Uzunmüddətli öskürək, infeksiya və ya allergiya nəticəsində ortaya çıxan ümumi bir sümptom ola bilər. Əgər öskürək uzun müddət davam edirsə və müxtəlif əlamətlərlə müşayiət olunursa, ciddi bir sağlamlıq probleminin xəbərçisi də ola bilər. Xüsusilə 3 həftədən uzun davam edən öskürək, nəfəs darlığı, çəki itirilməsi və bəlğəmdə qan görülməsi kimi əlamətlər varsa, mütləq bir sağlamlıq peşəkarına müraciət edilməlidir. Bu cür hallar altında yatan daha ciddi bir xəstəliyin əlaməti ola bilər və erkən diaqnostika həyati əhəmiyyətə malik ola bilər.
Uzunmüddətli Öskürək (Xroniki öskürək) Nədir?
Uzunmüddətli öskürək müddətinə və əlamətlərinə görə müxtəlif kateqoriyalara ayrılır:
Akut öskürək, 3 həftədən daha qısa müddət davam edən öskürəkdir. Bu cür öskürək adətən soyuqdəymə kimi viral infeksiyalar nəticəsində ortaya çıxır. Bədən viruslarla mübarizə apararkən tənəffüs yollarında qıcıqlanma yarana bilər və buna bağlı olaraq akut öskürək meydana gələ bilər.
Subakut öskürək, 3-8 həftə arası davam edən bir öskürək tipidir. Subakut, bronxit kimi aşağı tənəffüs yolu infeksiyalarına bağlı olaraq meydana gələ bilər. Virusların səbəb olduğu infeksiyaların sağalma prosesində görülür.
Ən uzun müddət davam edən və diqqət tələb edən öskürək isə Xroniki öskürəkdir. Astma, KOAH və ya reflü kimi xroniki rahatsızlıqlar xroniki öskürəyə səbəb ola bilər. Müalicə olunmayan xroniki öskürək zamanla daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.
Bədəndəki müxtəlif öskürək tiplərini tanımaq və düzgün şəkildə sinifləndirmək, uyğun müalicə yanaşmalarını müəyyən etməkdə köməkçi olur.
Xroniki Öskürəyin Ən Yayılan Səbepləri
Çoğu zaman müalicə oluna bildiyinə baxmayaraq, xroniki öskürəyin arxasındakı səbəblər göz ardı edilməməlidir. Yayğın səbəblər:
-
Astma
Öskürəyin gecə artması, nəfəs darlığı və xırıltılı tənəffüs ilə müşayiət olunması astmanın səbəbi ola bilər. Astma qaynaqlı öskürək adətən quru və inadçıdır.
-
Allergiya və Geniz Axıntısı
Allergik rinit və ya xroniki sinusit kimi hallar, boğaza davamlı axıntı edərək öskürək refleksini tətikləyir. Geniz axıntısı qaynaqlı öskürək, boğazda qıtıq hissi ilə müşayiət olunur.
-
KOAH və Xroniki Bronxit
Siqaret çəkən şəxslərdə tez-tez görülən öskürək, bəlğəmli və davamlı bir şəkildə seyr edə bilər. Xüsusilə səhər saatlarında önə çıxır və zamanla şiddətlənə bilər.
-
Dərman Yan Təsirləri
Yüksək təzyiqin müalicəsində istifadə olunan ACE inhibitorları qrupu dərmanlar, quru və uzun müddətli bir öskürəyə səbəb ola bilər.
-
Ağciyər Xərçəngi
Öskürək, bəzən ciddi bir xəstəliyin ilk əlaməti ola bilər. Uzun müddətli, getdikcə artan öskürək, qanlı bəlğəm, sinə ağrısı, nəfəs darlığı kimi bulgularla birlikdə seyr edirsə, ihmal edilməməlidir.
Diaqnostika və Müalicə Prosesi
Uzunmüddətli öskürəklərdə, altda yatan səbəbi müəyyən etmək üçün ətraflı bir qiymətləndirmə edilməlidir. Bu proses, xəstə tarixçəsini dinləməklə başlayır. Öskürəyin nə zamandır davam etdiyi, günün hansı saatlarında artdığı, müşayiət olunan digər əlamətlər (bəlğəm, nəfəs darlığı, sinə ağrısı, temperatur, çəki itirilməsi kimi) diaqnoza yön verir.
Diaqnostika mərhələsində tətbiq edilə biləcək testlər:
-
Ağciyər qrafiyası: Ağciyərlərdə infeksiya, kütlə və ya digər anormallikləri görmək üçün edilir.
-
Tənəffüs funksiyası testləri: Astma və ya KOAH kimi xəstəliklərin diaqnostikasında üstünlük verilir.
-
Qan testləri: Infeksiya, immun vəziyyəti və ya vərəm kimi sistemik xəstəlikləri dəyərləndirməkdə kömək edir.
-
BT: Ətraflı ağciyər dəyərləndirməsi üçün lazım ola bilər.
Müalicə prosesi isə diaqnoza görə şəkillənir:
-
Allergiya və geniz axıntısına bağlı öskürəkdə: Allergiya dərmanları və burun spreylərindən istifadə edilə bilər.
-
Astma və ya KOAH kimi tənəffüs yolu xəstəliklərində: Tənəffüsü açıcı spreylər, kortikosteroidlər və ya uzunmüddətli müalicə planı hazırlanır.
-
Dərman yan təsiri müəyyən edilərsə: Müvafiq dərmanın dəyişdirilməsi ilə öskürək aradan qalxa bilər.
-
Yek ciddi hallarda (məsələn, şiş şübhəsi): Daha qabaqcıl testlər və yönləndirmələr edilər.
Hər öskürək eyni səbəblərə bağlı inkişaf etmir, sahəsində ixtisaslaşmış bir həkimin qiymətləndirməsi ilə problemin mənbəyini tapmaq müalicənin ən düzgün addımı olacaqdır.
Öskürək üçün Evdə Tətbiq Edilə Biləcək Müalicə Yöntemləri
Evdə tətbiq edilə bilən bəzi sadə tədbirlər, öskürəyin şiddətini azaltmağa kömək edə bilər.
- Bol Maye İstehlakı
Su başda olmaqla bitki çayları və ilıq içkilər, boğazı yumşaldaraq öskürək refleksini yüngülləşdirir.
- Mühitin Nəmini Artırmaq
Quru hava, xüsusilə qış aylarında öskürəyi tətikləyə bilər. Mühitin nəmini balanslaşdırmaq üçün rütubət cihazları istifadə edilə bilər və ya radiator üzərinə bir qaba su qoymaq kimi sadə üsullardan faydalanıla bilər.
-
Təkrarlayan Faktorlarla Uzaq Durmaq
Siqaret tüstüsü, ağır ətirlər, toz və hava çirkliliyi kimi təhrik edici maddələr öskürəyi artırar. Bu cür faktorlarla mümkün olduğu qədər uzaq durmaq, xüsusilə həssas tənəffüs yolları olan şəxslərdə əhəmiyyətli rahatlama təmin edər.
-
Səs Tellərini Dinləndirmək
Davamlı danışmaq, öskürəklə qıcıqlanmış boğazı daha da çətdinləşdirə bilər. Səs tellərini dinləndirmək bərpa prosesinə dəstək olar.
-
Başın Yüksək Tutulması
Gecə öskürəyiniz varsa, yastığınızı yüksəldərək başınızı yuxarıda tutmanız mədə turşusunun yuxarı qaçışını önləyə bilər və reflü səbəbi ilə öskürəyi azalda bilər.
Tez-Tez Verilən Suallar
Öskürək 3 həftədir keçməyib, bu normaldırmı?
3 həftəni keçən öskürəklər "subakut" olaraq qiymətləndirilir və təqib edilməlidir. Əgər 8 həftəni aşarsa, altda yatan ciddi bir səbəb ola biləcəyi üçün mütləq bir mütəxəssisə müraciət edilməlidir.
Keçməyən öskürək hər zaman ciddi bir xəstəlik əlamətidirmi?
Hayır, hər uzun müddət davam edən öskürək ciddi bir xəstəlik mənasına gəlmir. Allergiya, reflü kimi xronikləşə bilən hallar öskürəyə səbəb ola bilər. Bəzi hallarda ağciyər xəstəliklərinin də əlaməti ola bilər; bu səbəbdən bir mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
Öskürək xaricində hər hansı bir şikayət olmasa da, həkimə getmək lazım mı?
Öskurək 8 həftədən uzun davam edərsə və gündəlik həyatınıza təsir etməyə başlarsa, başqa bir simptom olmasa belə, altda yatan səbəbi müəyyən etmək üçün həkim müayinəsindən keçilməlidir.
Reflü öskürəyə səbəb olurmu?
Bəli, mədə turşusunun yemək borusuna qaçması (reflü), xüsusilə gecə və ya yeməkdən sonra quru və inadçı öskürəyə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət boğazda yanma və qıtıq hissi ilə müşayiət oluna bilər.