Qastrit, mədənin iç səthini örtən hüceyrələrin zədələnməsi və iltihablanmasıdır. Xalq arasında mədə iltihabı olaraq da bilinir. Mədə şikayətləri olduqca yayğın olub, qastrit nədir sualı tez-tez soruşulan bir sualdır.
Qastritə nələr səbəb ola bilər?
Çoxlu spirt istehlakı, siqaret istifadəsi, ədviyyatlı qidalar və bəzi ağrıkəsici dərmanlar/romatizma dərmanları qastritə səbəb ola bilər.
Qastrit növləri
Qastrit, mədə anatomiyasına görə fərqli ön eklerle təsvir edilə bilər. Məsələn, mədənin giriş hissəsindəki qastrit antral qastrit olaraq adlandırılır.
Qastritin simptomları
Qastritin ən çox görülən simptomları bunlardır:
- Mədə yanması
- Qarında narahatlıq hissi
- İştah itməsi
- Ürək bulanması
- Qusma
Qastrit nədir? Simptomları və müalicə metodları
Qastrit, mədənin iç səthini örtən hüceyrələrin zədələnməsi və iltihablanmasıdır. Xalq arasında mədə iltihabı olaraq da bilinir. Mədə şikayətləri olduqca yayğın olub, qastrit nədir sualı tez-tez soruşulan bir sualdır. Bu vəziyyət, həm akut (ani başlayan) həm də xroniki (uzun müddətli) ola bilər və fərqli insanlarda müxtəlif simptomlarla özünü göstərə bilər.
Qastritə nələr səbəb ola bilər?
Çoxlu spirt istehlakı, siqaret istifadəsi, ədviyyatlı qidalar və bəzi ağrıkəsici dərmanlar/romatizma dərmanları qastritə səbəb ola bilər. Helicobacter pylori adlı bakteriyanın mədəyə yerləşməsi də yayğın bir səbəbdir. Stress, nizamsız qidalanma və tez-tez aç qalmaq da qastritin inkişafına kömək edə bilər.
Qastrit növləri
Qastrit, mədə anatomiyasına görə fərqli ön eklerle təsvir edilə bilər. Məsələn, mədənin giriş hissəsindəki qastrit antral qastrit olaraq adlandırılır. Bundan başqa eroziv qastrit (səthdə yara əmələ gətirmə) və atrofik qastrit (mədə zarında incəlmə) kimi növləri də vardır. Hər növün simptomları fərqli intensivlikdə ola bilər.
Qastritin simptomları
Qastritin ən çox görülən simptomları bunlardır:
- Mədə yanması
- Qarında narahatlıq hissi
- İştah itməsi
- Ürək bulanması
- Qusma
- Gəyirmə
- Şişkinlik
Bu simptomlar bəzən digər həzm sistemi xəstəlikləri ilə qarışdırıla bilər. Bu səbəbdən qastrit simptomları haqqında məlumat sahibi olmaq vacibdir.
Qastrit necə keçər?
Qastrit necə keçər sualının cavabı, altında yatan səbəbə görə dəyişə bilər. İlk olaraq doğru diaqnozun qoyulması lazımdır. Daha sonra mədəni qıcıqlandıran vərdişlərin tərk edilməsi və həkim tərəfindən təklif olunan müalicə planına riayət edilməsi vacibdir.
Qastrit müalicəsi
Qastrit müalicəsi, xəstənin şikayətlərinə və qastritin növünə görə formalaşır. Müalicədə adətən mədə turşusunu azaldan dərmanlar istifadə edilir. Bunlar arasında proton pompası inhibitorları (omeprazole, pantoprazole), H2 reseptor blokerləri (ranitidin kimi) və antasidlər vardır. Əgər bakterial bir infeksiya varsa, antibiotik müalicəsi tələb oluna bilər.
Qastrit müalicəsində istifadə olunan dərmanlar
- Proton pompası inhibitorları (PPİ): Mədə turşusunu azaldaraq sağalmanı asanlaşdırır.
- H2 reseptor blokerləri: Turşu istehsalını azaldır.
- Antibiotiklər: Helicobacter pylori infeksiyasını aradan qaldırmaq üçün istifadə olunur.
- Antasidlər: Mədə turşusunu neytrallaşdıraraq ani rahatlama təmin edir.
Bu dərmanlar həkim nəzarətində istifadə edilməli, dozaya və müddətə diqqət edilməlidir.
Qastritə nə yaxşı gəlir?
Qastrit, mədə zərinin iltihablanmasıyla ortaya çıxan bir həzm sistemi xəstəliyidir. Bu vəziyyət mədə ağrısı, şişkinlik, həzm edamama və mədə yanması kimi müxtəlif simptomlara səbəb ola bilər. Qastritin simptomlarını yüngülləşdirmək və mədəni rahatlatmaq üçün tətbiq oluna biləcək ən effektiv metodlardan biri, mədəyə zərər verməyəcək, həzm edilməsi asan və sakitləşdirici xüsusiyyətə malik qidalar istehlak etməkdir.
Məsələn, lif baxımından yüksək olan və mədəni zorlamayan banan, ehtiva etdiyi təbii antiasidlərlə mədə divarını örtərək yanma hissini azalda bilər. Qaynadılmış kartof, yağsız tərkibi ilə həzmi asanlaşdırarkən mədəni yormaz və narahatlığı azalda bilər. Probiyotik baxımından zəngin olan qatıq isə həzm sisteminin balanslanmasına kömək edir və mədə florasını dəstəkləyərək iltihabı azalda bilər. Yulaf əzməsi kimi lifli qidalar da mədə turşusunu tarazlamağa kömək edir və uzun müddət toxluq hissi təmin edir. Bunların yanı sıra ilıq su istehlakı, mədə turşusunu seyrəltməyə kömək edə bilər və səhərlər ac qarına içilən bir stəkan ilıq su, mədəni gün boyu rahatlada bilər.
Qastrit simptomlarını artıran ən əhəmiyyətli faktorlardan biri stressdir. Bu səbəbdən stress idarəsi olduqca vacibdir. Meditasiya, yoga, nəfəs məşqləri kimi gərginlik azaldıcı texnikalarla stress nəzarət altına alına bilər. Müntəzəm və kifayət qədər yuxu da həm mədə sağlamlığı həm də ümumi bədən balansı baxımından son dərəcə vacibdir.
Qastrit xəstələrinin uzaq durması gərəkən qidalar
Qastrit diaqnozu alan şəxslərin bəzi qidalardan uzaq durması, mədə sağlamlığı baxımından olduqca vacibdir. Xüsusilə mədə turşusunu artıran, mədə zarını qıcıqlandıran və ya həzmi çətin olan qidalar, simptomların şiddətlənməsinə səbəb ola bilər.
Ədviyyatlı qidalar, xüsusilə acı bibər və qara bibər kimi ədviyyatlar, mədəni qıcıqlandıraraq yanma hissini artırar. Əlavə olaraq sirkə və turşu kimi asidik qidalar mədə turşusunu tetikleyerek qıcıqlanmaya yol aça bilər. Kofein ehtiva edən içecekler, xüsusilə qəhvə və qara çay, mədə turşusunu artıraraq mədə zarında qıcıqlanmaya səbəb ola bilər. Alkoqol və qazlı içecekler isə həm mədə zarını incəldə bilər həm də həzm prosesini mənfi təsir göstərər. Bunun yanı sıra, qızartılmış və yağlı qidalar həzmi çətinləşdirir və mədə üzərində baskı oluşturarak ağrı, yanma və şişkinlik hissini artırabilir. Bu növ qida və içkilərdən uzaq durmaq, həm mövcud simptomların şiddətini azaldır həm də müalicə prosesini dəstəkləyir.
Qastrit müalicəsində diqqət edilməli olanlar
Qastrit müalicəsinin təsirli bir şəkildə irəliləməsi üçün yalnız dərman istifadəsi kifayət deyil; yaşam tərzində ediləcək bəzi dəyişikliklər də prosesi böyük ölçüdə dəstəklər. Öncelikle, müntəzəm və balanslı qidalanma qastrit idarəsinin təməl daşlarından biridir. Yemək atlamamaq, mədə turşusunun nizamsız ifraz olunmasını önlərken, kiçik porsiyalarla tez-tez qidalanmaq mədəni yormadan həzmi asanlaşdırır.
Siqaret və alkoqol kimi vərdişlərin tərk edilməsi də qastritin nəzarətə alınmasında önemli bir addımdır. Hər iki maddə də mədə zarına zərər verərək iltihabı artırabilir. Bəzi ağrıkəsicilər və antiinflamatuar dərmanlar mədə zarında qıcıqlanmaya səbəb ola biləcəyi üçün, bu növ dərmanlar istifadəyə edərkən mütləq həkimin tövsiyə etdiyi mədə qoruyucu dərmanlarla birlikdə alınmalıdır.
Günlük yaşamda stress ilə başa çıxabilmək, qastritin nəzarətində olduqca əhəmiyyətlidir. Xroniki stress, mədə turşusunun nizamsız ifraz olunmasına səbəb ola bilər və bu durum mədə zarının qıcıqlanmasını asanlaşdırır. Bu səbəbdən gərginlik ahtarma teknikaları, fiziki aktiviteler və psixoloji dəstək, stress idarəsində təsirli vasitələr ola bilər.
Aşırı kofein tükətimindən və çikolatadan qaçınılması tövsiyə olunur. Bu qidalar mədə turşusunu artırarak qastrit simptomlarını tetikleyebilir. Sağlıklı bir mədə üçün yuxu tərtibinə də diqqət edilməli; gecə gec saatlarda yeməkdən qaçınılmalı və mümkün olduğunca yatmadan ən az 2-3 saat əvvəl son yemək tükədilməsi təklif olunur.
Tez-tez verilən suallar
Qastrit nədir?
Qastrit, mədənin iç səthini örtən mukoza təbəqəsinin iltihablanması ilə ortaya çıxan yaygın bir mədə narahatlığıdır. Bu iltihablanma, mədə turşusunun mədə divarına zərər verməsi ilə meydana gəlir və zamanla mədə toxumasında həssaslıq və ya yara yaranmasına səbəb ola bilər. Qastrit, qısa müddətli (akut) ya da uzun müddətli (xroniki) ola bilər. Akut qastrit adətən ani yaranan, daha qabarıq simptomlarla özünü göstərən bir vəziyyətkən; xronik qastrit illər boyu yavaş-yavaş yaranır və bəzən simptomsuz irəliləyə bilər. Müalicə edilməzsə, qastrit ülser əmələ gəlməsinə və nadir hallarda da olsa mədə xərçənginə zəmin hazırlaya bilər.
Qastritin simptomları nələrdir?
Qastrit, nəfəs almış şəxsdən nəfəs alan şəxsdən fərqlilik göstərən simptomlarla özünü göstərir. Ən geniş yayılmış simptomu mədə yanması ya da ekşimesi olaraq tanınan, sinə qəfəsinin alt qismində hissedilen bir rahatsızlık oluşturur. Bunun yanında mədə bulantısı, zaman-zaman qusma, qarın ağrısı, həzm edilməmə, iştahsızlıq və mədə şişkinliyi kimi semptomlar da görünə bilər. Bəzi hallarda mədədə dolğu hissi ya da yeməkdən sonra basqı yaranması kimi şikayətlər də yaygındır. Xronik qastritdə isə simptomlar daha silik ola bilər və şəxs bu vəziyyəti illərlə fərq etməyə bilər. İrəliləmiş hallarda nəcisdə qaralma ya da qan qusma kimi ciddi simptomlar da ortaya çıxa bilər.
Qastrit niyə olur?
Qastrit bir çox fərqli səbəbə bağlı olaraq meydana gələ bilər. Ən geniş yayılmış səbəblərdən biri Helicobacter pylori adlanan bakteridir. Bu bakteri mədəyə yerləşərək mukozanı zəiflədir və mədə turşusunun zərər verməsinə səbəb olur. Həddindən artıq spirt istehlakı, siqaret istifadəsi, uzun müddətli stress, nizamsız qidalanma alışkanlıkları və çoxlu miqdarda ağrıkəsici ya da antiinflamatuar dərman istifadəsi də qastritə səbəb ola bilər. Bunun yanında bəzi immun sistem xəstəlikləri və öd reflüksü kimi daha nadir vəziyyətlər də qastritin meydana gəlməsində təsir göstərə bilər. Bu bütün faktorlar mədə divarını qıcıqlandıraraq iltihab prosesini başlatır.
Qastrit necə müalicə olunur?
Qastritin sağalması, əvəllə altda yatan səbəbin aradan qaldırılması ilə bağlıdır. Əgər narahatlıq bir baki səbəbiylə ortaya çıxmışsa, bu bakiyə yönəlik antibiotik müalicəsi tətbiq olunur. Bunun yanında, mədə turşusunu azaldan dərmanlar sayəsində mədə səthi qorunur və sağalma prosesi başlayır. Yaşam tərzində ediləcək bəzi dəyişikliklər də müalicəyə böyük katkı sağlar. Xüsusilə alkoqol və siqaretdən uzaq durmaq, müntəzəm və balanslı qidalanmaq, stresdən uzak bir yaşam sürmək qastritin sağalmasını sürətləndirir. Mədəni yormayan və asidik olmayan qidaların tericho etməsi vacibdir. Xəstəlik müalicə edilməzsə zamanla irəliləyərək daha ciddi mədə problemlərinə səbəb ola bilər.
Qastrit müalicəsində hansı dərmanlar istifadə edilir?
Qastrit müalicəsində istifadə olunan dərmanlar, xəstəliyin səbəbinə və şiddətinə görə dəyişiklik göstərə bilər. Ən çox tercih edilən dərman qruplarından biri proton pompa inhibitorləridir. Bu dərmanlar mədə turşusu istehlakını baskılayarak mədənin iç səthinin qorunmasına kömək edər. Bunun dışında, mədə turşunu azaldan H2 reseptor blokerləri və mədə turşusunu neytrallaştıran antasidlər də yaygın olaraq istifadə edilir. Əgər qastrit Helicobacter pylori bakterisi nedeniyle olursa, antibiotik tedavisi de uygulanır. Bu tedavi genellikle birden fazla ilacın birlikdə kullanıldığı, “üçlü tedavi” olarak bilinen bir protokoldür. İlaç müalicəsi genellikle bir neçə həftə çəkir və həkim nəzarəti altında düzenli şəkildə tətbiq olunmalıdır.
Qastrit zamanı yeməməli olanlar nələrdir?
Qastrit narahatlığı olan şəxslərin qidalanma düzeninə xüsusilə diqqət etməsi vacibdir. Mərkəni qıcıqlandıra biləcək, asidik və ya yağlı qıdalardan qaçmaq vacibdir. Xüsusilə ədviyyatlı qidalar, qızartmalar, turşu, şokolad, kofein tərkibli içecekler (qəhvə, çay, kola), qazlı içecekler və alkoqol, mədə turşusunu artıraraq simptomları şiddətləndirə bilər. Çox isti və ya çox soyuq qidalar da mədənin mukozasını qıcıqlandıra bilər. Yeməklərin az yağlı, qaynadılmış və ya buxarda pişirilmiş olması mədə sağlığı açısından daha uyğundur. Asitli meyveler ve domates gibi bazı gıdalar da bazı kişilerde mideye dokunabilir, bu nedenle bireysel olarak tolere edillemeyen gıdaların fark edilib tüketilməməsi önerilir.
Qastrit üçün nə yaxşı gəlir?
Qastrit müalicəsi beslenme və yaşam tərzi dəyişiklikləri büyük önəm taşır. Hendiz edilib bilən yüngül qidaların həssas mədələrə istəyi hiss edəcək qidaların yerine saxlanılır. Xüsusilə qaynadılmış tərəvəzlər, banan, düyü yarması, qatıq, yulaf ezmesi kimi mide dostu qidalar tercih edilmelidir. Stres yönetimi də qastrit üzərində olumlu etkiler yaratır; yoga, meditasyon gibi gevşeme teknikleri ile ruhsal rahatlama sağlanabilir. Uyku düzeninisəl qavannin, ağırlıqdan kaçınmanın və düzenli öğünlər təyin etmənin iyileşme sürecini destekler. Yeməklərin yavaş yenilməsi və yaxşı çeynənməsi, mədəyə binen yükü azaltarak şikayetlərin azalmasına yardımcı olur.