Göz qaralması, bir şəxsin qəflətən gözlərində görmə itkisi yaşamasına və ətrafındakı obyektlərin bulanıqlaşmasına səbəb olan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət, bəzən ayağa qalxarkən yüngül hiss edilə bilər, bəzən də başgicəllənmə, çırpıntı, halsızlıq kimi əlamətlərlə birlikdə meydana gələ bilər. Göz qaralması keçici ola biləcəyi kimi, altında yatan ciddi bir xəstəliyin əlaməti olaraq da ortaya çıxa bilər.
Göz Qaralması Niyə Baş Verir?
Göz qaralması, bir şəxsin görmə sahəsində qəflətən və ya yavaş-yavaş meydana gələn qaranlıq və ya bulanıq bir təsirdir. Ümumi səbəbi isə beyin istiqamətində gedən qan axınında keçici bir azalma yaşanmasıdır. Adətən ani mövqe dəyişikliklərindən qaynaqlanan bu vəziyyət, tez-tez aşağı qan təzyiqi ilə əlaqələndirilə bilər.
Göz qaralmasının fərqli səbəbləri arasında bunlar yer alır:
Aşağı Təzyiq (Hipotansiyon)
Təzyiq dəyərinin normalın altına düşməsi, beyin istiqamətində kifayət qədər qan getməsinə mane olur və bu səbəblə qısa müddətli görmə itkilərinə səbəb ola bilər.
Qan Şəkərinin Düşməsi (Hipoglisemiya)
Uzun müddət ac qalmaq və ya insulin balanssızlığı, beyin funksiyalarını təsir edərək başgicəllənmə və göz qaralması kimi simptomlara səbəb ola bilər.
Ani Mövqe Dəyişiklikləri
Bədən yeni vəziyyətə uyğunlaşmadan qan təzyiqində ani eniş yaşana bilər; bu vəziyyət də keçici görmə qaralmaları ilə özünü göstərə bilər.
Anemiya
Qanda kifayət qədər oksigen daşına bilməməsi, beyin və göz kimi həssas orqanlara oksigen daşınmasını azaldaraq bulanıq görmə və ya qaralma hissinə səbəb ola bilər.
Yetersiz Maye Qəbulu
Bədən susuz qaldıqda təzyiq düşə bilər və bu vəziyyət tarazlıq pozğunluğu ilə birlikdə vizual algını da təsir edə bilər.
Yorğunluq
Bədən və sinir sistemi kifayət qədər istirahət etmədikdə beyin funksiyaları yavaşlar, bu da qısa müddətli şüur qarışıqlığı və göz qaralması olaraq hiss edilə bilər.
Ürək Problemleri
Ürəyin nizamsız çalışması və ya damarların tıxalı olması, beyin istiqamətində kifayət qədər oksigenin getməsini maneə törədərək görmə qaralmalarına yol aça bilər.
Qlokoma
Göz sinirinə təzyiq edən bu vəziyyət, görmə sahəsində daralma və ya anlıq görmə itkisi şəklində göz qaralması ilə özünü göstərə bilər.
Hamiləlik
Hamiləlikdə hormon səviyyələri və qan dövranı sistemi dəyişdiyi üçün təzyiq düşüklüyü və damar genişlənməsi daha tez-tez görünür. Bu da bəzi hamilə qadınlarda başgicəllənmə və göz qaralması ilə nəticələnə bilər.
Digər Kimyəvi Maddələri Soluma
Boya, təmizlik məhsulu, yapışdırıcı kimi uçucu kimyəvi maddələrin tənəffüsü; mərkəzi sinir sistemində və tənəffüs yollarında keçici təsirlər yarada bilər. Bu da göz qaralması və şüur qarışıqlığına səbəb ola bilər.
Ayağa Kalkınca Niyə Göz Qaralması Yaşanır?
Ayağa qalxdığınızda gözlərinizin qaralması, ani ortostatik hipotansiyon adlanan bir vəziyyətdən qaynaqlana bilər. Bu vəziyyətdə, sürətli şəkildə ayağa qalxılması ilə birlikdə qan təzyiqində ani bir eniş yaşanır və beyin istiqamətində kifayət qədər oksigen və qidalayıcı maddə çatmaz.
Xüsusilə gənc şəxslərdə ayağa qalxarkən göz qaralması tez-tez görülə bilər və çox vaxt zərərsizdir. Bu vəziyyət tez-tez təkrarlanırsa, ürək-damar sistemi və ya endokrin xəstəliklər mənasında qiymətləndirilməlidir. Davamlı yaşanan qaralmalar, huşsuzluq və şüur itkisi kimi əlamətlərlə müşayiət edilirsə, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Ani Göz Qaralması Niyə Baş Verir?
Ani göz qaralması; ani qan təzyiqi enişi, hipotansiyon, hipoglisemiya, yorğunluq, hədsiz aclıq və ya dehidrasiya kimi səbəblərdən qaynaqlana bilər. Lakin davamlı olaraq təkrarlanırsa, altında yatan səbəbin müəyyənləşdirilməsi lazımdır.
Ani göz qaralması səbəbləri bunlar ola bilər:
-
Beyin damarlarında keçici tıxanıqlar
-
Migren tutmaları
-
Epilepsiya
-
Ürək böhranına bağlı şüur itkisi öncəsi inkişaf edən keçici hipoksiya
-
Retina dekolmanı və ya göz içi qanamalar
Davamlı Göz Qaralması Hansı Hallarda Görülür?
Davamlı göz qaralması, yüksək təzyiq, aşağı qan şəkəri, migren, hipotansiyon kimi halların yanı sıra anemiya, panik atak, ürək problemləri və ya göz xəstəlikləri kimi sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola bilər. Bu səbəblə davamlı göz qaralması yaşayan şəxslər tam qaydalı bir qiymətləndirmədən keçə bilərlər.
Göz Qaralması Necə Keçirilir?
Göz qaralması çox vaxt keçici bir vəziyyət olsa da altda yatan səbəbin müəyyən edilməsi və buna uyğun bir yanaşma izlənilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qaralma anidən gelişdiğinde alınacaq bəzi sadə tədbirlər şikayətin azalmasına kömək edə bilər. Ancaq tez-tez təkrarlayan və ya başqa əlamətlərlə müşayiət olunan göz qaralmalarında mütləq bir mütəxəssis bir doktor tərəfindən dəyərləndirilməlidir.
Anlıq Göz Qaralmasında Nə Edilə bilər?
Əgər göz qaralması anidən inkişaf edibsə, aşağıdakı addımlar izlənilə bilər:
-
Tez oturulmalı və ya uzanılmalıdır:
Qan dövranını tarazlamaq məqsədiylə şəxsin başını diz hündürlüyündən aşağı tutması tərcih edilməlidir. Bu şəkildə beyinə qan axını artır və qaralma qısa müddətdə keçə bilər. -
Dərin və nəzarətli nəfəs alınmalıdır:
Panik hissi qaralmanı artıra bilər. Dərin nəfəs almaq, oksigen səviyyəsini artıraraq başgicəllənməni və görmə bulanıklığını azalda bilər. -
Gözlər qapanıb qısa müddət dincəlilməlidir:
Vizual siqnalları məhdudlaşdırmaq və beyin ilə göz arasında yaranan ani yüklənməni tarazlamaq üçün gözlərin bir müddət dincləndirilməsi faydalı ola bilər.
Göz Qaralmasına Səbəb olan Faktorə Bağlı Çözüm Vasitələri
Göz qaralmasını tamamilə aradan qaldırmaq üçün altında yatan səbəbin müəyyən edilməsi və bu problemə bağlı bir yol izlənilməsi lazım ola bilər:
-
Maye itkisi mövcud olduqda:
Bədən susuz qaldıqda təzyiq düşə bilər. Gündə ən azı 2-2,5 litr su içməyə diqqət yetirilməlidir. Həddindən artıq isti havalarda və ya məşqdən sonra maye qəbulu artırılmalıdır. -
Bəsit qida çatışmazlığı varsa:
Aşağı qan şəkəri, vitamin çatışmazlığı və anemiya kimi səbəblər göz qaralmasına səbəb ola bilər. Düzgün və balanslı qidalanma, dəmir və B12 kimi vitaminlərin kifayət qədər alınması əhəmiyyətlidir. -
Stres və yuxusuzluğa bağlı olursa:
Xroniki yorğunluq və nizamsız yuxu düzeni göz qaralmasının səbəbi ola bilər. Yuxu keyfiyyətinin artırılması və stres idarəsi vasitələri (nəfəs məşqi, meditasiya və s.) istifadə edilməsi şikayətləri azalda bilər. -
Hamiləlik dövründə isə belə edilməsi tövsiyə olunur:
Hormonal dəyişikliklər və qan dövranı sistemindəki fərqliliklər səbəbindən hamiləlikdə göz qaralması görünə bilər. Bu vəziyyətdə yavaş hərəkət etməli, qidalanmaya diqqət göstərməli və kifayət qədər dinlənməlidir. -
Kimyəvi maddə təması varsa:
Boya, tiner, təmizlik məhsulları kimi uçuqan kimyəvi maddələrə məruz qalıqda mühit dərhal havalandırılmalı və şəxs açıq havaya çıxarılmalıdır. Göz qaralması şiddətlidirsə mədical dəstəyə müraciət edilməlidir.
Tibbi Müdaxilə Nə Zaman Tələb Olunur?
Göz qaralması; baş ağrısı, çırpıntı, mədə bulanması, şüur qarışıqlığı və ya huşsuzluq kimi simptomlarla birlikdə müşahidə olunursa bu hal ciddi bir sağlamlıq probleminin xəbərdarı ola bilər.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Göz qaralması təhlükəlidirmi?
Keçici və seyrek arayla yaşanan göz qaralması adətən zərərsizdir. Ancaq şüur itkisi, çırpıntı və huşsuzluq əlamətləri ilə müşayiət edilərse ciddi bir vəziyyətə işarət edə bilər.
Göz qaralmasını önləmək üçün nə edilə bilər?
Yeterli maye qəbul edilməli, ani hərəkətlərdən qaçınılmalı, yuxu düzeninə diqqət yetirilməli və qidalanma tarazlığı saxlanılmalıdır. Eyni zamanda düzenli sağlamlıq kontrolü də göz ardı edilməməlidir.
Göz qaralması yalnızca göz xəstəliyi əlamətidirmi?
Xeyr. Ürək-damar xəstəlikləri, beyin qanlanması problemləri, metabolik problemlər və endokrin xəstəliklər də göz qaralmasına səbəb ola bilər.
Təzyiq göz qaralmasına səbəb ola bilərmi?
Bəli, hipotansiyon və ya təzyiq dəyişiklikləri göz qaralmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, gözə və beyinə gedən qan axınının azalması ilə əlaqəli ola bilər.