Depressiya Nədir? Əlamətləri və Mübarizə Yolları

Depressiya, insanın düşünmə, maraq göstərmə, yatma, yemək və içmək kimi gündəlik həyat vərdişlərini təsir edən, dərin bir kədər hissi ilə özünü göstərən zehni və psixoloji bir pozğunluqdur. Əsasən yaxın birinin itkisi, münasibətlərin sonu, ciddi bir xəstəlik, işsizlik və ya maddi narahatçılıqlar kimi stress və kədər yaradan vəziyyətlər depressiyaya səbəb ola bilər. Dəyərsizlik və ümidsizlik hissi, davamlı bədbəxtlik və heç bir şeydən zövq almama hallarını depressiyanın ən geniş yayılmış əlamətləri sırasına aiddir.

Depressiya Əlamətləri Nələrdir?

Depressiya, həm emosional, həm də fiziki sağlamlığı təsirləyə bilən ciddi bir vəziyyətdir və əlamətləri insandan insana fərqlilik göstərə bilər. Ən çox rast gəlinən depressiya əlamətləri arasında davamlı kədər və ümidsizlik hissi, dəyərsizlik və günahkarlıq duyğuları, enerji çatışmazlığı, düşünmə və konsentrasiya problemləri, maraq itkisi, yuxu pozuntuları, iştahda dəyişikliklər və səbəbi açıqlanmayan fiziki ağrılar yer alır. Uşaq və gənclərdə əsəbilik, məktəb müvəffəqiyyətində azalmaq və sosial əlaqədən qaçış; yaşlı fərdlərdə isə yorğunluq, iştahasızlıq və yaddaş problemləri önə çıxa bilər. Bu əlamətlər həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsirləyə bilər və erkən müdaxilə, müalicə prosesində böyük əhəmiyyət daşıyır.

Depressiyanın Səbəbləri

Depressiya, fərdin emosional və fiziki sağlamlığını təsir edə bilən geniş yayılmış bir ruhi sağlamlıq problemidir. Depressiyanın meydana çıxmasında müxtəlif risk faktorları rol oynaya bilər:

• Genetik meyil: Ailədə depressiya keçmişinin olması fərdin riskini artırabilir.
• Hamiləlik və doğum sonrası proseslər: Hormonal dəyişikliklər, xüsusilə hamiləlik dövründə və doğum sonrası depressiyaya səbəb ola bilər.
• Şəxsiyyət xüsusiyyətləri: Daxilinə qapanmış və həssas bir təbiətə sahib olmaq depressiya riskini artırabilir.
• Ətraf mühit şərtləri: Ailə daxili problemlər, erkən yaşda valideyn itkisi, aşağı həyat standartları və ya boşanma kimi durumlar bu prosesdə təsirli ola bilər.
• Maddə və dərman istifadəsi:  Alkoqol, narkotik və ya bəzi dərmanlar depressiyanı yaradabilir.
• Xroniki xəstəliklər:  Uzun müddət davam edən fiziki xəstəliklər depressiyaya zəmin hazırlaya bilər.
• Stress və travmatik təcrübələr:  İşsizlik, uşaqlıq dövründə yaşanan laqeydlik və ya istismar kimi hadisələr depressiya riskini artıran mühüm faktorlardandır.

Depressiyanın fərdin həyatını mənfi təsirləyə biləcəyi unudulmamalıdır. Bu əlamətləri yaşayan fərdlərin həkim dəstəyi alması, müalicə prosesində vacib bir addımdır.

Depressiya Müalicəsi

Depressiya müalicəsində ən mühüm addımlardan biri psixiatrik dəstək almaqdır. Müalicə prosesinin daha təsirli olması üçün fərdin həyat tərzində bəzi dəyişikliklər etməsi də tövsiyə olunur. Bu prosesdə diqqət yetirilməli olanlar arasında müntəzəm yuxu və sağlam qidalanma vərdişləri qazanmaq, fiziki fəaliyyətlərlə məşğul olmaq, sosial əlaqələri davam etdirmək və stress idarəetmə bacarıqlarını inkişaf etdirmək yer alır. Depressiya tamamilə qarşısı alına bilməsə də, sağlam bir həyat tərzini mənimsəmək, sosial fəaliyyətlərdə iştirak etmək, şəxsi sağlamlığa önəm vermək və alkoqol və ya maddə istifadəsindən uzaq durmaq, depressiya riskini azalda bilər.

Depressiyanın Növləri

Depressiya, fərqli tiplərə ayrılır və hər biri özünəməxsus əlamətlərlə özünü göstərir. Depressiyanın növlərini anlamaq, müalicəyə doğru bir yanaşmanın inkişafına kömək edə bilər.

• Major Depressiya (Klinik Depressiya)

Depressiya növləri arasında ən çox rast gəlinənidir. Fərd, günün çoxunda dərin bir kədər, ümidsizlik və maraq itkisi yaşayar. Bütün bu duyğularla yanaşı enerji çatışmazlığı, yuxu pozuntuları və iştah dəyişiklikləri kimi fiziki əlamətlər də müşahidə olunur. Müalicə edilmədiyi təqdirdə major depressiya uzun müddət davam edə bilər.

• Distimi (Xroniki Depressiya)

Distimi, daha aşağı şiddətli, lakin uzun müddətli bir depressiya növüdür. Bu növ depressiya, adətən ən az iki il davam edir və daha yüngül əlamətlər göstərir, lakin insanı daimi bir bədbəxtlik halına sürükləyir.

• Bipolyar Pozuntu

Bipolyar pozuntu, depressiya və mani dövrlərinin dövrü olaraq təkrarladığı bir xəstəlikdir. Bu xəstəlikdə depressiv və manik epizodlar arasında daimi bir dövr meydana gəlir. Depressiv dövrlərdə insan, dərin bir ümidsizlik və enerji itkisiylə üzləşərkən; mani dövrlərində aşırı enerji, yüksək özünə inam və yuxu ehtiyacının azalması kimi əlamətlər göstərir.

• Mövsümi Depressiya (SAD)

Mövsümi depressiya, xüsusilə qış aylarında, günlərin qısalması ilə meydana çıxan bir növdür. Günəş işığının azalmasıyla birlikdə, bioloji saatdakı dəyişikliklər depressiya əlamətlərinə səbəb ola bilər.

• Postpartum Depressiya (Doğum Sonrası Depressiya)

Doğum sonrası hormon dəyişiklikləri səbəbindən bəzi qadınlarda depressiya inkişaf edə bilər. Postpartum depressiya, doğumdan sonra ilk bir neçə həftə ərzində başlaya bilər və müalicə edilməzsə uzun müddət davam edə bilər.

Depressiyanın Psixoloji və Fiziki Təsirləri Nələrdir?

Depressiya, yalnız emosional bir vəziyyət olmaqla yanaşı fiziki sağlamlığı da təsirləyən bir haldır. Depressiyanın psixoloji və fiziki təsirləri daha yaxşı anlaşıldığında, müalicə prosesində hansı addımların atılacağı barədə dəqiq bir yol xəritəsi çizilə bilər.

Depressiyanın Psixoloji Təsirləri

• Narahatçılıq və Huzursuzluq: Depressiya, təşviş bozukluklarıyla tez-tez əlaqəlidir. İnsanın həyəcan, huzursuzluq və qorxu kimi psixoloji halı daxilinə girər.
  
  
• Emosional Boşluq: Depressiya, insanı emosional olaraq toxtalaşdırabilir. Hər hansı bir şeydən zövq almağı tərk edə bilər və həyata qarşı maraq itkiləri yaşaya bilər.
  
  

Depressiyanın Fiziki Təsirləri

• Bədən Rahatsızlıqları: Depressiya, baş ağrısı, kürək ağrısı, mədə bulantısı və digər fiziki ağrılara yol aça bilər. Ağrılar, hər hansı bir fiziki xəstəliyə əsaslanmadan depressiyanın fiziki əksi olaraq yaşana bilər.
  
  
• Yuxu Pozuntuları: Depressiya, yuxu tərtibini poza bilər. İnsan ya aşırı yuxu ehtiyacına düşər ya da yuxusuzluq çəkər. Bu hal, depressiyanın yaxşılaşma prosesini çətinləşdirə bilər.

• Enerji Çatışmazlığı: Depressiya, fərdi fiziki olaraq yorur. Gündəlik işlərdə halsızlıq və yorğunluq hissi yaranır, bu da həyat keyfiyyətini mənfi təsirlər.

Depressiyanın İş Həyatına Təsiri Nədir?

Depressiya, insanların iş həyatını dərindən təsirləyə bilər. Fərdin iş yerindəki məhsuldarlığını azalda bilər, işə davam etməməyə gətirib çıxara bilər və ümumi həyat keyfiyyətini təsirləyə bilər. Depressiya diqqət və konsentrasiya çətinliyinə səbəb ola biləcəyi üçün işdəki məhsuldarlıq azalır və dolayı yolla fərd stress altında yerləşir.


Depressiya yaşayan fərdlər, adətən iş yerindəki sosial əlaqələrdən də qaça bilər və tək qalmağı seçə bilər. Bu da, peşəkar həyatdə təklik hissi yarada bilər.

Tez-Tez Verilən Suallar

Depressiya nə zaman ciddiyə alınmalıdır?

Depressiya əlamətlərini ciddiyə almaq üçün, emosional və fiziki dəyişikliklərin bir neçə həftə boyunca davam etməsi və gündəlik həyatı ciddi şəkildə təsirlər hala gəlməsi lazımdır. Əgər fərd, davamlı bir kədər, ümidsizlik, enerji itişi, yuxu pozuntuları, maraq itkisi və ya fiziki ağrılar kimi əlamətlər yaşayırsa, bu hal peşəkar yardım almağı tələb edir. 

Depressiyanın müalicəsi üçün nə qədər zaman lazımdır?

Depressiya hallarının böyük əksəriyyəti, bilinən standart müalicə metodlarından faydalanır, bu nisbət ümumiyyətlə %85'ə çatır. Müalicə görməyən hallarının yaxşılaşma müddəti isə adətən 6 ilə 24 ay sürərkən, %5 ilə %10 arasındakı hallarda bu müddət iki ildən uzun ola bilər. Lakin müalicə ilə bu proses bir neçə həftə ilə bir neçə ay arasına endirilə bilir.

Depressiyayla başa çıxmaq üçün hansı fəaliyyətlər edilə bilər?

Depressiyayla başa çıxa bilmək üçün edilə biləcək bəzi fəaliyyətlər bunlardır: yeni hobbilər əldə etmək, günlük tutmaq, sosial əlaqələri davam etdirmək, məşq etmək, hədəflər təyin edib reallaşdırmaq, yuxu rejimi yaratmaq və stresslə başa çıxmaq üçün maraq duyulan fəaliyyətlərə yönəlmək. Bundan başqa, rəsm çəkmək, musiqi aləti çalmaq və ya əl sənətləri kimi hobbilər, depressiya əlamətlərini yüngülləşdirə bilər və fərdə rahatlama təmin edə bilər.

Depressiya müalicəsində ailə dəstəyi nə qədər əhəmiyyətlidir?

Depressiya prosesində, fərdin öz səylərinin yanaşı ailənin dəstəyi də əhəmiyyətlidir. Ailə üzvləri, fərdi heç nəyi olmadığına inandırmaq yerinə fərdin monotonluğa qarşı gəlməsinə yardımçı olmalıdır. Xəstəliyi tənbəllik və ya zəiflik olaraq görməməlidirlər. Depressiyadakı insanlar adətən takıntılı və eyni mövzunu davamlı təkrarlayır.