Beyin İflici, erkən fetal dövr ilə beş yaş arasında baş verən beyin zədəsi nəticəsində yaranan əzələ istifadəsi çətinliyi olaraq ifadə edilə bilər.
Beyin İflici Əlamətləri
Beyin zədəsinin miqyasına görə dəyişə bilən ən çox müşahidə edilən beyin iflici əlamətləri:
• Uşaqlarda inkişaf gerilikləri
• Gec sürünmə, gec gəzmə
• Qol və ayaqlarda gərginlik və ya boşluq
• Duruş pozğunluğu
• İstəmədən əzələ hərəkətləri
• Danışıq çətinliyi
• Zəka geriliyi kimi çatdırılır.
Beyin İflici Səbəbləri
Beyin İflici, uşaqlardakı əngəllilik səbəbləri arasında birinci yerdədir. Rastlaşma statistikası olduqca yüksək olan beyin iflici, zədənin beynin hansı bölgəsində hansı ölçüdə zərər yaratdığına görə nəticələrə səbəb olur. Meydana gəlmə səbəbi tam olaraq bilinməsə də beyin zədəsi yarada biləcək səbəblər belə sıralanır:
• Əvvəlcədən doğum
• Qəza mənşəli baş travmaları
• Doğum zamanı körpənin beyninə oksigen getməməsi
• Ana bətnində körpənin beyninə qan axışında problem yaranması
• Rəhmdə və ya doğumda körpədə baş verən beyin qanaxması
• Ananın hamiləlikdə keçirdiyi infeksiyalar
• Rəhmdə və ya doğulduqdan sonra körpədə meydana gələ bilən beyin iltihabları
Beyin İflici Növləri
Spastik Tip Beyin İflici
Əzələ sərtliklərinə, çətin hərəkətə, ani reflekslərə səbəb ola bilən spastik beyin iflici
Gələcək dövrdə başı və bədəni idarə etməkdə çətinliyə, nəfəs darlığına və gəzmə pozğunluqlarına və iflicə yol aça bilər.
Ataksik Tip Beyin İflici
Ən nadir görülən beyin iflici növlərindən biri olan ataksik tip balans problemləri və dərinlik algısında problemlərə səbəb olmaqla yanaşı, bu tip beyin iflici yaşayan uşaqlar yazmaqda, əşyaları tutmaqda problem yaşaya bilər və koordinasiya problemləri yaşaya bilərlər.
Hipotonik Tip Beyin İflici
Hipotonik tip beyin iflici xəstələri çox boş əzələlərə sahibdir, əzələlərini idarə etmək çox çətindir. Hipotonik tip beyin iflici danışıq çətinliyi və gəzmə pozğunluqları ilə də davam edə bilər.
Atenoid Tip Beyin İflici
Bədənin üst bölgəsində (qol, ayaq və əllərdə) istəmədən hərəkətlərə yol açan atenoid beyin iflici tipində irəliləyən hallarda üz və dil əzələlərinin də təsirlənməsi mümkün olar.
Qarışıq Tip Beyin İflici
Qarışıq tip beyin iflici adətən spastik və atetoid beyin iflicinin bir qarışımı şəklində görülməklə yanaşı fərqli növlərin qarışımı olaraq da ortaya çıxa bilər.
Beyin İflici Müalicəsi
Beyin İflici səbəbindən yaranan beyin zədəsini müalicə ilə geri döndərmək mümkün olmadığı halda, erkən diaqnoz və müalicə sayəsində uşağın bir çox bacarığını yenidən qazanması mümkün ola bilər. Fiziki terapiya, botoks, əzələ boşaldıcı dərmanlar, cərrahi müdaxilələr, danışıq terapiləri və s. müalicələr və valideynlərin dəstəyi ilə beyin iflici xəstəsi uşaqların həyat keyfiyyəti böyük ölçüdə arta bilər.
Ən Çox Verilən Suallar
Beyin iflici nədir?
Beyin iflici, doğum öncəsi, doğum zamanı və ya doğumdan dərhal sonra inkişaf edən beyin zədəsi səbəbiylə ortaya çıxan, daimi amma irəliləyici olmayan bir motor pozğunluqdur. Əzələ hərəkətləri, duruş və koordinasiyanı təsir edən bu vəziyyət adətən ömür boyu davam edir.
Beyin iflici nədir sualının cavabı, əslində çox geniş bir çevrəni əhatə edir çünki xəstəlik fərqli ağırlıq və növlərdə ola bilər. Zəka səviyyəsindən müstəqildir; bəzi fərdlər əqli olaraq tamamilə sağlam ola bilərkən, bəziləri inkişaf dəstəyi tələb edə bilər.
Beyin iflici əlamətləri?
Beyin iflici əlamətləri hər fərddə fərqli şəkildə ortaya çıxa bilər. Bəzi uşaqlarda əlamətlər doğumdan dərhal sonra izah edilmirsə, bəzilərində diaqnoz irəliləyən aylarda qoyula bilər.
Ən çox rastlanan əlamətlər:
-
Əzələlərdə həddindən artıq sərtlik və ya boşluq
-
Əzələ tonusunda balanssızlıq
-
Oturma, sürünmə və gəzmədə gecikmələr
-
Tək əllə oynamağa meyl (digər qolu istifadə etməmə)
-
Reflekslərin gözlənildiyindən uzun sürməsi
-
Udma çətinliyi
-
Danışıqda gecikmə
Bu əlamətlərin fərqinə varıldıqda uşağın nevroloji mütəxəssisə müraciət edilməlidir.
Beyin iflici növləri hansılardır?
Beyin iflici növləri adətən təsirlənmiş əzələ qrupuna və hərəkət pozğunluğunun növünə görə təsnif edilir.
- Spastik tip: Əzələlər həddindən artıq gərgindir və hərəkətlər məhduddur. Ən yayğın formudur.
- Atetoid (diskinetik) tip: İstəmədən hərəkətlər tez-tez müşahidə olunur. Xüsusilə əllər, qollar və üz əzələləri təsirlənir.
- Ataksik tip: Balans və koordinasiya problemləri ön plandadır.
- Karma tip: Birdən çox formun bir arada görüldüyü vəziyyətdir.
Hər tipdə simptomlar fərqlilik göstərdiyindən, müalicə yanaşması da şəxsə xüsusi planlanır.
Beyin iflici müalicəsi nədir?
Beyin iflici müalicəsi xəstəliyin növünə və ağırlığına görə planlanır. Müalicənin məqsədi, şəxsin günlük həyatda müstəqilliyini artırmaq və həyat keyfiyyətini yüksəltməkdir. Müalicə adətən multidisipliner bir yanaşma tələb edir.
- Fizioterapiya: Əzələlərin güclənməsi, hərəkət qabiliyyətinin artırılması üçün əsas üsuldur.
- Ergoterapiya: Günlük həyat bacarıqlarının qazandırılmasını hədəfləyir.
- Danışıq terapisi: Udma və danışıq çətinlikləri olan uşaqlara yönəlikdir.
- Ortopedik dəstək və cihazlar: Dəstəkli gəzmə, qoltuq ağacı və ya ortopedik cihaz istifadəsi.
- Dərman müalicəsi: Əzələ spazmlarını azaltmaq üçün bəzi dərmanlar istifadə edilə bilər.
- Cərrahi: Nadirdir, əzələ boşaltma və ya sümük düzəldilmə əməliyyatları tətbiq oluna bilər.
Müalicə prosesində valideynlərin dəstəyi və səbr çox önəmlidir.
Yeni doğulanda beyin iflici əlamətləri hansılardır?
Yeni doğulanda beyin iflici əlamətləri bəzən çox qeyri-müəyyən ola bilər. Bu səbəbdən ailələrin diqqətli müşahidəsi önəmlidir.
Diqqət edilməsi lazım olan erkən əlamətlər:
-
Yeni doğan körpənin qollarını ya da ayaqlarını çox az və ya həddindən artıq hərəkət etdirməsi
-
Tək tərəfə daha çox ağırlıq verməsi
-
Əmmə və udma problemləri
-
Normal reflekslərin uzun sürməsi ya da heç görülməməsi
-
Başın idarə edilməsində gecikmə
Bunlar yalnızca bir inkişaf gecikməsinin deyil, eyni zamanda erkən dövr beyin iflici göstəricisi ola bilər. Diaqnoz üçün mütəxəssis rəyi gərəkdir.
İstəmədən hərəkətlər beyin iflicinin işarəsidir?
Bəli, istəmədən hərəkətlər xüsusilə atetoid tip beyin iflicində tez-tez rastlanılan bir əlamətdir. Şəxs kontrolsüz əl, qol, üz və ya dil hərəkətləri edə bilər. Bu tip hərəkətlər xüsusilə həyəcan, stress və ya yorğunluq zamanı arta bilər. İstəmədən hərəkətlər, şəxsin motor kontrolunu və gündəlik fəaliyyətlərini çətinləşdirə bilər. Müalicə prosesində fizioterapiya və xüsusi texnikalarla bu simptomlar azaldıla bilər.