Alzheimer, beyindəki müəyyən bir hissənin ölümü ilə əlaqədar olaraq yaddaş itkisinə səbəb olan və cəmiyyət arasında qeyri-adi kimi tanınan irəliləyən bir lezyon əlamətidir . Demensiyanın ən yayılmış idarəetmə növlərindən biri olan Alzheimer, şəxsin günlük həyatında pozulmalara səbəb ola bilər, davranış problemləri, düşüncə fəaliyyətlərində gerilə və funksionallıqda azalma ilə müşayiət edilə bilər.
Alzheimerin Yaranmasının Səbəbləri Hansılardır?
Alzheimer səbəbinin dəqiq olaraq izah olunmadığı bir xəstəliklə yanaşı, Alzheimerin yaranmasını tətiklədiyi bilinən bəzi faktorlar mövcuddur.
- Ailədə Alzheimer tarixçəsi,
- İrəliləmiş yaş,
- Travmalar,
- Sağlam olmayan qidalanma,
- Siqaret və alkoqol istifadəsi,
- Yuxu nizami,
- Diabet,
- Təzyiq kimi Alzheimer tipinə səbəb ola biləcəyi ehtimal olunan imkanlar.
Alzheimer Əlamətləri Hansılardır?
Alzheimer, başlanğıc mərhələlərindən etibarən müxtəlif əlamətlər göstərməkdədir və bu əlamətlər irəli mərhələlərə doğru daha da aşkarlaşır . Ən çox müşahidə olunan hadisələr;
- Yaddaş, Tanıma
- Keçmişdən tez-tez bəhs etmə, keçmişdə qalma
- Şəxsin ətrafına və əhatəli ortamda uyğunlaşma çətinliyi,
- Şəxsin daha ətraflı yolları unutması, arada bir itməsi,
- Aqressiya, qeyri-adi tələblər,
- Hallüsinasiyalar görmə, hədsiz şübhə və paranoya
- Gündəlik fəaliyyətlərdə yardımsız çətinliklər çəkmək,
- Danışmada pozulma
- Yaxın dövr xatirələrini unudaraq qeyd edilməkdədir.
Alzheimerdən Qorunmaq Üçün Nələr Edilə Bilər?
Müxtəlif müalicə üsulları ilə bölünmələrin aradan qaldırılması və irəliləmənin dəyişdirilməsi mümkün ola bilər . Lakin Alzheimer hələ dəqiq bir yerdə olmadığından bir ləkədir . Bu səbəbdən xüsusilə ailəsində Alzheimer tarixçəsi olan şəxslərin işsizlikdən qaçınmaq hadisələrinə baxılması məsləhətdir . Alzheimer xəstəliklərinin varlığı tam anlamıyla bilinmədiyindən xəstəlikdən qorunma məqsədilə alınacaq tədbirlər mümkün riskdən məhrum olmağı təmin edə bilər . Alzheimer'dan qorunmaq məqsədilə,
- Müntəzəm idman edilməli,
- Zehni olaraq da aktiv çalışmaya diqqət göstərilməli,
- Sağlam qidalanmalı,
- Siqaret və alkoqol istifadəsindən qaçınılmalıdır,
- Təzyiq və şəkər nəzarətdə saxlanmalıdır.
Alzheimer xəstəliyi, təkcə xüsusiyyətləri deyil, həm də xəstələrin yaxınlarını əhatə edən kompleks bir şeydir. Alzheimer nədir, Alzheimer xəstəliyi necə irəliləyir, Alzheimer müalicəsi mümkündürmü kimi sualların bilinməsi, bu çətin dövrdə düzgün addımların atılmasını təmin edir. Əlamətləri erkən müəyyən etmək, müntəzəm həkim nəzarətindən keçmək və sağlam yaşam tərzinə qəbul olmaq, Alzheimer prosesində çox önəmli rol oynayır. Alzheimer demans fərqi kimi bilgilərə sahib olmaq, müxtəlifliklər təqdim edir. Alzheimer mərhələləri və genetik faktorlar haqqında bilgi toplamaq hem yayılma ilə mübarizədə hem də tibbi müalicələrin alınmasında böyük töhfə verir.
Alzheimer Haqqında Bilməli Olduqlarınız
Alzheimer xəstəliyi, bu gün ən çox müşahidə olunan nevroloji xəstəliklərdən biridir və çox zaman yaşlanmanın təbii bir nəticəsi kimi qəbul edilsə də, əslində irəliləyici və ciddi bir sağlamlıq problemidir. Bəs, alzheimer nədir? Bu xəstəlik, beyindəki sinir hüceyrələrinin və əlaqələrinin zamanla zərərə məruz qalması ilə ortaya çıxan və geri dönüşü olmayan bir prosesdir. Beyində yığılan anormal proteinlər, sinir hüceyrələri arasındakı əlaqəni pozur və zamanla hüceyrə ölümü ilə nəticələnir. Bu da yaddaş, düşüncə, qərar vermə və günlük yaşam bacarıqlarında aşkar itkilərə səbəb olur.
Alzheimer xəstəliyi nədir sualının cavabı təkcə tibbi baxımdan deyil, ictimai və psixoloji baxımdan da olduqca önəmlidir. Bu xəstəlik yalnız fərdin deyil, qayğı göstərən ailə üzvlərinin də həyatını dərindən təsir edən bir mənzərədir. Erkən əlamətlər arasında unutqanlıq, söz tapma çətinliyi, istiqamət itkinliyi, rutin işləri görərkən çətinlik və sosial mühitdən uzaqlaşma daxildir. İrəliləyən mərhələlərdə isə xəstə, öz kimliyini tanımaqda belə çətinlik çəkə bilər.
Alzheimer müalicəsi bu gün tamamen qurtarıcı deyil; lakin əlamətləri yüngülləşdirici və prosesi yavaşladıcı yanaşmalar təqdim edir. Dərman müalicələri, xüsusilə yüngül və orta mərhələ xəstələrdə bilişsel funksiyaları dəstəkləmək məqsədilə istifadə olunur. Bunun yanı sıra xəstələrin yaşam keyfiyyətini artırmaq məqsədilə psixososial dəstək, müntəzəm məşq, zehni stimul təmin edən fəaliyyətlər və sağlam qidalanma kimi tədbirlər də müalicə prosesinin əhəmiyyətli bir hissəsidir. Alzheimer müalicəsi bütövlük yanaşmasını tələb edir və yalnız dərmanlarla deyil, qayğı göstərənin dəstəyi ilə də şəkillənir.
Bununla sıxça qarışdırılan digər bir məsələ isə alzheimer və demans fərqi məsələsidir. Demans, ümumi bir anlayışdır və zehni funksiyalarda geriləməyə səbəb olan müxtəlif xəstəlikləri əhatə edir. Alzheimer xəstəliyi isə bu mənzərə daxilində ən yayılmış formadır. Yəni hər alzheimer xəstəsi demans xəstəsidir; lakin hər demans xəstəsi alzheimer deyil. Vaskulyar demans, frontotemporal demans kimi fərqli növlər də bu başlıq altında yer alır. Bu ayrımı bilmək, xəstəliyin gedişatını və müalicə planını anlamaq baxımından önəmlidir.
Alzheimer mərhələləri xəstəliyin irəliləməsini izləmək üçün istifadə olunur və adətən yeddi fərqli mərhələyə ayrılır. Bu proses, əlamət göstərməyən erkən dövrdən başlayaraq, yüngül unutqanlıq, orta səviyyəli bilişsel pozulma, günlük yaşamda yardıma ehtiyac duyma və nəhayətinde tam qayğı tələb edən irəli mərhələyə qədər uzanır. Alzheimerin 7 mərhələsi adlandırılan bu sistem, xəstə və yaxınları üçün hem tibbi hem də praktiki planlamalarda bələdçilik edir.
Alzheimer mərhələləri yalnız əlamətlərin şiddətini deyil, xəstənin yaşamındakı müstəqillik səviyyəsini də müəyyənləşdirir. Erkən mərhələlərdə yalnız adları xatırlamaq çətinliyi baş verirken, irəli mərhələlərdə sadə ehtiyacların belə qarşılanması üçün yardım tələb edəbilir. Bu səbəbdən hem xəstə hem də qayğı göstərən üçün hər mərhələyə xas strategiyaların hazırlanması əhəmiyyətlidir.
Alzheimer genetik mi sualı da tez-tez sorulan mövzular arasında yer alır. Araşdırmalar, genetik istiqamətin bu xəstəliyin inkişafında rol oynaya biləcəyini göstərməkdədir. Xüsusilə birinci dərəcə yaxınlarında alzheimer tarixçəsi olan şəxslərdə risk daha yüksək ola bilər. Lakin genetik faktorların varlığı, xəstəliyin mütləq ortaya çıxacağı anlamına gəlmir. Sağlam yaşam tərzi, müntəzəm zehni fəaliyyət və xroniki xəstəliklərin nəzarət edilməsi kimi tədbirlər, riski azaltmaqda çox təsirli ola bilər.
Alzheimer xəstəliyi ilə mübarizə aparmaq, yalnız tibb deyil, həm də insani yanaşma ilə də əhatə olunmalıdır. Bu xəstəliklə yaşamaq məcburiyyətində qalan şəxslər və onların yaxınları üçün erkən diaqnoz, bilinçli qayğı, ictimai dəstək və doğru məlumata çatmaq böyük önəm kəsb edir. Alzheimer nədir, necə irəliləyir, necə idarə edilir kimi suallara düzgün və asan cavablar tapmaq, prosesin daha sağlam idarə olunmasına töhfə verir.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Alzheimer Xəstəliyi Nədir?
Alzheimer xəstəliyi, beyindəki sinir zədəsi ilə ortaya çıxan zərər və funksionallıq itgisi nəticələri, irəliləyici bir xəstəlik pozğunluğudur. Xəstəlik, xüsusilə yaddaş itkisi, düşünmə bacarığında geriləmə və günlük yaşam fəaliyyətlərini yerinə yetirməkdə çətinliklər kimi xüsusiyyətlərlə özünü göstərir. Alzheimer, demens növləri arasında ən çox görülən formadır. İrəliləyən yaşlarda ortaya çıxan Alzheimer xəstəliyi, ən nadir də olsa gənc şəxlərdə müşahidə edilə bilər. İşləmə sistemi çərçivəsində, beyindəki anormal protein birikimləri və sinir sistemləri arasındakı əlaqələrin bölmələri yer alır. Zaman içərisində bu vəziyyət, beyin toxumasının kiçilməsinə və müalicələrin geriləməsinə səbəb olur. Alzheimer, yalnız yaddaşı deyil, qərar vermə, problem həll etmə və davranış nəzarəti kimi bir çox qabiliyyəti də mənfi təsir edir. Xəstəliklərin fərdlərin, müstəqil yaşam qabiliyyətlərinin və günlük həyatlarında daha çox sayda işə ehtiyac duymalarına səbəb olur. Alzheimer xəstəliyinin nə olduğunu, xəstəliyin erkən mərhələlərində tanınmasını ortaya çıxaracağını və müdaxilələrin zamanında gerçəkləşməsinə imkan yaratmasını gözləyir. Erkən diaqnoz, irəliləmiyyə qarşı mübarizədə və yaşam keyfiyyətini artırmaqda mühim rol oynayır.
Alzheimer Müalicəsi Mümkündürmü?
Alzheimer xəstəliklərinə yönəlik dəqiq bir müalicə yoxdur. Ancaq Alzheimer müalicəsi çərçivəsində, regional bölgələri yüngülləşdirmək və irəliləməni yavaşlatmaq üçün müxtəlif yayılmalar təmin olunur. Xüsusilə yaddaş itkisi, kafa qarışıqlığı və davranışsal dəyişikliklər kimi əlamətlər nəzarət panelində çalışmaya yönəlik dərman müalicələri mövcuddur. Alzheimer müalicəsinin yalnız sərhədi yoxdur. Ümumi fəaliyyət, müntəzəm qidalanma və zehni məşqlərin müntəzəm bir şəkildə, paylarının azaldğında bir rol oynanır. Həmçinin sosial əlaqələrin qorunması, şəxsin zehni devrəsinin qorunmasına kömək edir. Xəstə yaxınlarının təhsili və psixo-sosial dəstək proqramları Alzheimer müalicəsinin əhəmiyyətli bir parçasıdır. Həm xəstə həm də qayğı göstərən şəxsin yaşam azadlığını qoruya bilmək üçün proses müalicə bütövlük bir yanaşım tərzində təqdim edilməlidir.
Alzheimer ilə Demans Arasındakı Fərq Nədir?
Alzheimer xəstəliklərinə yönəlik dəqiq bir müalicə yoxdur. Ancaq Alzheimer müalicəsi çərçivəsində, regional bölgələri yüngülləşdirmək ve irəliləməni yavaşlatmaq üçün fərqli yayınlar təmin olunmuşdur. Xüsusilə yaddaş itkisi, kafa qarışıqlığı və davranışsal dəyişikliklər kimi əlamətlər nəzarət panelində çalışmaya yönəlik dərman müalicələri mövcuddur. Alzheimer müalicəsinin yalnız sərhədi yoxdur. Ümumi fəaliyyət, müntəzəm qidalanma və zehni məşqlərin müntəzəm bir şəkildə tatbik edilməsi, halların azalmasında bir rol oynar. Həmçinin sosial əlaqələrin davam etməsi, fərdlərin zehni dövrələrinin qorunmasına yardımcı olur. Xəstə yaxınlarının təhsili və psixo-sosial dəstək proqramları Alzheimer müalicəsinin əhəmiyyətli bir parçasıdır. Həm xəstə, həm də qayğı göstərənin yaşam azadlığını qoruya bilmək üçün proses müalicə bütövlük bir yanaşım alınmalıdır.
Alzheimerin 7 Mərhələsi Nədir?
Alzheimer xəstəliyi, əlamətlərin özünü göstərməsi və ictimai irəliləyiş performanslarına görə yeddi fərqli mərhələdə incələnir:
- Heç Bir Əlamət Yoxdur: Hələlik klinik əlamət yoxdur, lakin beyində dəyişikliklər başlamış ola bilər.
- Çox Zəif Zihinsel Azalma: Normal yaşlanma əlamətləri kimi kiçik unutqanlıqlar yaşayabilir.
- Zəif Zihinsel Bozukluk: Yaxın çevrə tərəfindən fərq edilən zəif yaddaş itkisi və kafa qarışıqlığı müşahidə olunur.
- Orta Düzeydə Alzheimer: Günlük işlərin davamında çətinliklər yaşanır, hesablama çətinlikləri ortaya çıxır.
- Orta İrəliləmiş Düzeydə Alzheimer: Şəxsi qayğıda yardım ehtiyacı aşkarlaşır, əhəmiyyətli məlumatların unudulması sıxlaşır.
- İrəliləmiş Düzeydə Alzheimer: Əlaqə zəifliyi, kişilik dəyişiklikləri və ciddi yaddaş itkisi yaşayılır.
- Çox İrəliləmiş Düzeydə Alzheimer: Xəstə tamamilə baxıma ehtiyaclı duruma gəlir, fiziki səriştəsində ciddi itkilər yaşayır. Alzheimer 7. mərhələ haqqında məlumat sahibi olmaq, həm ölkəyə görə baxımın edilməsinə, həm də şəxsi qeydlərin saxlanmasına izin verir.
Alzheimer Mərhələləri Nələrdir?
Alzheimer mərhələləri, müstəqilliyini göstərən mərhələlərdir. Erkən dövrlərdə yalnız zəif unutqanlıqlar və kafa qarışıklığı gözlənərkən, potensial çözüm bozuklukları, danışma problemləri ve günlük olaraq yer alınamama kimi ciddi məsələlər ortaya çıxır. Orta mərhələlərdəki insanlar, şəxsi məlumatlarını xatırlamaqda çətinlik çəkir, yön tapmalarını azaldır və şəxsi baxımlarını edə bilmək qabiliyyətini itirirlər. İrəliləmiş mərhələlərdə olan fərdlər tam olaraq asılı hala gəlir, əsas moto xüsusiyyətlərini itirə bilərlər və ətrafıyla əlaqə qura bilmir olurlar. Alzheimer mərhələləri haqqında ətraflı məlumat sahibi olmaq, xəstə təminatında doğru addımların atılmasını təmin edir və həmşıqənin həm də qayğı göstərənlərin yaşam standartlarının yardımı olur.
Alzheimer Genetikdir?
Alzheimer ilə əlaqəli genetik problemlər, səbəblərin səbəbləri haqqında ən çox maraqlanan məsələlərin başındadır. Araşdırmalara görə, Alzheimer xəstəliyinin bəzi genetik səbəblərlə bağlı olduğu göstərilməkdədir. Xüsusilə ailədə Alzheimer keçməzi olan fərdlərdə olası risk daha yüksəkdir. Lakin genetik ənəm, Alzheimer xəstəliyinin mütləq inkişaf edəcəyini göstərmir. Ətraf mühit faktorları, yaşam tərzi seçimi və mövcud sağlamlıq vəziyyəti, Alzheimer xəstəliklərinin təsirlərini təsir edə bilər. Xüsusilə erkən yaşda başlayan Alzheimer vəziyyətlərində genetik yönlənmənin daha açıq olduğu müşahidə olunur.APOE-e4 geni kimi bəzi genetik alimlərin Alzheimer riskini artıra biləcəyi bilinməkdədir. Bununla sağlam yaşam tərzini qəbul etmək, riskin azaldılması üçün önəmli bir təsir sahibi olur.