Nistaqmus, gözlərdə istəksiz və ritmik hərəkətlərin baş verməsi ilə xarakterizə olunan bir göz xəstəliyidir. Cəmiyyət arasında göz titrəməsi kimi tanınan bu narahatlıq, şəxslərin görmə keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər və gündəlik həyat fəaliyyətlərində müxtəlif məhdudiyyətlərə səbəb ola bilər. Bəzi insanlar anadangəlmə göz titrəməsi ilə doğula bilərkən, bu vəziyyət yaşın artması ilə də ortaya çıxa bilər. Nistaqmusun erkən dövrdə diaqnoz qoyulması və altında yatan səbəblərin ətraflı şəkildə qiymətləndirilməsi, müalicə prosesinin planlaşdırılması baxımından vacibdir.
Nistaqmus Nədir?
Nistaqmus, göz titrəməsi, gözün istəmədən hərəkət etməsi mənasına gəlir. Bu vəziyyət anadangəlmə ola bilər və ya körpəlik dövrü və sonra meydana çıxa bilər. Nistaqmusun səbəbləri tək bir amilə bağlı deyil; fərqli səbəbləri ola bilər və bəzən görmə qabiliyyətinə təsir etməyə bilər.
Körpələrdə baş yelləmə ilə birlikdə ortaya çıxa bilər. Görmə üzərində hər hansı bir təsiri olmayan hallarda, ibtidai məktəb yaşına gəldikcə göz titrəməsi azalır və tamamilə keçə bilər. Göz titrəməsi bəzən zəif görmə qabiliyyəti və ya nevroloji problemlərə bağlı olaraq inkişaf edə bilər.
Nistaqmus Növləri Nələrdir?
Nistaqmusun fərqli alt tipləri mövcuddur. Tez-tez müşahidə olunan göz titrəmə növləri:
Vertikal Nistaqmus
Gözlərin istəmədən və ya mütəmadi olaraq yuxarı, aşağı, sağa və sola doğru hərəkət etdiyi bir növ göz xəstəliyidir. Müxtəlif səbəblərə bağlı olaraq ortaya çıxa bilən şaquli nistaqmus; mərkəzi sinir sistemi pozğunluqları, optik sinir iflici kimi müxtəlif səbəblərlə əlaqələndirilə bilər.
Horizontal Nistaqmus
Gözlərin ritmik hərəkət etdiyi üfüqi nistaqmus, müxtəlif səbəblərə bağlı olaraq ortaya çıxa bilər. Dərman istifadəsi, daxili qulaq problemləri və mərkəzi sinir sistemi pozğunluqları, bu növ nistaqmusa səbəb ola bilər. Müalicə üçün, bir nevroloq mütəxəssisi ilə göz həkimi əməkdaşlıq edərək qiymətləndirmə həyata keçirəcəkdir.
Nevroloji Nistaqmus
Nistaqmus, beyin və onurğa ilə əlaqəli nevroloji problemlər arasında yer alan bir vəziyyətdir. Beyin şişləri, multil skleroz (MS), iflic və anadangəlmə nevroloji problemlər kimi vəziyyətlər nistaqmusa səbəb ola bilər.
Rotasyonel (Torsional) Nistaqmus
Gözlərin dönmə tərzində hərəkət etdiyi Rotasyonel Nistaqmus, istəksiz və ritmik göz hərəkətlərindən fərqlənən bir vəziyyətdir. Müalicə məqsədilə göz həkimi və nevroloq tərəfindən ətraflı bir araşdırma aparılmalıdır, belə ki altında yatan səbəblər anlaşıla bilər.
Nistaqmus Əlamətləri Nələrdir?
Nistaqmus, göz əzələlərinin istəksiz hərəkətləri nəticəsində ortaya çıxan çoxsaylı əlamətlərlə özünü göstərir. Əlamətlər xəstəliyin növünə, şiddətinə və altında yatan səbəbə görə şəxsdən şəxsə dəyişə bilər.
-
Gözlərdə istəksiz titrəmə hərəkəti:
Əsas əlaməti, gözlərin istəksiz şəkildə sağa-sola, yuxarı-aşağı və ya dairəvi hərəkət etməsidir. Bu titrəmə davamlı ola bilər və ya baxış istiqamətinə görə artıb azala bilər.
-
Net görmə çətinliyi:
Göz əzələlərinin stabil vəziyyətdə qala bilməməsi səbəbindən, şəxs bir əşyaya diqqət mərkəzləşdirə bilmir. Xüsusilə incə ayrıntı tələb edən işlərdə net görmə zəifləyə bilər.
-
Bulandı hüzn və ya titrəyən görüntü algısı:
Nistaqmuslu şəxslər ətraflarındakı objele sabit deyil, davamlı titrəyirmiş kimi görə bilər. Bu hal hərəkətli mühitlərdə diqqəti cəlb edir və şəxsdə narahatlıq hissinə səbəb ola bilər.
-
Baş pozisyonunu dəyişdirmə ehtiyacı:
Bəzi nistaqmus növlərində müəyyən bir baş duruşu göz hərəkətlərinin azalmasına kömək edə bilər. Bu səbəbdən şəxslər, başlarını bir tərəfə əyərək və ya çevirərək daha rahat görə biləcəkləri neytral vəziyyəti tapmağa çalışa bilərlər.
-
Denge itgisi və ya baş dönməsi hissi:
Nistaqmus, göz əzələləri ilə birlikdə dengeyi təmin edən daxili qulaq və beyin mərkəzlərini də təsir edə bilər. Bəzi xəstələr, ani baş hərəkətlərində başgicəllənmə yaşayaraq sersemlik və vertigoya bənzər baş dönməsi hiss edə bilər. Denge pozuqluğu, yürərkən və ya pilləkənlərdən çıxarkən qeyri-müəyyənlik hissinə səbəb ola bilər.
-
İşıq həssaslığı və göz yorğunluğu:
Parlaq işıqların olduğu mühitlərdə titrəmə daha aydınlaşa bilər. Gözlərdə yorğunluq, sulanma, işığa baxarkən narahatlıq kimi əlavə şikayətlər inkişaf edə bilər.
Əlamətlər; gündəlik həyatdakı oxuma, nəqliyyat vasitəsi istifadə etmə, kompüterlə işləmə kimi fəaliyyətləri çətinləşdirə bilər.
Göz Titrəməsi Niyə Olur?
Göz titrəməsi hər şəxsdə fərqli səbəblərə bağlı olaraq ortaya çıxa bilər. Uzun müddətli iş saatları sonrasında yaşanan stres, göz yorğunluğu və yuxu çatışmazlığı tez-tez rast gəlinən səbəbdir. Burada stresin idarə olunması, yuxu nizamı sonrası düzəlmə gözlənə bilər.
Anadangəlmə Faktörlər
-
Göz sinirinin inkişafında yaşanan pozğunluqlar
-
Retina xəstəlikləri
-
Göz əzələlərinin kontrolunu təmin edən beyin bölgələrində funksional pozğunluqlar
Nevroloji və Sistemik Xəstəliklər
-
Multipl Skleroz (MS)
-
İflic
-
Beyin şişləri
-
Daxili qulaq xəstəlikləri
Dərman İstifadəsi və Ətraf Mühit Faktörləri
-
Epilepsiya dərmanları və sakitləşdiricilər
-
Alkoqol zəhərlənməsi
-
Baş travmaları
Göz Titrəməsi Necə Müalicə Olunur?
Nistaqmus xəstəliyinin düzgün şəkildə diaqnoz olunması böyük əhəmiyyət daşıyır çünki uygun müalicə planlanması üçün altında yatan səbəbin müəyyən edilməsi lazımdır. Səbəblər isə müalicənin effektivliyinə birbaşa təsir edə bilər. Nistaqmus xəstələrinə tətbiq edilə biləcək müalicələr arasında eynəklər, teleskopik dəstək cihazları, damlalar, dərman müalicəsi və lazım olan hallarda cərrahi müdaxilə mövcuddur.
Sıx Verilən Suallar
Nistaqmus irəliləyici bir xəstəlikdirmi?
Anadangəlmə (konjenital) nistaqmus adətən sabit gedişlidir, müəyyən bir irəliləmə göstərməyə bilər. Ancaq sonradan inkişaf edən nistaqmus hallarında altında yatan xəstəlik irəliləyərsə göz titrəməsi də arta bilər.
Nistaqmus eynəklə düzələrmi?
Eynək və prizma camları görmə dəqiqliyini artıraraq və baş pozisyonunu düzəldərək simptomları azalda bilər.
Kompüter istifadə etmək nistaqmuslu fərdlər üçün məqbulmu?
Kompüter istifadə etmək məqbul olmaya bilər ancaq uzun müddət ekrana baxmaq göz yorğunluğunu artıra bilər. Bu səbəbdən tez-tez nəfəs almaq, ekran parlaqlığını azaltmaq və uygun işıqlandırma təmin etmək tövsiyə olunur.
Nistaqmus doğumda fərq edilirmi?
Konjenital nistaqmus bəzi körpələrdə doğumdan bir neçə həftə sonra fərq edilə bilər. Xüsusilə 2-3 aylıq dövrdə göz hərəkətləri müəyyən ola bilir və ailələr istəksiz sallanmanı müşahidə edə bilər.