Onurğa xəstəlikləri, geniş bir spektrda əlamətlər və fəsadlar göstərə bilər. Bu xəstəliklərin düzgün diaqnoz edilməsi, effektiv bir müalicə planının qurulması üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Onurğa xəstəliklərinin diaqnozunda istifadə olunan metodlar, xəstəliyin növü, şiddəti və yerləşməsinə bağlı olaraq dəyişə bilər. Budur bu prosesdə tez-tez müraciət edilən diaqnostika metodları:
Fiziki Müayinə
Onurğa xəstəliklərinin diaqnoz prosesi adətən detallı bir fiziki müayinə ilə başlayır. Həkim, xəstənin duruşunu, onurğa hərəkət qabiliyyətini qiymətləndirir və müəyyən hərəkətlər zamanı ağrı olub olmadığını yoxlayır. Eyni zamanda, sinir funksiya pozuntuları üçün refleks testləri aparıla bilər.
- Radioloji Görüntüləmə Rentgen: Onurğa strukturlarını detallı olaraq göstərən ən geniş yayılmış görüntüləmə metodudur. Sümük strukturları, artrit əlamətləri və ya hər hansı bir anormallıq baxımından incələnir.
- MRT (Maqnit Rezonans Görüntüləmə): Onurğa diskleri, sinirlər və yumşaq toxumalar haqqında detallı məlumat təmin edir. Qasıq (fıtıq) kimi problemlərin yanaşı onurğadakı iltihab və infeksiyaların aşkarlanmasında istifadə olunur.
- KT (Kompyuter Tomoqrafiyası): Sümüyin detaylı görüntüsünü təmin edir və xüsusən sınıqların diaqnozunda önəmlidir.
- Miyelografi: Omurilik kanalının və sinir köklərinin qiymətləndirilməsində istifadə olunur. Kontrast maddə istifadə edilərək aparılan bu test, xüsusən digər metodlarla dəqiq nəticə alınmayan vəziyyətlərdə üstünlük təşkil edir.
- Elektrodiaqnostik Testlər EMQ (Elektromiyografi): Sinirlərin və əzələlərin elektriksel aktivliyini ölçür. Sinir zədəsi və ya sinir sıxılması kimi halların aşkarlanmasında istifadə olunur.
- Neyrokonduktivlik Testləri: Sinirlərin ötürmə sürətini ölçərək, sinir zədəsinin yerini və dərəcəsini müəyyən edir.
Laboratoriya Testləri
Bəzi onurğa xəstəlikləri, sistemik iltihab və ya infeksiya əlamətləri göstərə bilər. Bu vəziyyətlər üçün müxtəlif qan testləri lazım ola bilər. Sedimentasiya (ESR), C-reaktiv protein (CRP) kimi testlər, bədəndəki iltihab səviyyəsini ölçərkən, müəyyən antikor testləri otoimmun xəstəliklərin diaqnozunda istifadə oluna bilər. Onurğa xəstəliklərinin diaqnozu üçün istifadə olunan bu metodlar, xəstəliyin düzgün və tez bir şəkildə diaqnoz edilməsini təmin edir. Hər bir metod, xəstənin spesifik vəziyyətinə görə seçilir və bir-biri ilə kombinasiya şəklində istifadə oluna bilər. Erkən diaqnoz, onurğa sağlamlığının qorunması və həyat keyfiyyətinin artırılması üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Onurğa xəstəlikləri və diaqnoz metodları haqqında daha çox məlumat almaq üçün mütəxəssis bir həkimə müraciət edin.
Spinal Stenoz və Onurğa Xəstəliklərinin Digər Növləri
Onurğa xəstəlikləri yalnız diaqnoz metodları ilə məhdudlaşmır; bu xəstəliklərin növləri, səbəb olduqları əlamətlər və müalicə prosesləri də olduqca geniş bir spektrda yayılır. Bu xəstəliklər arasında ən geniş yayılmışlardan biri spinal stenoz kimi tanınır. Spinal stenoz, omurilik kanalının daralması nəticəsində sinirlərin təzyiq altında qalmasıyla meydana gəlir. Bu vəziyyət adətən yaşla birlikdə inkişaf edən degenerativ dəyişikliklərdən qaynaqlanır və bel və ya boyun bölgəsində ağrı, uyuşma və zəiflik kimi əlamətlərlə özünü göstərir.
Onurğa xəstəlikləri yalnız yetkinlərdə deyil, uşaqlıq dövründə də görülə bilər. Körpələrdə onurğa xəstəlikləri, genetik faktorlar və ya doğum anomaliləri səbəbiylə inkişaf edə bilər. Xüsusilə ayrıq onurğa xəstəliyi (spina bifida), körpələrdə doğuşdan etibarən müşahidə olunan ciddi bir onurğa anomaliyasıdır. Bu xəstəlik, onurğanın inkişaf baxımından tam bağlanmaması nəticəsində omurilik və sinirlərin xaricə doğru çıxmasıyla xarakterizə edilir.
Onurğa Xəstəlikləri Növləri
Onurğa xəstəlikləri növləri olduqca çoxdur və hər biri fərqli əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bunlar arasında:
- Disk yırtığı (bel və boyun fıtığı)
- Skolioz (onurğanın yana doğru əyriliyi)
- Kifoz (onurğanın önə doğru əyriliyi)
- Lordoz (bel çuxurunun normadan çox olması)
- Spondilolistez (omurların bir-birinə görə yer dəyişdirilməsi)
kimi xəstəliklər qeyd edilə bilər. Bu xəstəliklərin diaqnozu erkən mərhələdə qoyulursa, cərrahi olmayan metodlarla uğurla idarə edilə bilər.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Spinal stenoz nədir və necə müalicə edilir?
Spinal stenoz, onurğa kanalının daralması nəticəsində omurilik və sinir köklərinin təzyiq altında qalmasıyla meydana gələn bir onurğa xəstəliyidir. Adətən yaşa bağlı degenerativ dəyişikliklərlə inkişaf edir və ən çox bel (lomber) və boyun (servikal) bölgələrdə görülür. Əlamətlər arasında bel və ya boyun ağrısı, ayaqlarda uyuşma, qarışqa gəzməsi, zəiflik və yerimə çətinliyi yer ala bilər. Müalicə prosesi xəstəliyin şiddətinə görə dəyişir. Yüngül hallarda fiziki müalicə, duruş təlimi, ağrı kəsici dərmanlar və həyat tərzi dəyişiklikləri tövsiyə edilərkən; daha irəliləmiş hallarda epidural inyeksiyalar və ya cərrahi metodlar (məsələn laminektomi və ya spinal füzyon) üstünlük təşkil edə bilər. Erkən diaqnoz və uygun müalicə, xəstənin həyat keyfiyyətini böyük ölçüdə artırır.
Onurğa xəstəlikləri növləri hansılardır?
Onurğa xəstəlikləri, doğuştan gələn anomalilardan yaşa bağlı degenerativ pozuntulara qədər geniş bir spektri əhatə edir. Yaygın onurğa xəstəlikləri arasında skolioz (onurğanın yana doğru əyriliyi), kifoz (arxanın kaburqası), lordoz (bel çuxurunun artması), bel fıtığı (lomber disk hernisi), boyun fıtığı, spinal stenoz (omurilik kanalının daralması), spondilolistez (omurların yer dəyişdirməsi) və ayrıq onurğa xəstəliyi (spina bifida) yer alır. Bu xəstəliklər, onurğanın forma, yapı və funksiyasını təsir edərək ağrı, hərəkət məhdudiyyəti, sinir təzyiqi və əzələ zəifliyi kimi müxtəlif simptomlara səbəb ola bilər. Hər bir xəstəlik növü üçün diaqnoz və müalicə yanaşması fərqlidir.
Körpələrdə onurğa xəstəlikləri necə aşkarlanır?
Körpələrdə onurğa xəstəliklərinin erkən mərhələdə aşkarlanması, müalicə prosesinin uğuru baxımından kritik əhəmiyyətə malikdir. Bəzi onurğa xəstəlikləri doğuşdan olaraq inkişaf edə bilər və bu hallar adətən yenidoğan müayinələrində və ya rutin pediatrik kontrolarda aşkar edilir. Xüsusilə arxa bölgədə görülən şişkinlik, çuxur, tük yumağı, rəng dəyişikliyi kimi dəri altı əlamətlər, ayrıq onurğa xəstəliyinin (spina bifida) xəbərçisi ola bilər. Hərəkət məhdudiyyəti, əzələ tonu pozuntuları və alt ekstremitelerde zəiflik kimi əlamətlər də müşahidə edilə bilər. Diaqnozda adətən ultrason, rentgen, MRT kimi görüntüləmə metodlarına müraciət edilir. Erkən diaqnoz sayəsində cərrahi və medikal müalicə variantları ilə daha sağlam bir inkişaf prosesi təmin edilə bilər.
Ayrıq onurğa xəstəliyi (spina bifida) müalicə edilə bilərmi?
Spina bifida, onurğanın doğuşdan tam bağlanmaması səbəbindən omurilik və sinir toxumalarının xaricə doğru çıxıntı etdiyi bir doğuşdan onurğa xəstəliyidir. Xəstəliyin müxtəlif tipləri var: Spina bifida occulta (gizli form), adətən yüngül seyr edər və əlamət verməyə bilər; meningosel və mielomeningosel isə daha ciddi formalardır və nevroloji komplikasiyalara səbəb ola bilər. Müalicə, xəstəliyin növünə və şiddətinə görə dəyişir. Yüngül hallarda daimi nəzarət kifayət edərkən, daha ağır hallarda doğumdan dərhal sonra və ya əvvəlində cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Reabilitasiya prosesi, fiziki terapiya, qave və bağırsaq təhsili, ortopedik dəstək və multidisipliner yanaşma, xəstənin həyat keyfiyyətini artırmaq üçün vacibdir.