Gözlərdə səhər tezdən və ya gün ərzində yaranan çapaqlaşma, göz səthinin müdafiə mexanizminin bir hissəsidir. Ancaq çapaqlaşmanın miqdarı, rəngi və konsistensiyası göz sağlamlığı ilə bağlı bir problemin xəbərçisi ola bilər. Gözyaşı və mukus balansını pozan infeksiyalar, allergiyalar, göz quruluğu və ya körpələrdə gözyaşı kanalı tıkanıklığı kimi bir çox səbəb çapaqlaşmaya səbəb ola bilər.
Göz Çapaqlaşması Nədir?
Göz çapaqlaşması; gözyaşı, mukus, yağ və dökülmüş hüceyrələrin qarışığı ilə yaranan axıntının, göz qapaqlarının kənarlarında yığılması ilə müşahidə olunan bir vəziyyətdir. Az miqdarda və şəffaf yaxın səhər çapaqlaşması fizioloji qəbul edilə bilər. Ancaq çapaqlaşma tez-tez, sıx, rəngli, mükəmməl strukturdadırsa; gözdə qızartı, batna, qaşınma, sulanma, işığa həssaslıq və bulanıq görmə kimi əlamətlər müşahidə olunursa, mütəxəssis bir həkim tərəfindən qiymətləndirilməsi lazım gələ bilər.
Göz Çapaqlaşması Nəyə Görə Baş Verir?
Göz çapaqlaşması, kipriklərin dibində yığılan yapışqan göz axıntısının çapaq formasını almasıdır. Bu vəziyyət müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər və görmə keyfiyyətini mənfi təsir edə bilər.
- İnfeksiyalar
-
- Bakterial konjonktivit: Yapışqan, sarı-yaşıl, sıx çapaq; qapaq kənarlarında qabuklanma yarada bilər.
- Viral konjonktivit: Sulu-mukus konsistensiyasında axıntı, qızartı və sıx batna, yanma kimi əlamətlər müşahidə olunacaq.
- Arpacık və Şalazyon: Qapaqda şişlik, həssaslıq; göz səthi tahrişi ilə çapaqlaşma arta bilər.
- Blefarit: Kəpəklənmə, yağlı qabuklanma, səhər göz qapağı yapışması yaşana bilər.
- Allergik Səbəblər
Mövsümi polenlər, ev tozu akarları, heyvan tükləri və kosmetiklərə qarşı yaranan allergik reaksiya; qaşınma, sulanma və ipliksi-sümüksü axıntıyla müşayiət edilir. Göz ovuşturma, mikro yaralanmalar və ikincil infeksiya riskini artırır.
- Göz Quruluğu
Gözyaşı film qatının pozulması, mukus fazının balansını təsir edərək ipliksi və ya jel konsistensiyalı çapaqlaşmaya yol aça bilər. Uzun ekran müddəti, klimalı və küləkli mühitlər quruluğu artıra bilər.
- Kontakt Linza İstifadəsi və Gigiyena
Uyğunsuz linza seçimi, linzalarla yatmaq, gigiyenaya diqqət etməmək və su ilə təmas; keratit və konjonktivit riskini artırır. Bu vəziyyətdə çapaqlaşma ağrı, qızartı və işığa həssaslıqla müşayiət olunur.
- Ekoloji və Yaşayış Tərzi Amilləri
Dumanlı və kimyəvi kokulu mühitlər, yetərsiz yuxu, göz makyajının tam təmizlənməməsi və köhnəlmiş kosmetiklər göz səthini təsir edərək axıntını artırır.
Gözdə Sümüksü Çapaq Niyə Yaranır?
Gözdə sümüksü və ya ipliksi konsistensiyada çapaq yaranması, gözyaşı qatında meydana gələn tarazlıqların, allergik reaksiyaların və ya viral infeksiyaların nəticəsidir. Normalda gözyaşı; su, yağ və mukus qatlarından ibarət bir qoruyucu film yaradır. Bu film qatındakı mukus tərkibi, göz səthini nəmləndirərək toz, mikrop və xarici partiküllərin uzaqlaşdırılmasına kömək edə bilər. Ancaq bu sistemdə bir pozulma olduqda, göz səthi yetərincə təmizlənə bilməz və sümüksü (jel bənzəri) bir axıntı meydana çıxır.
Sümüksü çapaqlaşma; çox vaxt göz quruluğu, allergik konjonktivit və ya viral infeksiyalarda görünür.
-
Göz quruluğunda, gözyaşı yetərliliyi olmadığı üçün mukus yoğunlaşır və ipliksi bir axıntı yaradır.
-
Allergik reaksiyalarda, bədən polen, toz və ya kosmetiklər kimi maddələrə qarşı müdafiə cavabı verir; bu müddətdə gözdə qaşınma, sulanma və sümüksü çapaqlaşma yaranır.
-
Viral infeksiyalarda isə göz səthini əhatə edən toxumalarda iltihab yaranır; axıntı daha yapışqan və yoğun hala gəlir.
Kontakt linzaların uzun müddət istifadəsi, yanlış təmizlik alışkanlıqları və ya klimalı-küləkli mühitlərdə olmaq da göz səthini qurutarak sümüksü axıntının artmasına səbəb ola bilər. Axıntı davamlı hala gəlsə, gözdə yanma, batma, qızartı və bulanıq görmə kimi əlamətlər də qeyd olunabilir.
Körpədə Göz Çapaqlaşması Niyə Yaranır?
Körpələrdə göz çapaqlaşması, çox vaxt doğulmadan gələn gözyaşı kanalı tıkanıklığı (dakriostenoz) və ya yeni doğan dövründə baş verən göz infeksiyaları səbəbindən yaranır. Gözyaşı sistemi doğumdan sonra tam olaraq olgunlaşmadığı üçün xüsusilə ilk aylarda bu tip şikayətlər tez-tez qarşılaşılır.
Doğulmadan Gələn Gözyaşı Kanalı Tıkanıklığı
Yeni doğan körpələrdə gözyaşı kanalı, burun boşluğuna açılan son hissəsində incə bir membranla bağlı ola bilər. Bu membran açılmadığında, gözyaşı burun içərisinə axa bilməz və göz səthində yığılaraq sulanma və çapaqlaşma yaradar.
-
Tək gözlə görülür, ancaq iki gözlə də yaranabilir.
-
Davamlı sulanma, külək və ya soyuq hava təsiri ola bilər.
-
Qapaq kənarlarında ağ və ya sarı rəngdə çapaq yığılması müşahidə oluna bilər.
-
Göz qapaqlarının bir-birinə yapışması, səhərləri açılmaqda çətinlik çəkilməsi görülə bilər.
Nə Zaman Həkimə Müraciət Olunmalı?
-
Gözdə qızartı, şişkinlik, həssaslıq və ya pis kokulu axıntı yaranarsa,
-
Körpənin ümumi vəziyyəti narahatlıq, qızdırma və ya ağrılı hala gəlirsə,
göz xəstəlikləri mütəxəssisinə müraciət olunmalıdır. Lazım görülərsə, gözyaşı kanalını açmaq üçün müalicə tətbiq oluna bilər.
Yeni Doğan Dövründə Göz İnfeksiyaları
Doğum sırasında körpənin gözləri, doğum kanalında mövcud olan mikroorqanizmlərlə təmas edə bilər. Bu vəziyyətdə yeni doğmuşlarda konjonktiviti olaraq adlandırılan infeksiya inkişaf edə bilər.
Əlamətlər arasında yoğun çapaqlaşma, qızartı, göz qapaqlarında şişkinlik və sulanma yer alır. İnfeksiya müalicə edilməzsə, korneal toxumada daimi ziyan yarada bilər.
Bu tip infeksiyalar dərhal qiymətləndirmə tələb edir. Həkim müayinəsi sonrası uyğun antibiotikli damla və ya məlhəm müalicəsi başlanır. Ana-körpə gigiyenasına diqqət edilməsi və verilən müalicənin müntəzəm tətbiqi, infeksiyanın təkrarlanmasını önləyir.
Uşaqlarda Göz Çapaqlaşması Niyə Yaranır?
Uşaqlarda göz çapaqlaşması adətən infeksiyalar, allergik reaksiyalar, gigiyena çatışmazlığı və ya göz quruluğu kimi səbəblərlə meydana gəlir. Böyüklərə nisbətən daha həssas olan uşaq göz quruluşu, ətraf faktorlarından və mikroorqanizmlərdən daha asan təsirlənir. Eyni zamanda məktəb, uşaq bağçası kimi kalabalık mühitlərdə keçirilən zaman; infeksiyaların sürətlə yayılmasına zəmin hazırlayabilir.
İnfeksiyalar
-
Bakterial konjonktivit: Sıx rastlanan səbəblərdən biridir. Gözde yoğun, sarı-yaşıl rəngdə çapaqlaşma, qızartı, qaşınma və səhər qapaq yapışması görüləbilir. Uşaq əllərini tez-tez üzünə götürdüyün üçün mikrop asanlıqla digər gözə də keçər.
-
Viral konjonktivit: Soyuq dəymə və ya qrip sonrası meydana gələ bilər. Axıntı adətən daha sulu olur və gözde yanma-batma hissi müşayiət edilir.
-
Blefarit: Göz qapağı kənarındakı yağ bezlərinin tıxanması nəticəsində yaranan xroniki bir iltihapdır. Qapaq kənarında kəpəklənmə, kiprik dibində yağlı qabuklar və səhərləri belirgin çapaqlaşma müşahidə edilir.
Allergik Göz Xəstəlikləri
Mövsümi polenlər, ev tozu akarları, heyvan tükləri və ya istifadə olunan kosmetik, təmizlik məhsulları uşaqlarda allergik reaksiya yaranmasına səbəb ola bilər.
-
Qaşınma,
-
Sulanma,
-
Şəffaf-sümüklü (ipliksi) çapaqlaşma,
-
Zaman-zaman göz ovalama vərdişi görünür.
Heygiye çatışmazlığı və Ekoloji Faktorlar
Uşaqların oyun və məktəb mühitində mikrop kontaktiları sıx olur. Əllərini yetərincə yuyub gözlərinə toxunmaları, başqalarının dəsmal və ya yastığını istifadə etmələri mikrobların yayılmasına səbəb olur.
-
Dumanlı, tozlu və ya kimyəvi kokulu mühitlərdə olmaq,
-
Hovuz suyundakı klor,
-
Uzun müddət ekran qarşısında olmaq da göz səthini təsir edərək çapaqlaşmanı artırır.
Göz Quruluğu və Ekran Müddəti
Uzun müddət televiziya, planşet və ya kompüter ekranına baxan uşaqlarda göz qırpma sayında azalma təzahür edə bilər. Bu vəziyyət gözyaşı qatının pozulmasına, quruluq hissinə və ipliksi konsistensiyalarda çapaqlaşmaya səbəb olur. Ekran müddətinin yaşa uyğun məhdud tutulması və göz dinlətmə arası verilməsi, göz sağlamlığının qorunmasında əhəmiyyətlidir.
Sıx Verilən Suallar
Göz çapaqlaşması yoluxucudurmu?
Bakterial və ya viral konjonktivit mənşəli çapaqlaşmalar yoluxucu ola bilər. Bu səbəbdən dəsmal, yastıq örtüyü kimi şəxsi əşyaların paylaşılmaması gərəkir.
Körpələrdə göz çapaqlaşması öz-özünə keçərmi?
Əksər körpələrdə gözyaşı kanalı ilk 6–12 ay ərzində öz-özünə açıla bilər və çapaqlaşma azalar. Ancaq iltihap, pis kokulu axıntı və ya şişkinlik yaranarsa, tibbi müdaxilə gərəkə bilər.
Göz çapaqlaşması necə keçər?
Göz çapaqlaşması, göz gigiyenasına diqqət edildiyində keçə bilər. Əlləri yuyub isti su ilə nəmləndirilmiş steril tənziflə göz kənarını nazikcə təmizləmək kifayətdir. Ancaq vəziyyət təkrarlanırsa və ya iltihap və varsa, həkim nəzarətində damla və ya dərman müalicəsi tələb edilir.
Gözdeki çapaqları sərt şəkildə silmək zərərlidirmi?
Bəli, zərərlidir. Göz qapaqlarını sərt şəkildə silmək və ya çapaqları qazmağa çalışmaq, göz səthində zərər yarada və ikincil infeksiyalara səbəb ola bilər. Təmizlik hər zaman nazik hərəkətlərlə həyata keçirilməli, yumşaq steril bez və ya yastıq istifadə edilməlidir.