Öskürək, tənəffüs yollarını yad maddələrdən, mikroblardan və selikdən təmizləyən təbii bir refleksdir. Lakin bəzən bu refleks, altda yatan müxtəlif sağlamlıq problemlərinin xəbərçisi ola bilər. Xüsusilə öskürək, bir neçə həftədən uzun sürdükdə və ya gecə yuxularını pozacaq dərəcədə xroniki öskürək halını aldığında, mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilməsi lazım ola bilər.
Öskürək Növləri Nələrdir?
Öskürək; müddətinə, xüsusiyyətinə və müşayiət edən əlamətlərə görə müxtəlif növlərdə təsnif edilir.
-
Akut Öskürək
3 həftədən az davam edən öskürəklər, akut öskürək kimi tanıqlanır. Tez-tez rast gəlinən səbəbləri; qrip, soyuqdəymə və allergik reaksiyalardır. Çox vaxt keçicidir və altda yatan infeksiyanın sağalması ilə birlikdə aradan qalxa bilər.
-
Subakut Öskürək
3 həftə ilə 8 həftə arasında davam edə bilən öskürəkdir. Adətən virus infeksiyalarının ardından meydana çıxır və postinfeksiyoz öskürək olaraq da adlandırılır.
-
Xroniki Öskürək
8 həftədən çox davam edən öskürəklər, xroniki öskürək kimi qiymətləndirilir və ciddi altda yatan səbəbin işarəti ola bilər. Astma, KOAH, reflüks, vərəm və sinusit xroniki öskürəyə səbəb ola bilər.
-
Quru (Nonsəlahiyyətli) Öskürək
Quru öskürəkdə bəlğəm və selik yaranmır. Boğazda qaşınma, yanma və qıcıq hissi ilə müşayiət edilə bilər. Allergiya, reflüks, hava çirkliliyi, siqaret tüstüsü və ya bəzi dərmanlar bu tip öskürəyə səbəb ola bilər.
-
Bəlğəmli (Prodüktif) Öskürək
Bəlğəmli öskürək, tənəffüs yollarında artıq selik yığılması nəticəsində meydana çıxır. İnfeksiyalara və ya KOAH, bronxit kimi xroniki tənəffüs yolu xəstəliklərinə bağlı inkişaf edə bilər.
-
Gecə Öskürəyi
Gecə saatlarında artan öskürək; astma, reflüks və burun axıntısı kimi hallarda tez-tez müşahidə olunur. Uzanarkən seliqin boğaza axması və ya mədə turşusunun yuxarı qaçması öskürək refleksini hərəkətə gətirə bilər.
-
Allergik Öskürək
Allergik öskürək, polen, heyvan tükü, toz və küf kimi allergen tiplərinə məruz qalmışdan sonra inkişaf edir. Quru və təkrarlayıcı struktura malik olur; asqırıq, burun axıntısı və gözlərdə qaşıntı kimi əlamətlərlə müşayiət edilə bilər. Allergiyanın olduğu məkandan uzaqlaşmaq və həkim tövsiyəsi ilə allergiya müalicəsi almaq simptomları yüngülləşdirir.
Xroniki Öskürək Nə Üçün Olur?
Öskürək, tənəffüs yollarının özünü təmizləmə refleksidir; lakin 2 həftədən uzun davam edən və keçməyən öskürək, yalnız bir rahatsız edici əlamət deyil, çox vaxt altda yatan sağlamlıq probleminin göstəricisidir. Xroniki öskürək; tənəffüs yolu infeksiyaları, allergik xəstəliklər, reflü, astma, siqaret istifadəsi və ətraf mühit amilləri kimi çox sayda müxtəlif səbəblərlə ortaya çıxa bilər.
- Burun Axıntısı
Qrip, allergiya və sinusit kimi hallar səbəbindən burun və sinuslardan ifraz olunan selik boğazın arxasına doğru axır. Bu axıntı boğazı daimi qıcıqlandıraraq öskürək refleksini hərəkətə gətirir.
- Astma və Allergiyalar
Öskürək variantlı astma vəziyyətində, klassik nəfəs darlığı yerinə tək əlamət inadkar bir quru öskürək ola bilər. Polen, toz, ev heyvanı tükü kimi allergenlərə məruz qalmaq öskürəyi hərəkətə gətirə bilər.
- Reflüks Xəstəliyi
Reflüks, boğazda və ağciyərlərdə qıcıqlanma yarada bilər. Reflüks səbəbli öskürək, çox vaxt yeməklərdən sonra və ya yatarkən artar və tez-tez gecə öskürək krizinə səbəb olan əhəmiyyətli bir faktordur.
- Tənəffüs Yolu Xəstəlikləri
Xroniki bronxit, KOAH, bronşektazi və zatura kimi ağciyər xəstəlikləri, daimi öskürək şikayətlərinin arasında yer alır.
- Ətraf Məhəllər və Siqaret
Siqaret tüstüsü, hava çirkliliyi, kimyəvi buxarlar və tozlu sahələr tənəffüs yollarını daimi qıcıqlandıraraq xroniki öskürəyi hərəkətə gətirir.
Keçməyən Öskürək Diaqnozu Necə Qoyulur?
Keçməyən öskürəyin diaqnozu üçün ətraflı bir qiymətləndirmə lazımdır. Diaqnostika prosesi adətən xəstənin hekayəsinin dinlənməsi və fiziki müayinə ilə həyata keçirilir. Öskürək müddəti, forması, tetikleyici faktorlar və müşayiət edən əlamətlər diaqnozda önəmlidir.
Lazım görülsə ağciyər rentgeni, tənəffüs funksiyası testləri, sinus tomoqrafiyası və ya allergiya testləri kimi tədqiqlər həyata keçirilə bilər. Xüsusilə reflüksə şübhəlilik vəziyyətində pH ölçümü və ya endoskopiya aparılarkən, infeksiya mənbəli hallarda bəlğəm kulturası və ya qan testləri həyata keçirilə bilər.
Keçməyən Öskürək Necə Müalicə Edilir?
Keçməyən öskürəyin müalicəsi şəxsə xüsusi olaraq planlanmalıdır və öskürəyin qaynağına yönəlməlidir. Əgər öskürək bakterial bir infeksiyadan qaynaqlanırsa, həkim nəzarətində antibiotik müalicəsi tətbiq edilə bilər.
Allergik öskürəklərdə allergenlərdən uzaq durmaq, ortam havasını təmiz saxlamaq və lazım gələrsə antihistamin dərmanlarından istifadə etmək faydalı ola bilər.
Astma və ya KOAH-a bağlı öskürəklərdə, hava yollarını açan inhalator dərmanlar, davamlı istifadədə tənəffüs yollarındakı müqaviməti azaldaraq rahatlama təmin edir. Bu növ xəstələrdə həkimin tövsiyə etdiyi müalicə planına riayət etmək böyük önəm daşıyır.
Sinusit və ya burun axıntısı öskürəyə səbəb olursa, burun açıcı spreylər, selik çıxarıcı müalicələr və ya allergiyaya qarşı dərmanlardan istifadə edilə bilər. Sinuslardakı tıxanıqlığın aradan qaldırılması ilə boğaza axan selik azalır və öskürək yüngülləşir.
Siqaret istifadəsi də uzun müddətli öskürəklərin başlıca səbəblərindən biridir; bu səbəbdən siqaretin tərk edilməsi müalicənin ən effektiv addımlarından biridir.
Tez-Tez Verilən Suallar
Quru öskürək üçün nələr yaxşıdır?
Quru öskürək üçün yaxşı olan üsullara ilıq maye qəbul etmək, boğazı nəmləndirmək, siqaret tüstüsündən uzaq durmaq və ortam havasını nəmləndirmək daxildir. Lazım gələrsə sahəsində ixtisaslaşmış bir həkimin tövsiyə etdiyi dərmanlar da istifadə edilə bilər.
Gecə öskürək krizinə nə yaxşıdır?
Gecə artan öskürəklərə qarşı yatmazdan əvvəl isti duş almaq, yastığı bir az qaldırmaq və otağın havasını nəmləndirmək faydalı olur. Reflüks səbəbli öskürəklərdə isə yatmazdan qabaq ağır yeməklərdən çəkinmək məsləhətdir.
Evdə keçməyən öskürək üçün nə etmək lazımdır?
Çoxlu su içmək, havanı nəmləndirmək və qıcıqlandırıcı qoxulardan uzaq durmaq keçməyən öskürəyin yüngülləşməsinə kömək edə bilər. Lakin öskürək uzun sürübsə, evdə müalicə əvəzinə həkim nəzarəti tövsiyə edilir.
Keçməyən öskürək hansı halda təhlükəlidir?
Üç həftədən uzun çəkən, nəfəs darlığı, qanlı bəlğəm, döş ağrısı və ya çəki itkisi ilə müşayiət olunan öskürəklər mütləq mütəxəssis həkim tərəfindən qiymətləndirilməlidir.