Arasındakı Fərq Nədir?
Şalazyon, göz qapağında şişlik yaradan bir durumdur və arpacıqla bənzərlik göstərir. Ancaq, şalazyonun yaranma səbəbi tıxanmış yağ bezlərinin xroniki iltihablanmasıdır. Bu durum adətən ağrısızdır və yavaş inkişaf edir.
Ayırıcı diaqnoz edərkən diqqət ediləsi vacib nöqtələr vardır. Şalazyonun infeksiyadan qaynaqlanmadığını anlamaq gerəklidir. Eyni zamanda, müalicə yanaşmalarının fərqlilik göstərdiyi də bilinməlidir.
Şalazyonun əlamətlərinə göz qapağında bir yumru və ya şişlik daxildir. Bu şişlik həssaslıq və ya ağrıya səbəb olmaz və zamanla böyüyə bilər. Göz qapağı kənarındakı yağ bezlərinin tıxanması nəticəsində meydana gələn bu durum, bakterial infeksiyalarla əlaqəli deyildir.
Müalicə üsulları arasında isə isti kompres tətbiq etmək, masaj etmək və həkim tərəfindən təklif edilən dərmanları istifadə etmək yer ala bilər. Bəzi hallarda, şalazyonun cərrahi olaraq drenajı lazım gələ bilər. Doğru diaqnozun qoyulması və uyğun müalicə seçiminin müəyyən edilməsi vacibdir.
Gözdə Arpacıq Necə Keçər?
Arpacıq, bir neçə gün içərisində öz-özünə yaxşılaşa bilər. Ancaq, bu prosesi daha komfortlu və sağlam hala gətirmək üçün bəzi sadə tətbiqlər təsirlidir.
İsti kompres tətbiqi arpacığın yaxşılaşma sürətini sürətləndirə bilər. Gündə 3-4 dəfə, dözümlü olan istilikdə olan təmiz bir bez göz qapağına 5-10 dəqiqə boyunca tətbiq edilməlidir. Bu tətbiq tıxanmış bezlərin açılmasına və iltihabın xaricə atılmasına kömək edə bilər.
Higiyena da arpacıq müalicəsində önəmli bir faktordur. Göz bölgəsi hər cür makiyajdan uzaq tutulmalı və kirli əllərlə təmas edilmeməlidir.
Arpacıq keçmirsə və ya tez-tez təkrarlanırsa, mütləq bir göz doktoruna müraciət etmək lazımdır. Erkən müdaxilə, irəliləyən durumların qarşısının alınmasına kömək edəcəkdir.
Evdə Arpacıq Müalicəsi Necə Aparılır?
Evdə yüngül seyr edən arpacıq hallarını müalicə etmək üçün bəzi üsullar mövcuddur. Ancaq, bu tətbiqlərin diqqətlə həyata keçirilməsi lazımdır.
Ilıq pansuman edilə bilər. İsti kompres, evdə arpacıq müalicəsində yaygın təklif edilən üsuldur. Bir təmiz bez və ya pambıq ped isti suya batırılaraq, sonra yüngülcə sıxılaraq göz üzərinə tətbiq edilə bilər. Bu əməliyyat arpacığın yetişməsinə və yaxşılaşmasına kömək edə bilər.
Xüsusi göz təmizləmə solüsyonlarından istifadə edilərək göz qapağının kirpik dibləri zərifcə təmizlənə bilər. Təmiz bir pambıq yardımıyla göz ətrafı təmizlənməli və infeksiya riskinin önünə keçilməlidir.
Arpacıq varkən makiyaj etməkdən çəkinmək lazımdır. Göz makiyajı edilməməli və linza taxılmamalıdır. Makiyaj məhsulları infeksiya riskini artıra biləcək üçün arpacıq yaxşılaşana qədər bu tiplərdəndən çəkinmək vacibdir.
Arpacığı sıxmaq və ya partlatmaq məsləhət görülmür və təklif edilmir. Bu cür müdaxilələr infeksiya riskini artıraraq vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər. Arpacığın öz-özünə partlamasını gözləmək və doktor məsləhəti almaq düzgün bir yanaşmadır.
Arpacıq Neçə Gündə Keçər?
Arpacıq, 3 ila 7 gün içərisində öz-özünə sağalan bir göz infeksiyasıdır. Infeksiya bağlı olaraq sağalma müddəti dəyişkənlik göstərə bilər.
Daxili arpacıqlar, xarici arpacıqlara görə daha yavaş sağala bilər. Bu cür arpacıqların yetişməsi və sağalması daha çox vaxt ala bilər. Daxili arpacıqlar adətən göz qapağı içində oluştuğundan əlamətləri xaricdən fərq edilməsi çətin ola bilər.
Immunitet sistemi zəif olan fərdlərdə arpacıq infeksiyası davamlı ola bilər. Xroniki xəstəliyi olan və ya immunitet sistemini təsir edən dərmanları istifadə edən şəxslərdə arpacıq təkrarlanma meyilində ola bilər. Bu durumda, doktora nəzarətdə xüsusi müalicələr aparılması gərəkə bilər.
Uyğun müalicəyə baxmayaraq keçməyən arpacıqlar üçün antibiotikli damcılar, məlhəmlər və ya nadir hallarda cərrahi müdaxilə gərəkə bilər. Antibiotik damcılar və ya məlhəmlər adətən bakterial infeksiyaların müalicəsində istifadə edilərkən, cərrahi müdaxilə isə arpacığın böyüklüyünə və yerinə bağlı olaraq seçilə bilər. Cərrahi müdaxilə adətən sadə bir prosedur olsa da nadir hallarda həyati əhəmiyyət kəsb etmir.
Tez-tez Verilən Suallar
Arpacıq Partladılarmı?
Xeyr, arpacıq sıxılmamalı və ya partladılmamalıdır. Nəzarətsiz aparılmış müdaxilələr, iltihabın ətraf toxumalara yayılmasına və ciddi infeksiyalara səbəb ola bilər. Göz qapağında iz qalma riski də arta bilər. Arpacığın öz-özünə və ya mütəxəssis müdaxiləsi ilə təbii olaraq boşalması sağlıklı bir yanaşmadır.
Arpacıq Görmə İtkinə Səbəb Olarmı?
Arpacıq, göz qapağının xarici səthində məhdud qalan bir infeksiyadır və birbaşa görmə qabiliyyətinə zərər verməz. Ancaq müalicə edilməzsə iltihab ətraf toxumalara yayılabilir və ciddi hallarda göz ətrafında abse yarada bilər. Təkrarlanan və ya şiddətli hallarda göz doktoruna müraciət etmək bu risklərdən qaçınmağa imkan verir.
Arpacığa Nə Yaxşı Gəlir?
İsti kompres, arpacığın yetişməsini və iltihabın xaricə atılmasını sürətləndirən ən təsirli üsullardan biridir. Gündə bir neçə dəfə 5-10 dəqiqəlik ilıq pansumanlar tətbiq edilə bilər. Eyni zamanda göz higiyenasına diqqət etmək, əlləri gözə sürtməmək və gərəkirsə həkimin təklif etdiyi antibiotik damcıları istifadə etmək sağalma prosesini dəstəkləyir.
Arpacıq Yoluxucudurmu?
Arpacıq birbaşa yoluxucu olmasa da, infeksiyaya səbəb olan bakteriyalar xüsusilə fərdi əşyaların birgə istifadəsi ilə başqalarına keçə bilər. Bu səbəblə arpacıq problemi yaşayan şəxslər higiyenə daha çox diqqət etməli və fərdi əşyalarını başqaları ilə paylaşmamalıdır.