Bud sıxılma sindromu, bud oynağı ətrafında yerləşən yumşaq toxumaların sıxılması nəticəsində yaranan bir narahatlıqdır. Bu vəziyyət, adətən əzələlərin, tendonların və ya bağların həddindən artıq istifadəsindən qaynaqlanır və şiddətli ağrıya səbəb ola bilər. Bud sıxılma sindromunun əlamətləri arasında bud və ombada ağrı, hərəkət məhdudiyyəti və bəzən də uyuşma hissi mövcuddur. Müalicə üsulları arasında isə istirahət, fizioterapiya, idman proqramları və nadir hallarda cərrahi müdaxilə yer alır.
Bud Sıxılma Sindromu Nədir?
Bud sıxılma sindromu, bud oynağı başı ilə çanaq sümüyü yuvası arasında normal olmayan təmasın yaranması ilə ortaya çıxır. Normal şəraitdə bu iki struktur, hamar qığırdaq səthlərlə örtülüdür və oynaq hərəkəti zamanı bir-birinə sürtünmədən işləyir.
Struktur pozğunluğu, sümük çıxıntıları və ya oynaqdakı forma dəyişiklikləri səbəbindən buddakı uyğunluq pozulur və hərəkət zamanı qığırdaq toxuması zərər görə bilər. Zamanla oynaq kapsulü sıxılır, labrum adlanan qığırdaq halqa köhnəlir və ağrı, sərtlik ilə hərəkət məhdudiyyəti inkişaf edir. Xüsusilə 20-40 yaş aralığındakı aktiv həyat sürən insanlarda tez-tez rast gəlinir.
Bud Sıxılma Sindromunun Səbəbləri Nələrdir?
Bud sıxılma sindromunun fərqli səbəbləri ola bilər. Adətən əzələlərin zəifliyi, bud ətrafında oynağın strukturlarında pozuntular, yanlış duruş vərdişləri, həddindən artıq idman etmə və ya idman fəaliyyətləri kimi amillər bud sıxılma sindromuna səbəb ola bilər.
Bu sindromun ortaya çıxmasına səbəb olan əsas amillər:
-
Struktur pozğunluqlar: Bud oynağı sümüklerinin doğuşdan gələn anormallikləri, zamanla bud sıxılma sindromuna səbəb ola bilər. Məsələn, femur başının normaldan fərqli formalaşdırılması, oynağa sürtünmə və ağrıya səbəb ola bilər.
-
Təkrarlanan hərəkətlər: Futbol, basketbol və ya rəqs kimi bud oynağını yükləyə biləcək idmanları mütəmadi olaraq edən insanlarda, oynaqda köhnəlmə və sıxılma əmələ gələ bilər. Davamlı təkrarlanan müəyyən hərəkətlər budu çox yükləyərək bu sindroma səbəb ola bilər.
-
Travmalar: Yıxılma, zərbə və ya idman yaralanmaları nəticəsində oynaq bölgəsində zədələr meydana gəlməsi, oynaqlarda sıxılmalara səbəb ola bilər. Bu travmatik hallar bud oynağında stabiliteliği dəyişdirərək sindromu yaradır.
-
Degenerativ dəyişikliklər: Oynağın yastıq rolunu oynayan qığırdaq təbəqəsinin nazikləşməsi və köhnəlməsi nəticəsində sümük toxumaları daha çox sürtünməyə məruz qalır. Bu da bud sıxılma sindromunun inkişafına səbəb olur.
-
Yanlış duruş və postur: Uzun saatlar boyunca erqonomik olmayan pozisiyalarda oturmaq, çanağın səhv hizalanmasına və bud oynağında təzyiqlərə səbəb ola bilər. Bu da zamanla bud sıxılma sindromuna səbəb ola bilər.
Bütün bu amillər bir araya gəldikdə insan risk altındadır və budda sıxılma hissi ilə əlaqəli problemlər yaşaya bilər. Mütəmadi olaraq idman etmə, doğru formada idman etmə və erqonomik pozisiyalarda oturma kimi tədbirlər alınaraq risk faktörləri azaldıla bilər.
Bud Sıxılma Əlamətləri Nələrdir?
Bud sıxılması, bud oynağında yaranan narahatlıqların nəticəsində ortaya çıxan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət adətən ağrı, hərəkət məhdudiyyəti və narahatlıq hiss ilə özünü göstərir.
Bud sıxılması əlamətləri arasında bunlar yer ala bilər:
-
Bud oynağında dərin və davamlı ağrı
-
Xüsusilə oturarkən, əyilərkən və ya pilləkən çıxarkən artan narahatlıq
-
Budda klikləmə, bağlanma və kilidlənmə hissi
-
Hərəkət məhdudiyyəti və çeviklik itirilməsi
-
Uzun müddət oturma sonrası sərtlik
Bud Sıxılma Sindromu Diaqnostika Üsulları Nələrdir?
Bud sıxılma sindromu diaqnozunda istifadə edilən üsullar fiziki müayinə, maqnetik rezonans görüntüləmə (MRG), rentgen və kompüter tomoqrafiyası (KT) kimi görüntüləmə testləridir.
Fiziki müayinə zamanı həkim, şəxsin şikayətlərini qiymətləndirir və əlamətləri incələyir. Görüntüləmə testləri isə bud oynağında struktur pozğunluqları və ya zədələri vizual olaraq təyin etməyə kömək edir. Bu üsulların kombinassiyası ilə doğru bir diaqnoz qoyula bilər və müalicə planı yaradılır.
Bud Sıxılma Sindromu Necə Müalicə Edilir?
Bud sıxılma sindromunun müalicəsində əsas məqsəd, oynaqdakı ağrının aradan qaldırılması, hərəkət azadlığının qorunması və ya artırılması və irəliləyən qığırdaq zədələrinin qarşısının alınmasıdır.
Müalicə planı, xəstəliyin mərhələsinə, oynaq zədəsinin dərəcəsinə, xəstənin yaşı və gündəlik həyat fəaliyyətlərinə uyğun fərdiləşdirilə bilər. Erkən dövrdə cərrahi olmayan üsullar seçilərək, inkişaf etmiş mərhələdə daimi oynaq zədələnməsini qarşısını almaq üçün cərrahi müdaxilələr gərəkə bilər.
Dərman Müalicəsi
Müalicədə ümumilikdə ağrı və iltihabın idarəsinə yönəlmiş dərmanlar istifadə edilir. Steroid olmayan anti-inflamatuar dərmanlar, oynaqdakı iltihabı azaldaraq ağrının yüngülləşməsinə kömək edir. Bu dərmanlar, xüsusilə gündəlik hərəkətlərdə ağrını azaldaraq xəstənin fizioterapiya və idman proqramlarına daha rahat iştirak etməsini təmin edir.
Fiziki Terapiya və Reabilitasiya
Fiziki terapiya, bud sıxılma sindromunda cərrahi olmayan müalicənin vacib pillələrindən biridir. Mütəxəssis fizioterapistlər tərəfindən həyata keçirilən proqramlarda məqsəd, bud ətrafındakı əzələləri gücləndirmək, çevikliyi artırmaq və oynaq üzərindəki yükü azaltmaqdır.
Bud fleksorları, adduktor əzələləri və nüvə bölgəsi əzələlərinin gücləndirilməsi, oynağın mexaniki balansını təmin edir. Çeviklik məşqləri ilə oynaq hərəkət azadlığı artırılarkən, postur və yerimə analizi ilə yanlış hərəkət vərdişləri düzəldilə bilər.
Oynaq İçinə Enjeksiyalar
Kortikosteroid enjeksiyaları, oynağın iltihabını sürətlə azaldaraq qısa müddətli rahatlıq təmin edir. PRP müalicəsi, xəstənin qanından əldə edilən trombositdən zəngin plazmanın oynağa enjekte edilərək tətbiq edilən bir üsuldur. Bu üsul, toxumaların sağalma prosesini dəstəkləmə və oynağı uzun müddətli qorumağı məqsəd götürür.
Cərrahi Müalicə
İleri mərhələdə, oynaq qığırdağında ciddi zədələnmə və həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salan ağrı varsa əməliyyat seçilə bilər. Artroskopik cərrahiyyə, günümüzdə çox seçilən üsuldur. Bu texnikayla bud oynağına kiçik kəsiklərdən daxil olunaraq kamera köməyi ilə zədələnmiş bölgəyə çatılır. Sümük çıxıntıları düzəldilir, köhnəlmiş və yırtılmış labrum təmir olunur və oynaq səthlərinin uyğunluğu bərpa edilir.
Artroskopik cərrahiyyənin üstünlüyü, daha az toxuma zədəsi, qısa sağalma müddəti və daha tez reabilitasiya imkanıdır. Əməliyyatdan sonra reabilitasiya prosesi, oynaq funksiyalarının geri qaytarılması üçün vacibdir.
Çox Verilən Suallar
Bud sıxılma sindromu öz-özünə keçərmi?
Bud sıxılma sindromu adətən öz-özünə sağalmaz çünki problem, oynağın strukturunda mexaniki bir uyğunsuzluqdan qaynaqlana bilər. Müalicə edilmədikdə qığırdaq zədəsi irəliləyə bilər, oynaqda kalsifikasiya inkişaf edə bilər və bu vəziyyət qalıcı hərəkət məhdudiyyətinə yol aça bilər.
Bud sıxılma əlamətləri nə qədər zaman sonra ortaya çıxır?
Əlamətlər yavaş-yavaş inkişaf edə bilər; bəzi insanlarda aylar, bəzilərində isə illər ərzində şiddətlənir. Başlanğıcda yalnız gərgin fəaliyyətlər sonrası hiss edilən ağrı, irəliləyən dövrdə gündəlik sadə hərəkətlərdə görülə bilər.
Budda sinir sıxılması necə müəyyən edilir?
Budda sinir sıxılması, buddan qıçaya yayılan yanma, elektrik çarpması tərzində ağrı və uyuşma ilə əlamət verə bilər. Bu əlamətlərə əzələ gücündə azalma, yerimə çətinliyi və ayaqda hissizlik də iştirak edə bilər.
Budda sinir sıxılması necə keçər?
Müalicə, sinir üzərindəki təzyiğin səbəbinə və şiddətinə görə planlanır. Yüngül hallarda istirahət, fizioterapiya və iltihab azaldıcı dərmanlar təsirli olarkən, sinir təzyiqinin davam etdiyi hallarda enjeksiyonlar və ya cərrahi üsullar gərəkə bilər.