Botulinum toksin, Clostridium botulinum adlı bakteriyadan əldə edilən, əzələlərin müvəqqəti olaraq hərəkətini dayandıran güclü bir nörotoksindir. Tibbi və estetik sahələrdə uzun illərdir təhlükəsiz olaraq istifadə edilən bu maddə, xüsusilə üzdəki mimik əzələlərin səbəb olduğu qırışların azaldılmasında effektiv bir üsul kimi önə çıxır.
Yaşlanma prosesi ilə alın, qaş arası, göz ətrafı (qaz ayaqları), burun kənarları və dodaq üstü kimi bölgələrdə yaranan cizgilər, dəri altındakı mimik əzələlərin davamlı hərəkətindən qaynaqlanır. Botulinum toksin tətbiqləri, bu əzələlərin müvəqqəti olaraq dayandırılması ilə dərinin daha hamar və gənc görünməsini təmin edir.
Botulinum Toksin Hansi Sahələrdə İstifadə Olunur?
Botulinum toksin, yalnız kosmetik məqsədli deyil, həm də tibbi ehtiyaclar üçün geniş istifadə olunur. Əsas istifadə sahələri belədir:
• Mimik qırışların azaldılması
• Həddindən artıq tərləmə (hiperhidroz)
• Diş sıxma (bruksizm)
• Şaşılıq müalicəsi
• Migren ağrılarının azaldılması
• Üz iflici sonrasında asimmetriyaların tənzimlənməsi
Botulinum Toksin Tətbiqi Necə Edilir?
Botulinum toksin tətbiqi, təcrübəli mütəxəssislər tərəfindən inyeksiya üsulu ilə həyata keçirilir. Toksin, steril bir serum ilə sulandıqdan sonra hədəflənən əzələlərə incə uclu iynələrlə enjekte edilir. Həddindən artıq tərləmə kimi dəri səthinə yaxın tətbiqlərdə isə birbaşa dəriyə inyeksiya edilir.
Tətbiq adətən bir neçə dəqiqə çəkir və xəstələr prosedurdan sonra qısa müddət ərzində gündəlik həyatlarına qayıda bilərlər. Zəruri hallarda prosedurdan əvvəl lokal anestezik krem tətbiq edilərək ağrı hissi minimuma endirilə bilər.
Botulinum Toksinin Təsiri Nə Vaxt Başlayır və Nə Qədər Davam Edir?
Tətbiqdən sonra təsirlər adətən 3 ilə 5 gün ərzində görünməyə başlayır. Maksimum təsir isə 10 ilə 14 gün ərzində ortaya çıxır. Tətbiqin davamlılığı şəxsdən şəxsə dəyişməklə yanaşı, adətən 3 ilə 4 ay davam edir. Bəzi şəxslərdə bu müddət 6 aya qədər uzana bilər. Mütəmadi aralarla aparılan tətbiqlər sayəsində mimik əzələlər zamanla zəifləyir və qırışların dərinliyi azalır.
Botulinum Toksin Kimlərə Tətbiq Oluna Bilər?
Estetik məqsədli olaraq 20 yaşların sonlarından etibarən, həddindən artıq tərləmə kimi şikayətlərdə isə 18 yaş və yuxarı fərdlərdə təhlükəsiz olaraq tətbiq edilə bilər. Tətbiqdən əvvəl mütəxəssis bir həkimin qiymətləndirməsi, mümkün risklərin qarşısının alınması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
Botulinum Toksin Kimlərə Tətbiq Edilmir?
Bəzi nevroloji və əzələ xəstəlikləri olan fərdlərdə botulinum toksin istifadəsi uyğun deyil. Xüsusilə bu xəstəliklərə malik fərdlərdə tətbiq edilməməlidir:
• Myastenia Gravis
• Lambert-Eaton Sindromu
• ALS kimi əzələ zəifliyi ilə müşahidə olunan xəstəliklər
Bu qrupda olan fərdlərdə botulinum toksin zərərləri ciddi miqyasda ola biləcəyi üçün mütləq həkim nəzarətində qərar verilməlidir.
Botulinum Toksin Yan Təsirləri
Botulinum toksin adətən təhlükəsiz qəbul edilsə də, hər tibbi prosedurda olduğu kimi bəzi yan təsirlər görülə bilər. Bu təsirlər çox vaxt yüngül və müvəqqətidir:
• İnyeksiya bölgəsində qızartı, göyərmə və ya şişkinlik: Adətən bir neçə gün ərzində öz-özünə keçər.
• Müvəqqəti əzələ zəifliyi və göz qapağı düşməsi: Toksinin hədəflənməmiş əzələlərə yayılması halında baş verə bilər.
• Baş ağrısı və qrip bənzəri əlamətlər: Bəzi xəstələrdə tətbiqdən sonra görünə bilər.
• Allergik reaksiyalar: Nadir hallarda inyeksiya bölgəsində qaşıntı, qızartı və ya ödem yarana bilər.
• Udma və ya danışma çətinliyi: Xüsusilə boyun bölgəsinə edilən tətbiqlərdə müvəqqəti olaraq meydana çıxa bilər.
Bütün bu təsirlər adətən qısa müddətlidir. Gözlənilməyən bir vəziyyətlə rastlaşıldıqda vaxt itirmədən səhiyyə mütəxəssisinə müraciət edilməlidir.
Tez-tez Verilən Suallar
Botulinum toksin tətbiqi ağrılıdırmı?
Botulinum toksin tətbiqi, əksər hallarda minimum səviyyədə narahatlıq verən, olduqca komfortlu bir prosedurdur. Tətbiqdə istifadə edilən iynələr son dərəcə nazikdir və yalnız dəri səthinə inyeksiya edilir. Buna görə də, xəstələr adətən yalnız yüngül bir batma və ya iynə hissindən bəhs edirlər. Xüsusilə həssas dəriyə malik olan şəxslərdə və ya komfortu artırmaq istəyən fərdlərdə, prosedurdan əvvəl lokal anestezik təsirli kremlərin istifadəsi ilə bölgə uyuşdurula bilər. Bu tətbiq sayəsində xəstənin prosedur zamanı demək olar ki, heç nə hiss etməməsi təmin edilə bilər. Ümumilikdə botulinum toksin inyeksiyası, xəstələrin gündəlik həyatlarına ara vermədən rahatlıqla tətbiq edilə bilən, sürətli və dözümlü bir prosedurdur.
Tətbiqdən sonra nələrə diqqət edilməlidir?
Botulinum toksin inyeksiyasından sonra nəticələrin ideal şəkildə ortaya çıxması və yan təsir riskinin minimal saxlanılması üçün bəzi mühüm qaydalara diqqət edilməlidir. Prosedurdan sonra ən azı 4 saat ərzində inyeksiya edilmiş bölgəyə toxunulmamalı, masaj edilməməli və bölgə ovuşdurulmamalıdır. Bu müddət ərzində xəstənin başını dik tutması və uzanmaması tövsiyə edilir. Əks halda toksinin istənməyən bölgələrə yayılma riski yarana bilər.
Prosedur günü boyunca ağır məşqlərdən, üz üstü yatmaqdan, hamam, sauna kimi isti mühitlərdən və buxar vannasından uzaq durulmalıdır. Tərləmə, tətbiq bölgəsində toksinin yayılmasını təsir edə bilər. Alkoqol istifadəsi və qan sulandırıcı dərmanların istifadəsi (aspirin, ibuprofen və s.) də inyeksiya bölgəsində göyərmə riskini artırabileceyinə görə prosedurdan sonra bir neçə gün müddətində bu maddələrdən yayınmaq tövsiyə edilir.
Botulinum toksinin təsiri nə zaman başlayır?
Botulinum toksin inyeksiyasının təsiri dərhal başlamaz. Adətən ilk təsirlər prosedurdan sonra 3 ilə 5 gün ərzində hiss edilməyə başlayır. Bu müddətdə mimik əzələlərin tədricən hərəkət qabiliyyətini itirdiyi müşahidə olunur. Müalicənin maksimum təsiri 10 ilə 14 gün ərzində müşahidə olunur. Nəticələrin dəqiq olaraq ortaya çıxması üçün ən az 2 həftə gözlənilməsi tövsiyə edilir.
Bu müddətin sonunda mimik cizgiləri əhəmiyyətli dərəcədə azalar, dəri daha hamar və gənc bir görünüş qazanır. Əgər istənilən təsir təmin edilməmişsə, həkim nəzarətində gərək olduqda rötuş inyeksiyaları tətbiq edilə bilər. Təsir müddəti şəxsi fərqliliklər göstərsə də adətən 3 ilə 6 ay arasında davam edir.
Botulinum toksin zərərlidirmi?
Uyğun dozlarda və mütəxəssis bir həkim tərəfindən tətbiq edildikdə botulinum toksin müalicəsi adətən təhlükəsiz bir üsuldur. Toksin, illərdir həm tibbi, həm də kosmetik məqsədlərlə dünya üzrə milyonlarla xəstə üzərində uğurla tətbiq olunur. Hər bir tibbi prosedurda olduğu kimi, bu tətbiqin də bəzi riskləri və diqqət edilməli vəziyyətləri vardır.
Xüsusilə nevromuskular xəstəliyi (məsələn myasthenia gravis kimi) olan şəxslərdə botulinum toksin ciddi ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Buna görə də, prosedurdan əvvəl şəxsin sağlamlıq keçmişi ətraflı şəkildə qiymətləndirilməlidir. Hamilələr və əmizdirən analar üçün də kifayət qədər klinik məlumat olmadığından bu qrupda tətbiq edilmir.
Bundan əlavə, mütəxəssis əllərdə tətbiq edildikdə prosedurdan sonra yüngül qızartılıq, göyərmə və ya müvəqqəti baş ağrısı kimi kiçik yan təsirlər xaricində ciddi bir problemə rastlanmaz. Botulinum toksin tətbiqi, təhlükəsiz protokollar çərçivəsində həyata keçirildikdə həm təsirli, həm də aşağı riskli bir kosmetik müdaxilədir.