Nevus, bir çox insanda mövcud olan və xalq arasında “ben” adlandırılan dəri lezyonudur. Çox föqlü quruluşda və görünüşdə olanları da mövcud olmaqla yanaşı, əsasən 3-5 mm ölçüsündə, dəridən cüzi şəkildə çıxan, qəhvəyi və ya qara rənqli və zərərsiz formalar olur. Bəziləri doğuşdan gəldiyi kimi, sonradan da yarana bilərlər.
Ben Necə Yaranır?
İnsan bədənində otuzlu yaşlara qədər yeni nevus yaranmaları normal qarşılanır. Ben, dəriyə rəng verən pigmentlərin bir yerdə toplanması ilə yaranır. Çoxlukla ergenlik, hamiləlik kimi hormonal dəyişiklik dövrlərində yaranma sıxlığı artır. Orta yaş dövründə yeni ben yaranması, köhnə benin böyüməsi və ya tündləşməsi kimi hallarla çox yayğın qarşılaşılmır.
Ben Nə Zaman İzlənməlidir?
Benlərin dövri olaraq böyüməsi və ya rəng dəyişdirməsi adi ola bilər, lakin arzuolunmaz xəstəliklərin də xəbərçisi ola bilər. Qanayan və ya yaraya çevrilən benlər də bəzi xəstəliklərin əlaməti ola bilər. Xüsusilə dəri xərçənginin erkən tanı və müalicəsi baxımından mütəxəssis bir dermatoloqa ayda bir ben nəzarəti etdirmək, mütəxəssisin istəyi ilə beni çıxartmaq sağlamlığınız adına düzgün addım ola bilər.
Ben izlənməsi adətən displastik nevus adı verilən, standart bən ölçüsündən böyük və forma olaraq fərq yaradan benlər üçün aparılır. Bunun xaricində, orta yaşdan sonra yeni bən yaranması yaşayan, əllidən artıq bəni olan, xüsusilə uşaqlıq dövründə çox şiddətli günəş yanığı hekayəsi olan, ailəsində dəri xərçəngi hekayəsi olan, immun xəstəliyinə sahib və ya immun sisteminə təsir edən dərmanlar istifadə edən şəxslərə də ben izlənməsi aparılmalıdır.
Ben Necə Köçür?
Qırx yaşdan sonra pigmentlərin funksiyalarını itirməyə başlaması ilə, xüsusilə orta yaşlara doğru adətən bənlərin rəngi açılır. Bunun xaricində bənlərin köçməsi istənildikdə və ya mütəxəssis dermatoloq qərarı ilə alınması tövsiyə edilərsə, böyük bir hissəsi lokal anestezi tətbiq olunaraq alınır. Ben çıxartmaq asan və qısa müddət sonra ilgili bölgənin tamamilə və ya silik bir iz buraxaraq sağaldığı kiçik bir müdaxilədir.
Benlərin göz qapağı, birləşmə bölgəsi kimi həssas ola biləcək yerlərdə yerləşməsi vəziyyətində qızartı meydana gəlməsi mümkündür. Bu kimi halların qarşısını almaq üçün bu bölgələrdəki benlərin çıxartılması tövsiyə edilir. Bunun xaricindən şəxs sadəcə bənini estetik cəhətdən xoşuna gəlmədiyi üçün də çıxartmaq istəyir. Sadalananların xaricində hər hansı bəninizdə qeyri-adi bir vəziyyət fərq etdikdə də bir dermatolog mütəxəssisinizə müraciət etməniz tövsiyə edilir.
Müayinənin tezliyi və ya ben çıxartma qərarında ən doğru qərar və istiqamətləndirməni müayinə olduğunuz həkim təmin edə bilər.
Üzdəki Nevüs Benlərinin Cərrahi Müalicəsi Necə Aparılır?
Estetik baxımdan üz bölgəsində olan nevus bənləri, fərdlərdə həm vizual narahatlıq həm də psixoloji təsirlər yarada bilər. Xüsusilə böyümə, rəng dəyişikliyi, qaşıntı, qanama kimi əlamətlər göstərən benlərin mütəxəssis bir dermatoloq tərəfindən qiymətləndirilməsi zəruridir. Bu hallarda ben nevüs çıxartma əməliyyatı, yalnız estetik baxımdan deyil, tibbi zərurətlə də gündəmə gələ bilər.
Üz bölgəsində olan nevus bənlərinin cərrahi müalicəsi, adətən lokal anestezi altında həyata keçirilən kiçik cərrahi əməliyyatlarla aparılır. Bu əməliyyat zamanı benin tamamı kəsilərək çıxarılır və çıxarılan toxuma patolojik araşdırmaya göndərilərək yaxşı xassəli və ya pis xassəli olub-olmadığı qiymətləndirilir. Cərrahi müdaxilə sonrası yaranan iz, şəxsin dəri quruluşuna və benin olduğu bölgəyə bağlı olaraq müxtəliflik göstərə bilər. Təcrübəli bir mütəxəssis tərəfindən edilən əməliyyat sonrası iz, çox vaxt estetik baxımdan narahatlıq verməyəcək səviyyədə olur.
Nevüs Ben Müalicəsində Digər Yöntəmlər
Nevüs ben müalicəsi yalnız cərrahi metodlarla məhdudlaşmır. Dermatoskopik müayinə sonrası doktorun göstərişi ilə lazerlə ben çıxartmaq, krioterapi (dartma yöntəmi) və ya radiofrekans kimi fərqli müalicə seçimləri də gündəmə gələ bilər. Üzdəki nevüs bənlərinin cərrahi müalicəsi, xüsusilə dərin yerləşimli və ya şübhəli quruluşlar üçün daha qalıcı və təhlükəsiz bir metod olaraq ön plana çıxır.
Müalicə prosesində, benin tipi, dərinliyi, böyüklüyü və bədəndəki mövqeyi kimi faktorlar nəzərə alınaraq şəxsə özəl bir müalicə planı hazırlanmaktadır. Müalicə sonrası müddətdə, yaranın infeksiya kapmaması üçün həkimin tövsiyə etdiyi ətraflı təlimatlara diqqət yetirilməsi əhəmiyyətlidir. Cərrahi sonrası dövrdə günəşdən qorunmaq, iz qalmaması baxımından əhəmiyyətli bir amildir.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Nevus ben nədir?
Nevüs, xalq arasında bilinən adıyla "ben", dəri üzərində melanosit adlanan pigment hüceyrələrinin bir yerdə toplanması ilə yaranan, adətən qəhvəyi, qara və ya dəri rəngində görünən lezyonlardır. Bu formalaşmalar doğuşdan ola biləcəyi kimi zamanla da inkişaf edə bilər. Çoğu nevüs yaxşı xassəlidir və şəxsin ümumi səhiyyə vəziyyəti baxımından bir təhlükə yaratmaz.
Bəzi bənlər zamanla struktur dəyişiklik göstərə bilər; rənglərində tündləşmə, sərhədlərində nizamsızlıq, səthində kabarıqlıq və ya böyümə kimi əlamətlər fərq edildikdə mütləq bir dermatolog mütəxəssisə müraciət edilməlidir. Çünki bu cür dəyişikliklər, nadir hallarda da olsa malign melanoma kimi dəri xərçəngi tiplərinin əlaməti ola bilər. Bu səbəbdən müntəzəm dəri kontrolleri və ben təqibi, erkən diaqnoz baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
Nevüs ben müalicəsi necə aparılır?
Nevüs bənlərin müalicəsi, benin tipi, böyüklüyü, yerləşdiyi yer və şübhəli xassələr daşıyıb-daşımamasına görə dəyişiklik göstərir. Estetik qayğılar və ya səhiyyə səbəbi ilə müalicəyə qərar verildikdə, ən çox tətbiq olunan metod cərrahi eksizyondur. Bu yöntəmlə ben, ətrafında yerləşən toxuma ilə birlikdə tamamilə çıxarılır və lazım gəldikdə patolojik incelemeyə göndərilir.
Cərrahı dışında lazer müalicəsi, kriyoterapi (dəfə buzla dondurma yöntəmi) və ya elektrokoter kimi texnikalar da bəzi hallarda üstünlük verilə bilər. Xüsusilə üz kimi estetik baxımdan həssas bölgələrdə, iz qalmaması üçün xüsusi ilə tətbiq olunan estetik tikiş texnikləri istifadə edilir. Müalicə yöntəminin müəyyən olunması zamanı həm tibbi değerlendirme həm də xəstənin gözləntiləri nəzərə alınaraq şəxsə özəl bir planlama edilir.
Ben (nevüs) çıxarma əməliyyatı riskli midir?
Nevüs çıxartma əməliyyatı, çoğunluqla lokal anestezi altında icra olunan, qısa zamanda tamamlanan və komplikasyon riski çox aşağı olan bir cərrahi əməliyyatdır. Prosedur zamanı xəstə heç bir ağrı hiss etməz və əməliyyatdan sonra gündəlik həyatına qısa zamanda dönə bilər. Hər cərrahi müdaxilədə olduğu kimi bu əməliyyatda da minimal dərəcədə risklər mümkündür. Bunlar arasında infeksiya, qanama, yara sağalmasında gecikmə və ya yüngül iz qalması yer alır. Bütün bu risklər, sahəsində təcrübəli bir həkim tərəfindən icra edildikdə minimuma endirilə bilər. Xüsusilə benin estetik baxımdan əhəmiyyət daşıyan bir bölgədə olma halında, cərrahın istifadə etdiyi texnika və dəri strukturuna uyğun tikiş yöntəmləri son dərəcə mühümdür.
Üzdəki nevus bənlərinin cərrahi müalicəsi sonrası iz qalır mı?
Üz bölgəsi, dərinin ən nazik və həssas quruluşa sahib olduğu alanlardan biridir. Bu səbəbdən burada keçirilən cərrahi əməliyyatlarda iz qalma ehtimalı, hem dəri quruluşuna həm də cərrahi yöntəmə bağli olarak dəyişiklik göstərə bilər. Hazırkı dövrdə istifadə olunan inkişaf etmiş estetik tikiş texnikləri sayəsində, iz qalma ehtimalı böyük ölçüdə azaldılır.
Əməliyyat sonrası başlanğıcda yüngül bir iz müşahidə olunsa da bu iz zamanla bilinməz hala gəlir. Sağalma prosesi sırasında həkimin tövsiyə etdiyi yara baxım məhsullarını müntəzəm istifadəsi, günəşdən qorunma kimi faktorlar da iz qalma ehtimalını təsir edən mühüm faktorlar olaraq bilinməkdədir. Genç və sağlıklı dərilərdə izlərin daha sürətli yox olduğu və dərinin özünü daha yaxşı yenilədiyi bilinir.