Strabismus Diagnosis and Treatment

Sağlam insanlarda hər iki göz bir-birinə paralel və uyğun şəkildə işləyir. Müxtəlif səbəblərə bağlı olaraq gözlər arasındakı bu paralelliyin pozulması şaşılıq (strabismus) adlanır. Şaşı olan şəxslərdə gözlərdən biri düz baxarkən, digər göz yuxarıya, aşağıya, içəriyə və ya çölə doğru yönələ bilər. Daha ağır hallarda isə hər iki gözdə eyni anda sürüşmə müşahidə oluna bilər. Şaşılığın səbəbindən asılı olaraq bu sürüşmələr müvəqqəti və ya daimi ola bilər.

Şaşılıq, adətən uşaqlıq dövründə meydana çıxan bir xəstəlikdir. Xəstəliyin ən əsas əlaməti bir gözün düz baxmamasıdır. Şaşı olan şəxslər bir nöqtəyə baxdıqları zaman bir göz düz baxarkən, digər göz fərqli bir bucağa yönəlir. Uşaqlarda şaşılıq günəşli havada bir gözünü bağlama, ya da hər iki gözü istifadə etmək üçün başını qeyri-adi mövqeyə gətirmə davranışları ilə özünü göstərə bilər. Bundan başqa, şaşılığın geniş yayılmış əlamətləri bunlardır:
• Gözlərdə yaşarma
• Baş və göz ağrısı
• İkiqat görmə
• Üçölçülü görmə qabiliyyətinin itməsi
• Baş və gözün bir tərəfə çevrilərək baxılması
• Bulanıq görmə

Şaşılıq Diaqnozu Necə Qoyulur?

Şaşılığın diaqnozu klinik göz müayinəsi nəticəsində asanlıqla qoyula bilər. Şaşılıq müalicəsində erkən diaqnoz çox vacibdir. Əgər ilk göz müayinəsi gecikərsə, uşaqlarda estetik problemlərlə yanaşı, ömür boyu davam edəcək görmə zəifliyi problemi də yarana bilər. Şaşılıqda erkən diaqnoz və müalicə ilə göz tənbəlliyinin qarşısı alınaraq 3D görmə təmin oluna bilər. Doğulduqdan dərhal sonra və uşaqlıq dövründə uşaqlarda göz şikayəti olmasa belə, müntəzəm olaraq göz həkiminə müayinə olunması tövsiyə edilir.

Şaşılıq Necə Müalicə Olunur?

Şaşılıq bir çox səbəbdən qaynaqlandığı üçün müalicəsi də fərdi şəkildə təyin olunur. Şaşılıq hər yaşda müalicə oluna biləcək bir problemdir. Müalicə üsulları bunlardır:

• Eynəklə Müalicə: Bəzi şaşılıq növləri qırılma qüsuruna bağlı olaraq yaranır. Xəstə eynək taxmağa başladıqda, şaşılıq düzələ bilər. Bu növdə eynək kifayət edir.

• Qapama Müalicəsi: Bu üsul xəstənin gözündə tənbəllik varsa tətbiq olunur.

• Ortoptik Müalicə: Hər iki gözlə görmə və dərinlik hissini bərpa etmək üçün müxtəlif göz məşqlərindən ibarət müalicədir.

• Cərrahi Müalicə: Şaşılıq əməliyyatları göz kürəsinin xaricində yerləşən əzələlər üzərindən aparılır. Müxtəlif texnikalarla bu əzələlərin gücü artırılır, azaldılır və ya təsir nöqtələri dəyişdirilir.

Doğuşdan olan sürüşmələr adətən eynək tələb etməyən, erkən dövrdə (6 ay – 1 yaş) əməliyyat olunması gərəkən hallardır. Göz sürüşmələrinin böyük əksəriyyəti 2–3 yaşlarında meydana çıxır və adətən eynəklə düzəlir. Eynək taxılmasına baxmayaraq düzəlməyən hallarda isə cərrahi müdaxilə tələb olunur.

• Botoks Müalicəsi: Sürüşməyə səbəb olan əzələyə botulinum toksini vurulduqda gözlərdə paralellik təmin olunur. Təsiri təqribən 6 ay davam edir və daha çox sinir iflicinə bağlı şaşılıqlarda tətbiq olunur. Bu tip hallarda adətən 6–8 ay gözlənilir, lakin bu dövrdə ikiqat görməni azaltmaq üçün botoks müalicəsi tətbiq oluna bilər.

Şaşılıq Nə Zaman Təhlükəlidir?

Bəzi hallarda şaşılıq sadəcə estetik bir problem kimi qəbul edilsə də, xüsusilə uşaqlıq dövründə meydana gəldikdə qalıcı görmə pozğunluqlarına səbəb ola bilər. Göz tənbəlliyi (ambliopiya) şaşılığın ən ciddi nəticələrindən biridir. Bir göz digərinə nisbətən daha az istifadə edildikdə, beyin bu gözü "görmür" kimi qəbul edir və bu da qalıcı görmə itkisinə səbəb ola bilər.

Böyüklərdə sonradan inkişaf edən şaşılıq isə adətən başqa bir nevroloji problemin əlaməti ola bilər. Ani yaranan ikiqat görmə, baş ağrısı, göz qapağında sallanma kimi şikayətlərlə müşayiət olunan hallarda dərhal həkimə müraciət olunmalıdır. Bu hallarda beyin şişləri, sinir iflicləri və damar tutulmaları kimi ciddi xəstəliklər araşdırılmalıdır.

Şaşılıq Eynəklə Düzələrmi?

Şaşılığın müalicəsində eynək istifadəsi, xüsusilə hipermetropiyaya bağlı içə doğru sürüşmələrdə uğurlu nəticələr verir. Belə hallarda gözlər arasındakı paralellik təmin olunur və əməliyyata ehtiyac qalmaya bilər. Amma bütün şaşılıq növlərində eynək kifayət etmir.

Eynəklə düzəlməyən hallarda əlavə müalicələr tələb olunur. Bu səbəbdən eynək müalicəsinə başlamazdan əvvəl göz tənbəlliyi riski qiymətləndirilməli və zərurət olduqda qapama müalicəsi ilə birgə davam etdirilməlidir. Xüsusilə uşaqlarda, eynək istifadəsi ilə birlikdə müntəzəm kontrol böyük əhəmiyyət daşıyır.

Şaşılıqla Bağlı Səhv Bilgilər

Şaşılıqla bağlı cəmiyyətdə yanlış bilinən çoxlu məlumatlar mövcuddur. Məsələn, “Şaşılıq yalnız uşaqlıqda müalicə edilə bilər, böyüklərdə mümkün deyil” fikri doğru deyil. Müasir cərrahi və botoks metodları sayəsində artıq böyük yaşlarda da uğurla müalicə olunmaqdadır.

Başqa bir yanlış fikir isə “Şaşılıq zamanla özü keçər” düşüncəsidir. Bəzi fiziki sürüşmələr ilk aylarda keçici ola bilər, lakin çoxu özü-özünə keçmir. Göz tənbəlliyinin qarşısını almaq üçün erkən müdaxilə vacibdir.

Şaşılıq yalnız görmə ilə bağlı deyil, psixoloji və sosial təsirlərə də səbəb ola bilər. Bu səbəbdən şaşılığın erkən diaqnozu, düzgün məlumatlandırma və vaxtında müalicə ilə həm estetik, həm də funksional qazanc əldə edilə bilər.

Tez-tez Verilən Suallar

Şaşılıq Nə Üçün Yaranır?

Şaşılıq, gözlərin paralel duruşunun pozulması nəticəsində bir göz düz baxarkən digərinin içəri, çölə, yuxarı və ya aşağıya sürüşməsi vəziyyətidir.
Şaşılığın əsas səbəbi, göz əzələləri arasındakı balansın pozulmasıdır. Bu pozulma doğuşdan ola biləcəyi kimi, sonradan yaranan travmalar, nevroloji xəstəliklər və ya görmə qüsurları da şaşılığa səbəb ola bilər.
Uşaqlıq dövründə yaranan şaşılıq, adətən doğuşdan gələn faktorlar və ya refraksiya qüsurlarına bağlıdır. Böyüklərdə isə beyin damar xəstəlikləri, diabet və yüksək təzyiq də şaşılığa yol aça bilər.

Şaşılıq Nədir?

Şaşılıq, tibbi adı ilə “strabismus”, hər iki gözün eyni nöqtəyə fokuslana bilməməsi vəziyyətidir.
Göz əzələlərinin koordinasiyalı işləməməsi səbəbindən bir göz hədəfə fokuslanarkən digər göz fərqli bir istiqamətə baxar.
Şaşılıq həm estetik, həm də funksional problemlərə səbəb ola bilər. Xüsusilə uşaqlıq dövründə müalicə olunmazsa, göz tənbəlliyi (ambliopiya) inkişaf edə bilər.
Bəzi hallarda yüngül şaşılıq yalnız yorğunluq zamanı müşahidə olunur. Belə vəziyyətlərdə erkən diaqnoz və mütəmadi nəzarət çox önəmlidir.

Şaşılıq Necə Düzəlir?

Şaşılıq necə düzəlir sualı, müalicəyə dair ən çox maraq doğuran mövzulardandır.
Şaşılığın müalicəsi, sürüşmənin dərəcəsinə, müddətinə və altda yatan səbəbə görə müəyyən olunur.

Müalicə üsulları:

• Eynək istifadəsi (xüsusilə hipermetropiyada)

• Qapama müalicəsi (göz tənbəlliyinin qarşısını almaq üçün)

• Göz məşqləri

• Prizmatik şüşələr

• Şaşılıq əməliyyatı (qalıcı hallarda)

Bəzi hallarda göz əzələlərinin funksiyası “şaşılıq testi” ilə ətraflı şəkildə qiymətləndirilir.
Cərrahi olmayan üsullarla uğur əldə olunmazsa, əməliyyata ehtiyac duyula bilər.

Şaşılıq Əməliyyatı Neçə Dəqiqə Davam Edir?

Şaşılıq əməliyyatı nə qədər davam edir sualı, prosedurdan əvvəl xəstələrin ən çox maraqlandığı detallardandır.
Bu əməliyyat adətən 30 dəqiqə ilə 1 saat arasında sürər.
Əməliyyat müddəti, müdaxilə ediləcək əzələ sayına və şaşılığın şiddətinə görə dəyişə bilər.
Lokal və ya ümumi anesteziya altında icra oluna bilər.
Əməliyyatdan sonra xəstə eyni gün evə buraxıla bilər.
Bərpa müddəti sürətlidir, lakin bir neçə gün göz qızarması, yüngül batma və ya sulanma ola bilər.
Əməliyyatdan sonra uğur nisbəti yüksəkdir, lakin bəzi hallarda əlavə cərrahi müdaxilə lazım ola bilər.

Şaşılıq Əməliyyatının Qiyməti Nə Qədərdir?

Şaşılıq əməliyyatının qiyməti; əməliyyatın keçiriləcəyi mərkəzin texniki imkanlarına, cərrahın təcrübəsinə və tətbiq ediləcək texnikaya görə dəyişə bilər.

Qiymətə təsir edən faktorlar:

• Neçə göz əzələsinə müdaxilə ediləcəyi

• Ümumi və ya lokal anesteziya seçimi

• Əməliyyatdan sonrakı nəzarət və təqib xidmətləri

Modern və tam təchizatlı göz sağlamlığı mərkəzlərində, məsələn, Batıgöz kimi qurumlarda, diaqnoz və müalicə prosesi çoxşaxəli və professional şəkildə planlaşdırılır.
Ən doğru qiymət məlumatını əldə etmək üçün klinikaya müraciət edib ətraflı müayinə sonrası dəqiq məlumat almaq tövsiyə olunur.