Sinüzit nədir?
Sinuslar, üz sümükləri və kəllə içərisində yerləşən hava dolu boşluqlardır və tənəffüs sistemi baxımından mühüm vəzifələr daşıyırlar. Nəfəs aldığımız havanın temperaturunu tənzimləmək, nəmləndirmək və hissəcikləri tutmaq kimi funksiyalarının yanaşı, zərərli orqanizmlərin çoxalmasını əngəlləmək və selik ifraz etmək kimi vəzifələri də vardır. Sinusları örtən hüceyrələrin iltihaplanması və bu boşluqların iltihablı toxuma ilə dolması vəziyyəti "sinüzit" adlandırılır. Sinüzit, burun ətrafındakı sümüklərdə yer alan sinusların səthini örtən toxumanın iltihablanması nəticəsində ortaya çıxan bir vəziyyətdir.
Akut Sinüzit Nədir?
Akut sinüzit, burun tıxanıqlığı, almacıq sümükləri, göz ətrafı və alında dolğunluq hissi ilə xarakterizə edilən qısa müddətli bir sinus iltihabıdır. Adətən viral yuxarı tənəffüs yolu infeksiyaları sonrası ortaya çıxır. Ən sıx akut sinüzitə səbəb olan viruslar arasında rinovirus, adenovirus, influenza və parainfluenza virusları mövcuddur. Bundan əlavə, streptococcus pneumoniae, haemophilus influenzae və moraxella catarrhalis kimi bakteriyalar da akut sinüzitə səbəb ola bilər. Akut sinüzit inkişafında yalnız infeksiyalar deyil, həmçinin allergik durumlar, burun polipləri, geniz eti infeksiyaları və kistik fibrozis kimi bəzi genetik xəstəliklər də rol oynaya bilər. Bu xəstəliklərdə, burundakı sekresiyalar qalın olub sinuslarda tıxanıqlığa səbəb olur.
Akut sinüzit əlamətləri arasında burun tıxanıqlığı, qalın burun axını, boğaz ağrısı, gecə artan öskürək, geniz axını, baş ağrısı, üz bölgəsində sinuslarda təzyiq hissi, qulaq və diş ağrısı, ağız qoxusu, qoxu və dad duyğusunda pozulmalar və ümumi halsızlıq sayılabilir. Xüsusilə burun tıxanıqlığı, qalın burun axını və üz bölgəsində ağrı və ya təzyiq hissi, akut sinüzit diaqnozunda ön planda duran əlamətlərdir. Tək başına baş ağrısı diaqnoz üçün yetərli sayılmadığı halda, üzdə dolğunluq hissi bəzən diaqnoz qoymaqda əhəmiyyətli bir dəlil ola bilər. Viral mənşəli akut sinüzit halları adətən 3-5 gün içində düzəlmə meyli göstərir. Lakin əlamətlərin 10 gün və ya daha uzun müddət davam etməsi ya da bir müddət yüngülləşib yenidən pisləşməsi, bakterial bir infeksiyaya işarə edə bilər. Uşaqlarda akut bakterial sinüzit böyüklərdən fərqli olaraq qızdırma ilə birlikdə görülə bilər. Həmçinin uşaqlarda burun axıntısı başlanğıcda incə və maye konsistensiyalıykən zamanla qalınlaşır.
Krоnik Sünüsit Nədir?
Krоnik sünüsit, digər adıyla krоnik rinоsünüsit, sünüsit əlamətlərinin 12 həftə və ya daha uzun müddət davam etməsiylə müəyyən edilən bir vəziyyətdir. Bu xəstəliyin diaqnozu üçün şəxsdə ən az 3 ay boyunca burun tıxanıqlığı, burun və ya geniz axışı, üzdə təzyiq və ya dolğunluq hissi və qoxu duyğusunda azalma kimi simptomlardan ən az ikisinin olması tələb olunur. Adətən yuxarı tənəffüs yolu infeksiyaları sonrası başlayan krоnik sünüsit, şəxsi yorğun və halsız hiss etdirərək yaşam keyfiyyətini mənfi təsir edə bilər.
Sünüsit Müalicəsi Necə Olur?
Sünüs müalicəsi, dərman və ya cərrahi yolla həyata keçirilə bilər. Adətən 4 həftə davam edən akut sünüsit halları öz-özünə sağalma meyli göstərir. Müalicə planlaması, sünüsitin ortaya çıxmasına səbəb olan amilə görə formalaşır. Sünüsit müalicəsində, bakterial səbəblərə bağlı vəziyyətlərdə antibiotik istifadəsi seçilə bilərkən, xəstənin digər simptomlarının yüngülləşdirilməsi üçün fərqli dərmanlar da istifadə edilə bilər. Sünüsit simptomlarının 12 həftədən uzun müddət davam etməsi və krоnik hala gəlməsi vəziyyətində və ya dərman müalicəsinə cavab alınamayan hallarda, burundakı sümük əyriliyi və ya polip kimi struktural problemlər varsa, cərrahi müdaxilə gündəmə gələ bilər. Bu cərrahi əməliyyat, sünüs kanallarındakı tıxanıqları aradan qaldırmaq və hava axınını təmin etmək məqsədilə edilir.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Krоnik sünüsit əlamətləri nədir və necə fərq edilir?
Krоnik sünüsit, akut sünüsit kimi bir neçə gün və ya həftə içində keçən bir rahatsızlıq deyil. Bu formu 12 həftədən uzun müddətli sünüs iltihablanmalarını müəyyən edir. Əlamətlər zaman içərisində şiddətini artırmadan, ancaq daimi olaraq davam edir.
Krоnik sünüsitin başlıca əlamətləri arasında burun tıxanıqlığı və davamlı geniz axını yer alır. Xəstələr tez-tez baş ağrısı, alın və yanaklarda dolğunluq hissi, qoxu alma duyğusunda azalma və zaman-zaman diş ağrısından şikayət edirlər.
Burun ətrafında təzyiq hissi və önə əyilincə artan ağrılar tipikdir. Həmçinin yorğunluq və diqqət dağınıqlığı da sünüsitə bağlı olaraq görülə bilər. Əgər bu cür əlamətlər üç aydan uzun davam edirsə, şəxsin krоnik sünüsit yönündən qiymətləndirilməsi gərəkir.
Sünüsit üçün hansı həkimə gedilir?
Sünüsit əlamətləri yaşandığında, doğru şöbəyə müraciət etmək diaqnoz və müalicə müddətini sürətləndirir. Sünüsit üçün ilk olaraq müraciət edilməli olan ixtisas sahəsi qulaq burun boğaz (QBB) şöbəsidir.
QBB mütəxəssisləri sünüslərin quruluşunu dəyərləndirə bilər və burun içi müayinə ilə infeksiyanın varlığını təsbit edə bilərlər. Lazım olduqda sünüs tomoqrafiyası və ya endoskopik görüntüləmə aparıla bilər.
Əgər sünüsit allergiya ilə əlaqəlidirsə, allergiya mütəxəssisi; şikayətlər miqren ilə qarışırsa, nevrologiya mütəxəssisi də devrəyə girə bilər. Ancaq birbaşa sünüsit üçün hansı həkimə gedilir sualının cavabı: qulaq burun boğaz mütəxəssisidir.
Müalicə üsulları nelərdir?
Sünüsit müalicəsində izləniləcək yol, xəstəliyin müddəti, səbəbinə və simptomların şiddətinə görə dəyişə bilər.
Yüngül seyr edən sünüsitlərdə antibiotik müalicəsi lazım olmaya bilər. Belə vəziyyətdə simptomları yüngülləşdirmək məqsədilə dekongestan spreylər, duzlu su ilə burun təmizliyi və ağrı kəsicilər kifayət ola bilər.
Ancaq bakterial sünüsitlərdə antibiotik müalicəsi məsləhət görülür. Allergiyaya bağlı sünüsitlərdə isə allergiya nəzarəti təmin olunmalı, antihistaminiklər istifadə edilə bilər.
Krоnik sünüsit xəstələrində cərrahi müalicə lazım ola bilər. Endoskopik sünüs cərrahisi, sünüs boşluqlarını genişlətdirərək drenajın təmin olunmasını məqsədləşdirir.
Müalicə müddətində dəstəkləyici yollar olaraq; buxar banyosu, başın hündürdə tutulması və kifayət qədər maye qəbulu əhəmiyyətlidir. Bu yollar evdə tətbiq edilə bilən və simptomları yüngülləşdirəcək müalicə variantlarıdır.
Krоnik sünüsit ilə akut sünüsit arasında fərqlər nelərdir?
Akut sünüsit adətən ani başlayan, bir neçə gün və ya həftə içində düzələn infeksiyalardır. Adətən soyuqdəymə və ya qrip sonrası inkişaf edir.
Krоnik sünüsit isə uzunmüddətli bir durumdur. Əlamətlər adətən yüngül, ancaq dayanıb duran vəziyyətdədir. Qoxu itkisi, davamlı geniz axıntısı və üz ağrısı kimi şikayətlər həftələrlə hətta aylarla davam edə bilər.
Krоnik formada toxuma quruluşu da təsirlənə bilər, mukus yoğundur və sünüs boşluqlarının öz-özünə təmizlənmə qabiliyyəti zəifləyir. Bu fərqlər müalicə planını da birbaşa təsir edir. Akut sünüsitdə dərman müalicəsi çox zaman kifayət olduğu halda, krоnik sünüsitdə cərrahi müdaxilə lazım ola bilər.
Sünüsitin təkrarlanmaması üçün nə etmək olar?
Sünüsit təkrarlanma ehtimalı olan bir narahatlıqdır. Xüsusilə allergiyası olan şəxslərdə və ya burun struktural pozğunluğu olan şəxslərdə tez-tez görülə bilər.
Yeniləyən sünüsit hücumlarının qarşısını almaq məqsədilə bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri faydalı ola bilər.
Bunlar arasında:
-
Burun gigiyenasına diqqət etmək
-
Ev və iş mühitlərini müntəzəm havalandırmaq
-
Allergiya varsa tetikleyicilərdən uzaq durmaq
-
Su qəbulunu artırmaq
-
İmmunitet sistemini dəstəkləmək
Sünüsitə zəmin hazırlayan durumlar (burun eti böyükliyi, septum əyriliyi kimi) varsa cərrahi düzəltmələr də lazım ola bilər.
Sünüsit baş dönməsi edə bilərmi?
Bəli, sünüsit bəzi şəxslərdə baş dönməsinə səbəb ola bilər. Xüsusilə sünüslerde yığılmış mukus iç qulaq ilə əlaqəli təzyiq balansını təsir edə bilər. Bu durum, balansı təmin edən strukturların doğru çalışmasına əngəl ola bilər.
Xəstələr duruş dəyişdirərkən şüursuzluq, başda boşluq hissi və qısa müddətli denge problemləri yaşaya bilər. Sünüsitə bağlı baş dönməsi keçicidir, lakin tez-tez yaşanarsa qulaq burun boğaz müayinəsi edilməlidir.
Sünüsit üz ağrısına səbəb olur mu?
Bəli, sünüsit üz ağrısının tez-tez nüfuz etdiklərindən biridir. Sünüsler dolmuşduqda və mukus axışı əngəl olandığında, alın, almacıq sümükləri, göz ətrafı və bəzən dişlərə yayılan ağrı meydana gəlir.
Bu ağrı adətən təzyiq formasında olur və baş əvvəza endikdə şiddətlənə bilər. Sünüsitə bağlı üz ağrısı gün içinde dəyişə bilər və bəzi pozisiyalarda daha nəzərə çarpan hala gələ bilər.
Qırlangıç otu sünüsitdə təsirli mi?
Qırlangıç otu, xalq arasında sünüsit üçün istifadə edilən bitki mənşəli həllər arasında sayıla bilər. Lakin, tibbi mənada təsirliyi kifayət qədər sübut olunmamışdır.
Bəzi bitkilər dəridə qıcıqlanmağa səbəb ola bilər, göz ətrafına və ya mukoza yerlərinə tətbiq edildikdə zərərlidir. Xüsusilə göz müalicəsi kimi həssas sahələrdə qırlangıç otları kimi məhsulların həkim təsdiqi olmadan istifadə edilməməsi lazımdır.
Bitki mənşəli dəstək, yalnız həkim bilikləri daxilində dəyərləndirilməli və nəzarətsiz istifadə edilməməlidir.
Sünüsit üçün hansı həkimə gedilir?
Sünüsit şikayəti olan xəstələr birbaşa qulaq burun boğaz (QBB) şöbəsinə müraciət etməlidirlər. QBB mütəxəssisi, həm fiziki müayinə həm də endoskopik dəyərləndirmə ilə sünüslərin vəziyyətini incələyir.
Lazım olduqda kompüter tomoqrafisi kimi görüntüləmə üsulları istifadə edilərək ətraflı dəyərləndirmə edilə bilər.
Sünüsit, miqren və ya allergiya kimi xəstəliklərlə qarışdığından doğru mutəxəssisə getmək müalicə prosesini sürətləndirir. Alləjik durumlar varsa allergiya mütəxəssisi, göz ətrafına yayılan ağrı varsa göz xəstəlikləri mütəxəssisi ilə birlikdə çalışıla bilər.