Göz qaralması, bir şəxsin qəfildən gözlərində görmə itkisi yaşamasına və ətrafındakı əşyaların bulanıqlaşmasına səbəb olan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət, bəzən ayağa qalxarkən yüngülcə hiss oluna bilər, bəzən isə başgicəllənmə, ürək döyüntüsü, halsızlıq kimi simptomlarla birlikdə müşahidə edilə bilər. Göz qaralması müvəqqəti ola biləcəyi kimi, altında yatan ciddi bir xəstəliyin əlaməti olaraq da ortaya çıxa bilər.
Göz Qaralması Niyə Yaranır?
Göz qaralması bir şəxsin görmə sahəsində qəfil və ya yavaşca meydana gələn qaranlıq və ya bulanıq bir təsirdir. Ən çox qarşılaşılan səbəbi isə beyinə gedən qan axınında müvəqqəti bir azalma yaşanmasıdır. Adətən ani poza dəyişikliklərindən qaynaqlanan bu vəziyyət, tez-tez aşağı qan təzyiqi ilə əlaqələndirilə bilər.
Göz qaralmasının fərqli səbəbləri arasında bunlar var:
Aşağı Qan Təzyiqi (Hipotansiyon)
Tansiyon dəyərinin normaldan aşağı düşməsi, beyinə yetərli miqdarda qan getməməsinə və bu səbəbdən qısa müddətli görmə itkilərinə səbəb ola bilər.
Aşağı Qan Şəkəri (Hipoglisemiya)
Uzun müddət ac qalmaq və ya insulin dengesizlikləri, beyin funksiyalarını təsir edərək başgicəllənmə və göz qaralması kimi simptomlara səbəb ola bilər.
Ani Poza Dəyişiklikləri
Bədən yeni pozaya uyğunlaşmadan qan təzyiqində ani düşüş yaşana bilər; bu vəziyyət də müvəqqəti görmə qaralması ilə özünü göstərə bilər.
Anemiya
Qanda yetərli oksigen daşınmaması, beyin və göz kimi həssas orqanlara oksigen daşınmasını azaldaraq bulanıq görmə ya da qaralma hissinə səbəb ola bilər.
Yetersiz Maye Alışı
Bədən susuz qaldıqda təzyiq düşə bilər və bu vəziyyət tarazlıq pozğunluğu ilə birlikdə vizual algını da təsir edə bilər.
Yorğunluq
Bədən və sinir sistemi kifayət qədər dincəlmədikdə beyin funksiyaları yavaşlar, bu da qısa müddətli şüur bulanıqlığı və göz qaralması olaraq hiss oluna bilər.
Ürək Xəstəlikləri
Ürəyin düzensiz işləməsi və ya damarların tıxanması, beyinə yetərli oksigen getməsini əngəlləyərək görmə qaralmalarına yol aça bilər.
Qlokoma
Göz sinirinə təzyiq edən bu vəziyyət, görmə sahəsində daralma və ya ani görmə itkisi şəklində göz qaralması ilə özünü göstərə bilər.
Hamiləlik
Hamiləlikdə hormon səviyyələri və dövran sistemi dəyişdiyi üçün təzyiq düşüklüyü və damar genişlənməsi daha çox müşahidə olunur. Bu da bəzi hamilə qadınlarda başgicəllənmə və göz qaralması ilə nəticələnə bilər.
Uçucu Maddə Tənəffüsü
Boya, təmizlik məhsulu, yapışdırıcı kimi uçucu kimyəvi maddələrin tənəffüsü; mərkəzi sinir sistemi və nəfəs yolları üzərində müvəqqəti təsirlər göstərə bilər. Bu da göz qaralması və şüur bulanıklığına səbəb ola bilər.
Ayağa Qalxanda Niyə Göz Qaralması Yaşanır?
Ayağa qalxdığınızda gözlərinizin qaralması, ani ortostatik hipotansiyon olaraq adlandırılan bir vəziyyətdən qaynaqlana bilər. Bu vəziyyətdə, sürətlə ayağa qalxılması ilə birlikdə qan təzyiqində ani bir düşüş olur və beyinə yetərincə oksigen və qida maddəsi gedə bilmir.
Xüsusilə gənc fərdlərdə ayağa qalxarkən göz qaralması tez-tez müşahidə oluna bilər və əksər hallarda zərərsizdir. Lakin bu vəziyyət tez-tez təkrarlanırsa, ürək damar sistemi və ya endokrin xəstəliklərin araşdırılması lazımdır. Davamlı olan qaralmalar, bayılma və şüur itkisi kimi əlamətlərlə müşahidə edilirsə, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Ani Göz Qaralması Niyə Yaranır?
Ani göz qaralması; ani qan təzyiqi düşüşü, hipotansiyon, hipoglisemiya, yorğunluq, aşırı aclıq və ya dehidrasyon kimi səbəblərdən qaynaqlana bilər. Ancaq davamlı təkrarlanırsa, altında yatan səbəbin müəyyən olunması lazımdır.
Ani göz qaralması səbəbləri bunlar ola bilər:
-
Beyin damarlarında müvəqqəti tıxanıqlıqlar
-
Epilepsiya
-
Ürək tutmasına bağlı şüur itkisi öncəsi inkişaf edən müvəqqəti hipoksiya
-
Retina dekolmanı ya da göz daxili qanamalar
Daimi Göz Qaralması Hansı Vəziyyətlərdə Olur?
Daimi göz qaralması, yüksək qan təzyiqi, aşağı qan şəkəri, migren, hipotansiyon kimi vəziyyətlərin yanında anemiya, panik atak, ürək problemləri və ya göz xəstəlikləri kimi sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola bilər. Bu səbəbdən daimi göz qaralması yaşayan şəxslər tam bir qiymətləndirmədən keçməlidir.
Göz Qaralması Necə Dəf Olunur?
Göz qaralması əksər hallarda müvəqqəti bir vəziyyətdir, lakin altında yatan səbəbin müəyyən edilməsi və buna uyğun bir yanaşma izlənməsi böyük əhəmiyyətlidir. Qaralma anında alınacaq bəzi sadə önləmlər şikayətin azalmasını təmin edə bilər. Lakin tez-tez təkrarlanan və ya başqa simptomlarla birlikdə müşahidə edilən göz qaralmalarında mütləq sahəsində mütəxəssis bir həkim tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
Ani Göz Qaralmasında Nə Edilə Bilər?
Əgər göz qaralması qəfil bir şəkildə inkişaf edibsə, aşağıdakı addımlar izlənə bilər:
-
Dərhal oturulmalı və ya uzanılmalıdır:
Qan dövranını tarazlaşdırmaq məqsədiylə şəxsin başını diz səviyyəsindən aşağıda tutması məsləhət görülür. Bu şəkildə beyinə qan axını artır və qaralma qısa müddətdə keçə bilər. -
Dərin və nəzarətli nəfəs alınmalıdır:
Panik hissi qaralmanı artıra bilər. Dərin nəfəs almaq, oksigen səviyyəsini artıraraq baş gicəllənməsini və görmə pozuntusunu azalda bilər. -
Gözləri bağlayıb qısa müddət dinlənilməlidir:
Vizual siqnalları məhdudlaşdırmaq və beyin ilə göz arasında yaranan ani yükü tarazlaşdırmaq üçün gözlərin bir müddət dinlənməyi faydalı ola bilər.
Göz Qaralmasına Səbəb Olan Faktora Əsaslanan Həllər
Göz qaralmasını tamamilə aradan qaldırmaq üçün altında yatan səbəbin təyin edilməsi və bu vəziyyətə uyğun bir yol izlənməsi lazım ola bilər:
-
Maye itkisi mövcud olduqda:
Bədən susuz qaldığında qan təzyiqi düşə bilər. Günlük ən az 2-2,5 litr su içməyə diqqət yetirilməlidir. Aşırı isti havalarda və ya idman etdikdən sonra maye istehlakı artırılmalıdır. -
Qidalanma yetərsizliyi ilə əlaqədardırsa:
Aşağı qan şəkəri, vitamin çatışmazlığı ya da anemiya kimi səbəblər göz qaralmasına yol aça bilər. Mütəmadi və balanslı qidalanma, dəmir və B12 kimi vitaminlərin yetərincə alınması vacibdir. -
Stresə və yuxusuzluğa bağlıdırsa:
Xronik yorğunluq və düzensiz yuxu rejimi göz qaralmasını tetikleyebilir. Yuxu keyfiyyətini artırmaq və stres idarə texnikaları (nəfəs məşqi, meditasiya və s.) ilə şikayətlər azaldıla bilər. -
Hamiləlik dövründə baş verirsə:
Hamilələrdə hormonal dəyişikliklər və dövran sistemindəki fərqliliklər səbəbilə göz qaralması görülə bilər. Bu vəziyyətdə yavaş hərəkət etmək, qidalanmağa diqqət etmək və kifayət qədər istirahət etmək məsləhətdir. -
Kimyəvi maddə ilə əlaqə varsa:
Boya, tiner, təmizlik maddəsi kimi uçucu kimyəvi maddələrə təsir edildikdə, dərhal havalandırmalı və şəxs təmiz havaya çıxarılmalıdır. Göz qaralması şiddətlidirsə, tibbi yardım alınmalıdır.
Tibbi Müdaxilə Nə Zaman Lazımdır?
Göz qaralması; baş ağrısı, ürək döyüntüsü, ürək bulanması, şüur bulanıklığı və ya bayılma kimi simptomlarla birlikdə müşahidə edilirsə bu vəziyyət ciddi bir sağlamlıq probleminin xəbərçisi ola bilər.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Göz qaralması təhlükəlidirmi?
Müvəqqəti və nadir hallarda baş verən göz qaralması adətən zərərsizdir. Ancaq şüur itkisi, ürək döyüntüsü və bayılma kimi əlamətlərlə birlikdə müşahidə edilirsə ciddi bir vəziyyətə işarət edə bilər.
Göz qaralmasını necə önləmək olar?
Kifayət qədər maye qəbul edilməli, ani hərəkətlərdən çəkinməli, yuxu rejiminə diqqət edilməli və qidalanma balansı təmin edilməlidir. Həmçinin müntəzəm sağlamlıq nəzarətləri də laqeyid edilməməlidir.
Göz qaralması yalnız göz xəstəliyin fişarəsidirmi?
Xeyr. Ürək-damar xəstəlikləri, beyin qanlanması problemləri, metabolik pozğunluqlar və endokrin xəstəliklər də göz qaralmasına səbəb ola bilər.
Təzyiq göz qaralmasına səbəb olarmı?
Bəli, hipotansiyon və ya ani təzyiq dəyişiklikləri göz qaralmasına yol aça bilər. Bu vəziyyət, gözdəli beyinə gedən qan axının azalması ilə əlaqədar ola bilər.