Özgüvən əksikliyi, fərdin öz dəyərinə, qabiliyyətlərinə və potensialına olan inamını itirməsi ilə ortaya çıxan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət, şəxsin həm sosial əlaqələrdə çətinliklər yaşamasına, həm də qərar qəbul etmə proseslərində tərəddüdlər yaşamasına səbəb ola bilər. Uzun müddətdə, özgüvən əksikliyi depressiya kimi psixoloji problemlərə zəmin yarada bilər. Terapiya və peşəkar dəstək, özgüvən əksikliyi ilə başa çıxmaq və şəxsin özünə olan inamını yenidən qazanması üçün təsirli bir yol təklif edir.
Özgüvən Əksikliyi Əlamətləri Nələrdir?
Özgüvən, fərdlərin özlərinə duyduğu inam və öz qabiliyyətlərini qiymətləndirmə tərzini ifadə edir. Özgüvən əksikliyi, fərdlərin həm şəxsi, həm də peşəkar həyatlarında müxtəlif çətinliklərlə qarşılaşmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, fərqli fərdlərdə fərqli əlamətlərlə özünü göstərə bilər.
Özgüvən əksikliğinin yaygın əlamətləri bunlardır:
- Sosial mühitdə içə qapanaraq və çəkingən davranışlar sərgiləmək
- Öz qabiliyyətlərini kiçildib mənfi bir öz dəyərləndirmə aparmaq
- Haqqını müdafiə etməkdən qaçmaq və səssiz qalmağı tərcih etmək
- Davamlı başqalarının təsdiqinə ehtiyac duymaq
- Tənqidi və ya tərifi qəbul etməkdə çətinlik yaşamaq
- Özünü başqaları ilə tez-tez müqayisə etmək
- Dəyişikliyə qarşı müqavimət göstərmək və yeni fürsətlərdən uzaq durmaq
- Performans və uğur narahatlığı duymaq
- Qərar qəbul etmə proseslərində tərəddüd yaşamaq
- Duyğularını ifadə etməkdə çətinlik çəkmək
Özgüvən əksikliyi, fərdin gündəlik həyatını və əlaqələrini mənfi təsir edə bilər. Peşəkar dəstək və doğru başa çıxma strategiyaları ilə, özgüvənin yenidən qazanılması və yaşam keyfiyyətinin artırılması mümkündür.
Əlaqələrdə Özgüvən Əksiklikleri
Sağlam bir əlaqənin əsasını, fərdlərin özünə duyduğu etimad və özünə dəyər hissi təşkil edir. Özgüvən əksikliyi, fərdlərin əlaqələrində özünü ifadə etməsində çətinlik yaşamasına, qarşıdurmalardan qaçmasına və emosional bağların zəifləməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyətin qaynağı, əsasən fərdlərin keçmiş təcrübələrindən və özlərini algılama tərzlərindən gəlir. Uşaqlıqda həddindən artıq qoruyucu bir ailədə böyümək, yetərincə dəstəklənməmək və ya tənqidi bir mühitdə yetişmək kimi faktorlar, böyüklükdə əlaqələrdə özgüvən əksikliyi yaşanmasına əsaslı imkan yarada bilər.
Özgüvən əksikliyi, fərdin özünü davamlı tənqid etməsinə, çatışmayan və ya yetersiz hissetməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, şəxsin partnyorla olan ünsiyyətində geri planda qalmasına və ya ehtiyaclarını ifadə edə bilməməsinə səbəb ola bilər. Özünə olan etibarının az olması, davamlı partnyorun təsdiqini arama və ya əlaqə içində həddindən artıq bağlılıq kimi davranışlarla nəticələnə bilər. Bu tip dinamika, əlaqənin sağlam irəliləməsini çətinləşdirə bilər və iki tərəf üçün də emosional yıpranmalar yaşada bilər.
Əlaqələrdə özgüvən əksikliyi ilə başa çıxmanın ilk addımı, fərdin özünə qarşı mərhəmət göstərməsidir. Özünü olduğu kimi qəbul edən, qüsurlarını qəbul edib mükəmməl olma gözləntisindən vaz keçən fərdlər, daha sağlam və balanslı bir əlaqə içində yer ala bilərlər. Özgüvən, fərdin özünə verdiyi dəyərlə inşa edilir. Bu prosesdə bir parça olaraq, fərdin kiçik addımlarla özünə olan etibarını artırması, məqsədlər təyin etməsi və bu məqsədlərə çatdıqca müsbət bir öz algı inkişaf etdirməsi əhəmiyyətlidir.
Öz dəyərini bilən və özünə hörmətini gücləndirən fərdlər, yalnız özləri ilə deyil, partnyorları ilə olan əlaqələrində də daha uyumlu və dəstəkləyici bir bağ qura bilərlər. Bu prosesdə, gerektiğinde peşəkar yardım almaq, əlaqədəki ünsiyyəti gücləndirmək və sağlam bir balans qurmaq üçün təsirli bir yol ola bilər. Özgüvənin yenidən inşa edilməsi, fərdin həm özü ilə, həm də partnyoru ilə daha güclü və məmnun edici bir əlaqə yaşamasına imkan yaradar.
Özgüvən Əksikliyi Nə Qədər?
Özgüvən əksikliyi, çox zaman fərdin keçmiş təcrübələrindən, çevresel faktorlarından və şəxsi algılarından qaynaqlanır. Uşaqlıqda yetərincə dəstək görməmək, davamlı tənqidə məruz qalmaq, uğursuz təcrübələr və toplumsal gözləntilər, fərdin özünə olan etibarını zədələyə bilər. Mükəmməllikçilik, travmalar və sosial müqayisələr də özgüvən əksikliğine səbəb olan faktorlar arasında yer alır. Bu vəziyyət, fərdin həm emosional həm də davranışsal reaksiyalarını şəkilləndirərək içə qapanmasına, qərar qəbul etmədə çətinlik çəkməsinə və potensialını tam olaraq ortaya qoya bilməməsinə səbəb ola bilər.
Özgüvən Əksikliyi Əlamətləri
Özgüvən əksikliyi əlamətləri insandan insana dəyişsə də, bəzi yaygın işarətlər asanlıqla fərqlənilə bilər. Davamlı özünü başqaları ilə müqayisə etmək, uğurlarını kiçildmək, səhv etməkdən həddindən artıq qorxmaq və başqalarının təsdiqini arama bu əlamətlər arasında yer alır. Cəmiyyət önündə danışmaqdan çəkinmək, tənqidlər qarşısında yıxılmaq və duyğularını ifadə etməkdə çətinlik yaşamaq da özgüvən əksikliyi əlamətlərindən sayılır. Bu davranışlar zamanla fərdin sosial həyatını, iş fəaliyyətini və əlaqələrini mənfi təsir edə bilər.
Özgüvən Əksikliyi Necə Aradan Qaldırılır?
Özgüvən əksikliyini aradan qaldırmaq üçün öncə bu vəziyyətin fərqinə varmaq və qəbul etmək lazımdır. Şəxsi inkişafı dəstəkləyən kiçik addımlar atmaq, uğurları təqdir etmək və neqativ daxili danışıqların yerinə müsbət düşüncələri yerləşdirmək önəmli bir başlanğıcdır. Peşəkar dəstək almaq, özgüvən əksikliyini anlamak və sağlam başa çıxma yolları inkişaf etdirmək baxımından olduqca faydalıdır. Terapiya prosesində fərdin özü ilə tanış olması, keçmiş travmalarla üzləşməsi və özünə qarşı daha mərhəmətli yanaşması təmin edilə bilər. Hədəflər təyin etmək və bu hədəflərə çatdıqca özgüvənin zamanla inşa edilməsinə kömək edər.
Tez-tez Verilən Suallar
Özgüvən əksikliyi nə qədər?
Özgüvən əksikliyi, fərdin özünə yönəlik mənfi inancları və dəyərsizlik hissi ilə xarakterizə edilən psixoloji bir vəziyyətdir. Bu vəziyyətin kökündə çox çeşidli fərdi və çevresel amillər yer ala bilər. Xüsusilə uşaqlıq dövründə yaşanan travmatik təcrübələr, valideynlərin həddindən artıq tənqidi ya da laqeydçi davranışları, özgüvən inkişafını mənfi təsir edə bilər. Ailə mühitində daim başqaları ilə müqayisə olunan uşaqlar, öz bacarıqlarını sorğulamağa başlayır və bu vəziyyət zamanla daxilləşdirilmiş bir yetersizlik hissinə çevrilə bilər.
Fərdin yaşadığı uğursuzluqlar, məktəb və ya iş həyatında qarşılaşdığı məyusluqlar da özgüvənini zədələyir. Cəmiyyətin gözəllik, uğur ya da status kimi mövzularda dayatdığı mükəmməllik standartları, insanda davamlı bir yetersizlik hissi yarada bilər. Sosial media kimi platformalar üzərindən davamlı olaraq "uğurlu" ya da "qüsursuz" görünən insanlarla qarşılaşmaq, fərdin öz həyatını dəyərsiz görməsinə və özgüvən itkisi yaşamasına səbəb ola bilər.
Özgüvən əksikliyi necə başa düşülür?
Özgüvən əksikliyi yaşayan fərdlər, çox vaxt özlərini dəyərsiz, yetersiz və uğursuz hiss edirlər. Bu şəxslər öz fikirlərinə güvənməkdə çətinlik çəkir və qərar qəbul etmə proseslərində davamlı olaraq başqasının təsdiqinə ehtiyac duyurlar. Qərar vermək, məsuliyyət almaq və ya təşəbbüs göstərmək bu fərdlər üçün olduqca narahatlıqverici hal ala bilər.
Sosial mühitlərdə çəkinərək davranmaq, cəmiyyət önündə danışmaqdan qaçmaq və ya özünü ifadə etməkdə çətinlik çəkmək də özgüvən əksikliyinin bariz göstəricilərindəndir. Tənqidlərə qarşı həddindən artıq həssaslıq, uğursuzluq qorxusu, yeni təcrübələrdən uzaq durmaq meyli və özünü davamlı başqaları ilə müqayisə etmək də bu vəziyyətin işarələri arasında yer alır. Fərd, potensialını ortaya qoymaqdan çəkinir və çox vaxt öz uğurlarını kiçildir. Bu da şəxsi inkişaf baxımından bir çıxılmaz dövrünə səbəb olur.
Özgüvən əksikliyinə səbəb olan amillər nələrdir?
Özgüvən əksikliyini tetikleyen əsas amillər; ailə davranışları, yaşanan travmalar, sosial mühit və fərdin keçmiş həyat təcrübələridir. Xüsusilə uşaqlıq dövründə valideynlərin həddindən artıq otoriter, qayğısız ya da həddindən artıq qoruyucu davranışları, uşağın fərdi inkişafını mənfi təsir edə bilər. Davamlı tənqidlənən ya da yetərincə dəstəklənməyən uşaqlar, özlərinə olan güvəni inkişaf etdirməkdə çətinlik çəkirlər.
Travmatik hadisələr də özgüvən üzərində dərin izlər buraxa bilər. Taciz, laqeydlik, zorbalık kimi hadisələr, fərdin öz imajını zədələyə bilər. Bundan əlavə, məktəb çağında yaşanan akademik uğursuzluqlar və ya sosial rədd edilmələr, fərdin özünü cəmiyyət içində yetərsiz hiss etməsinə səbəb ola bilər.
Toplum gözləntiləri və mədəni normlar da fərd üzərində ciddi bir təzyiq yarata bilər. Mükəmməl olma gözləntisi, xarici görünüşlə bağlı narahatlıqlar və ya kariyer təzyiqi, şəxsin özünə olan inamını qıra bilər. Sosial media, fərdlərin öz həyatlarını idealizə edilmiş profillərlə müqayisə etməsinə səbəb olduğu üçün özgüvən problemlərini dərinləşdirə bilər.
Özgüvən əksikliyi necə aradan qaldırılır?
Özgüvən əksikliyini aradan qaldırmaq, səbir və öz fərqindəlik tələb edən bir prosesdir. İlk olaraq fərdin özünü olduğu kimi qəbul etməsi, zəif yönləri ilə barışması və güçlü yönlərini tapması gərəkir. Bu fərqindəlik prosesi, mənfi daxili səsin fərqinə varmaq və bu səslə mübarizə etməyi öyrənməkdən başlayır.
Pozitiv düşünmə vərdişi qazanmaq, şəxsin özünə dair daha sağlam və balanslı bir baxış açı inkişaf etdirməsini təmin edir. Kiçik və əldə edilə biləcək hədəflər təyin edərək bu hədəfləri həyata keçirmək, uğur hissini artırır və özgüvəni bəsləyir. Dəstəkliyici bir sosial çevrə əldə etmək, şəxsin özünü daha dəyərli hiss etməsini təmin edir. Etibar verən dostluqlar, fərdin emosional ehtiyaclarını təmin etməsinə və özünə inamını təzələməsinə kömək edir.
Gərəklı durumlarda psixoloji dəstək almaq da olduqca təsirlidir. Psixoterapiya prosesi, fərdin özgüvən problemlərinin kökəninə inməyə və bu problemlərlə başa çıxma üsullarını öyrənməyə imkan yaradır. Xüsusilə bilişsel davranışçı terapiya (BDT), şəxsin mənfi düşüncə modellərini yenidən formalaşdırmasına və özgüvənini yenidən inşa etməsinə kömək edə bilər.
Özgüvən əksikliyi əlaqələri necə təsir edir?
Özgüvən əksikliyi, həm romantik əlaqələrdə, həm də dostluq əlaqələrində ciddi problemlərə yol aça bilər. Özünə güvəni az olan fərdlər, adətən, duyğularını açıq şəkildə ifadə etməkdə çətinlik çəkir və ünsiyyət qurmaqda yetersiz qala bilər. Bu vəziyyət, əlaqədə yanlış anlayaşılmalara və emosional uzaqlığa səbəb ola bilər.
Eyni zamanda özgüvəni aşağı olan fərdlər, davamlı olaraq partnyorundan və ya dostlarından təsdiq gözləyə bilər. Bu tip asılı davranışlar, əlaqələrdə tarazsızlığa və qarşı tərəfə təzyiq yaratmağa səbəb ola bilər. Qısqanclıq, güvənsizlik, davamlı diqqət gözləmə kimi davranışlar əlaqəni yıprada bilər.
Özgüvən əksikliyi yaşayan fərdlər, tənqidlərə qarşı həddindən artıq həssasdır və bu səbəblə konstruktiv geribildirimləri belə şəxsi hücum olaraq qəbul edə bilərlər. Bu da münaqişə çözümünü çətinləşdirir. Sağlam sərhədlər qoymaqda çətinlik çəkən bu fərdlər, öz ehtiyaclarını arxada qoyabilir və zamanla tüketme yaşayabilirler.
Özgüvən əksikliyi əlaqələrdə həm fərdin, həm də qarşı tərəfin emosional sağlamlığını mənfi təsir edə bilər. Sağlam və dengəli bir əlaqə üçün fərdin əvvəlcə özü ilə barışıq olması, öz dəyərini bilməsi və özünə güvənməsi lazımdır.