Tiroit, boynun ön tərəfində yerləşən və Adem alması kimi tanınan qığırdağın altında yerləşir. Bədənin metabolizma sürətini və inkişafını tənzimləyən tiroksin (T-4) və triyodotironin (T-3) hormonlarının istehsalına cavabdeh olan kiçik, kəpənək şəklində olan bezdir. Tiroit hormonlarındakı balanssızlıq, bədəndəki müxtəlif orqan və sistemlərin fəaliyyətini mənfi təsir edə bilər.
Bəs, tiroit problemlərinin əlamətləri nələrdir və necə müalicə olunur?
Tiroit problemləri, tiroid bezinin az və ya çox çalışması ilə ortaya çıxan və bədənin bir çox sisteminə təsir edən sağlamlıq problemləridir. Bu problemlər adətən hipotiroidizm (yetersiz hormon istehsalı) və hipertiroidizm (çox hormon istehsalı) olaraq iki əsas qrupa ayrılır. Hər iki vəziyyətin də əlamətləri olduqca fərqlidir və diqqətlə izlənilməlidir.
Hipotiroidizm halında metabolizma yavaşlayır. Bu da fərddə daimi yorğunluq, halsızlıq, çəki artımı, soyuğa dözümsüzlük, qəbizlik, konsentrasiya çətinliyi, depresif əhval, menstruasiya nizamsızlığı, saç tökülməsi və dəri quruluğu kimi əlamətlərə səbəb ola bilər. Hipotiroidizm adətən qəfildən başlayır və uzun müddət fərq edilməyə bilər. Xüsusilə qadınlarda doğum sonrası dövrdə ortaya çıxma ehtimalı yüksəkdir.
Hipertiroidizm isə metabolizmanın sürətlənməsinə səbəb olur. Bu vəziyyətdə şəxs ani çəki itkisi, çarpıntı, tərləmə, əsəbilik, yuxusuzluq, titrəmə, saçların incəlməsi, isti basması və bəzən gözlərin dışarı doğru müəyyənləşməsi kimi əlamətlər müşahidə olunur. Hipertiroidizm, həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edə bilər və ürək ritm pozuntuları kimi komplikasiyalara səbəb ola bilər.
Tiroit problemlərinin diaqnozu qan testləri (TSH, T3, T4), tiroit antikorlari, ultrasəs və ehtiyac olduqda biopsi ilə qoyulur. Müalicə isə tiroid xəstəliyinin növünə görə dəyişir. Hipotiroidizmində adətən levotiroksin tərkibli tiroit hormon dərmanları istifadə olunur. Bu dərmanlar müntəzəm və aclıqda alınmalıdır. Hipertiroidizm vəziyyətində isə dərman müalicəsi, radioaktiv yod və ya cərrahi seçimlər gündəmə gəlir.
Hər iki halda da müalicə fərdlərə xüsusi planlanmalı və müntəzəm həkim nəzarəti ilə izlənilməlidir. Həmçinin, qidalanma, yuxu və stress idarəsi kimi həyat tərzi faktorları da müalicə müvəffəqiyyətini birbaşa təsir edə bilər. Buna görə tiroid problemi yaşayan fərdlər yalnız tibbi müalicəyə deyil, həyat vərdişlərinə də diqqət yetirməlidirlər.
Tiroit Xəstəliklərinin Əlamətləri Nələrdir?
Tiroit bezinin sağlam işləməməsi, müxtəlif fiziki və emosional əlamətlərə səbəb ola bilər. Tiroit bezinin az və ya çox işləməsi bədən üzərində mənfi təsirlər yaradır və bu əlamətlər şəxsdən şəxsə fərqlilik göstərə bilər. Ən doğru diaqnozu qoymaq üçün mütləq bir həkimə müraciət etmək lazımdır.
- Çəki artımı
- Çarpıntı
- Narahatlıq
- Rahatsızlıq
- Saç tökülməsi
- Səstə dəyişiklik
- Boyunda düyün
- Boyunda şişkinlik
- Menstruasiya nizamsızlığı
- Qəbizlik
- Əzələ ağrısı
- Oynaq ağrısı
Tiroidin Yüksəkliyi: Hipertiroidizm Hipertiroidizm, tiroid bezinin aşırı hormon istehsal etməsi nəticəsində inkişaf edir və metabolizmanı sürətləndirir.
Tiroidin Aşağılığı: Hipotiroidizm Hipotiroidizm, tiroid bezinin kifayət qədər hormon istehsal edə bilməməsi səbəbindən metabolizmanın yavaşlamasına səbəb olur.
Tiroit Xəstəliyinin Müalicəsi Necə Aparılır?
Tiroit xəstəliyinin müalicəsi, xəstəliyin növünə və şiddətinə bağlı olaraq dəyişir. Tiroit bezinin az və ya çox çalışması fərqli müalicə yanaşmalarını tələb edir. Müalicə müddətində həkimlər, xəstələrin hormon səviyyələrini müntəzəm olaraq yoxlayır və dərman dozasını bu səviyyələrə görə tənzimləyir. Dərman müalicəsi kifayət etmədikdə isə cərrahi müdaxilə adətən təklif edilən bir seçimdir. Tiroid probleminiz varsa, erkən diaqnoz və müalicə üçün həkimə müraciət etmək vacibdir. Erkən diaqnoz sayəsində tiroid bezi xəstəlikləri cərrahi müdaxiləyə ehtiyac qalmadan müalicə edilə bilər.
Tez-Tez Verilən Suallar
Tiroit Xəstəliyi Nədir?
Tiroit xəstəliyi nədir? sualı, boynun ön hissəsində yerləşən tiroid bezinin struktural və ya funksional pozğunluqlarını əhatə edən sağlamlıq problemi tanımlamaq üçün istifadə edilir. Tiroid bezi, bədənin metabolizma sürətini tənzimləyən tiroid hormonlarını (T3 və T4) istehsal edir. Bu hormonların az və ya çox salgılanması, bir çox sistemi təsir edən sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Həmçinin, tiroid bezində baş verən düyünlər və ya böyümə (guatr) kimi struktural pozğunluqlar da tiroid xəstəlikləri qrupu daxilindədir.
Tiroit pozuntuları zamanla bədəndə çəki balansını, ruh halını, həzm sistemini, ürək atışlarını və menstruasiya nizamsızlığını birbaşa təsir edə bilər. Buna görə əlamətlərə laqeyd yanaşılmamalı və müntəzəm hormon testləri ilə nəzarət edilməlidir. Tiroid xəstəlikləri, qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox müşahidə edilir və xüsusilə doğurganlıq dövrü, hamiləlik və menopoz kimi hormonal keçişlərdə daha nəzərə çarpan olur.
Tiroit Xəstəliyi Əlamətləri Nələrdir?
Tiroit xəstəliyi əlamətləri, tiroid bezinin çox çalışması (hipertiroidizm) və ya az çalışması (hipotiroidizm) vəziyyətinə görə dəyişiklik göstərir.
Hipotiroidizm əlamətləri arasında daimi yorğunluq, halsızlıq, çəki artımı, soyuğa qarşı həssaslıq, qəbizlik, dəridə quruluq, saç tökülməsi, yavaş ürək atımları, depressiya və unutqanlıq yer alır. Metabolizmanın yavaşlaması, fərddə enerji azalmasına və gündəlik fəaliyyətlərin aksamasına səbəb ola bilər.
Hipertiroidizm əlamətləri isə tam əksinə; çəki itkisi, çarpıntı, aşırı tərləmə, əllərdə titrəmə, yuxusuzluq, əsəbilik, artan iştah və saç incəlməsi ilə özünü göstərir. Bəzi fərdlərdə gözlərin dışarı doğru müəyyən olması da görünə bilər.
Bu əlamətlər uzun müddət davam edirsə, tiroid hormon testləri (TSH, T3, T4) və ultrason kimi müayinələrlə detallı qiymətləndirmə aparılması lazımdır. Erkən diaqnozla inkişaf edən sistemik komplikasiyaların önünə keçmək mümkündür.
Tiroit Xəstəliyinə Hansı Bölüm Baxır?
Tiroit xəstəliyinə hansı bölüm baxır? sualı, bu əlamətləri yaşayan bir çox şəxsin ilk araşdırdığı mövzudur. Tiroid xəstəliklərinin diaqnozu və izlənməsi üçün adətən aşağıdakı ixtisas sahələri aktiv olur:
Endokrinologiya və Metabolizma Xəstəlikləri üzrə mütəxəssislər, tiroid hormonlarının çox və ya az çalışdığı vəziyyətləri müəyyən edərək uyğun müalicə planını hazırlayırlar. Xüsusilə dərman dozası tənzimləmələri, otoimmun tiroid xəstəlikləri və uzun müddətli izlənmə bu bölümdə icra edilir.
İç Xəstəlikləri (Daxiliyyə), adətən ilk müraciət nöqtəsidir. Ümumi qiymətləndirmədən sonra lazım görülərsə xəstəni endokrinologiyaya yönləndirir.
Ümumi Cərrahiyyə isə düyün, guatr və ya tiroid xərçəngi kimi vəziyyətlərdə aktiv olaraq cərrahi müdaxilə planlarını həyata keçirir. Buna görə tiroid xəstəliyi ilə qarşılaşan fərdlərin, düzgün istiqamətləndirmə ilə ixtisaslı həkim nəzarətində izlənməsi çox önəmlidir.
Tiroit Bezi Xəstəliklərində Qidalanma Necə Olmalı?
Tiroit bezi xəstəlikləri necə qidalanmalı? sualı, həm hipotiroidizm, həm də hipertiroidizm xəstələrinin müalicəsini dəstəkləmək baxımından çox önəmlidir. Qidalanma vərdişləri tiroit hormonlarının ifrazatına birbaşa təsir edir.
Hipotiroidizm xəstələri, yod, selen və sink kimi minerallardan zəngin, balanslaşdırılmış bir qidalanma planı izləməlidir. Dəniz məhsulları, yumurta, tam taxıllar və yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər bu ehtiyacları qarşılamaqda effektlidir. Həmçinin kofe, süd məhsulları və soya tərkibli qidaların, tiroid dərmanı alımından ən az 30 dəqiqə sonra istehlak edilməsi tövsiyə edilir.
Qlütensiz qidalanma, xüsusilə Haşimoto tiroiditi kimi otoimmun əsaslı hipotiroidi hallarında immun sisteminə müsbət təsirlər göstərə bilər.
Hipertiroidizm olan xəstələrdə isə yod qəbulunun məhdudlaşdırılması, kofein və alkol istehlakının nəzarətdə saxlanılması lazımdır. Kalsium və D vitamini dəstəyi, bu xəstələrdə sümük sağlamlığını qorumaq baxımından zəruridir. Pəhriz mütləq fərdlərə xüsusi planlanmalı və müntəzəm olaraq bir dietoloq və ya endokrinolog tərəfindən nəzərdən keçirilməlidir.
Tiroit Xəstəliklərində Erkən Diaqnozun Önəmi Nədir?
Tiroit xəstəlikləri, bir çox sistem üzərində təsirli olduğundan erkən diaqnoz qoyulmadığında ciddi komplikasiyalara səbəb ola bilər. Ürək ritm pozuntuları, sonsuzluq, yüksək xolesterol, əzələ zəifliyi, sinir sistemi pozuntuları və depressiya kimi ikinci dərəcəli sağlamlıq problemləri inkişaf edə bilər.
Erkən diaqnoz sayəsində tiroid hormon səviyyələri nəzarət altına alınaraq orqan zədələnməsinin qarşısı alına bilər. TSH, sərbəst T3 və T4 kimi hormon testləri, tiroid funksiyalarının qiymətləndirilməsində ilk mərhələdir. Bu testlər ilə birlikdə ultrasəs, tiroid düyünü və ya bezin böyüməsi kimi struktural pozğunluqları aşkar etməyə xidmət edir. Lazım olan hallarda biopsiya və tiroid sintigrafisi kimi irəliləmiş testlərə müraciət olunur.
Erkən diaqnozla uyğun müalicəyə başlanması, şəxsin həyat keyfiyyətini artırır, yorğunluq, ruhi dəyişikliklər, konsentrasiya pozuntusu kimi əlamətlər sürətlə azalır. Həmçinin sonsuzluq müalicəsi alan qadınlar üçün də tiroid funksiyalarının müntəzəm olması hamiləlik müvəffəqiyyətini müsbət yöndə təsir edə bilər. Buna görə əlamətləri nəzərə almadan müntəzəm kontrolun aparılması və tiroid funksiyalarının izlənməsi lazımdır.