Göz qapağı, göz səthini qoruyan və görmə zamanı gözün açılıb bağlanmasını təmin edən bir quruluşdur. Üst göz qapağının gözləniləndən daha aşağı mövqedə olmasına göz qapağı aşağı düşməsi (pitozis) deyilir. Aşağı göz qapağı yalnız estetik narahatlıq yaratmır; həm də görmə sahəsinin daralmasına, göz yorğunluğuna və gündəlik fəaliyyətlərdə çətinliklərə səbəb ola bilər. Qapaq düşməsi, tək tərəfli və ya iki tərəfli olaraq görünə bilər.
Aşağı Göz Qapağı (Pitozis) Nədir?
Göz qapağı aşağı düşməsi (pitozis), göz qapağını qaldıran əzələnin və bu əzələni idarə edən sinirlərin funksiyasını itirməsi nəticəsində meydana gəlir. Bu halda görmə sahəsi darala bilər və şəxs daha yaxşı görə bilmək üçün başını geriyə doğru əymək və ya qaşlarını daim yuxarı qaldırmaq məcburiyyətində qala bilər. Pitozis bir gözdə ola biləcəyi kimi, hər iki gözdə də görünə bilər. Düşmə yüngül ola biləcəyi kimi, görməni maneə törədəcək qədər aydın da ola bilər.
Bu hal yalnız estetik bir görünüş fərqliliyi yaratmır; xüsusilə aydın pitozis hallarında:
-
Görmə funksiyası təsirlənə bilər
-
Göz yorğunluğu inkişaf edə bilər
-
Gündəlik həyat fəaliyyətləri çətinləşə bilər
Göz Qapağı Aşağı Düşməsi Niyə Olur?
Üst göz qapağını yuxarı qaldıran əsas struktur levator əzələsidir. Bu əzələnin zəifləməsi, uzanması və ya nevroloji olaraq xəbər ala bilməməsi göz qapağının normadan daha aşağıda durmasına səbəb olur.
Göz qapağı aşağı düşməsinin meydana çıxmasına səbəb olan əsas faktorlara:
Yaşlanmaya Bağlı Əzələ və Bağ Toxumasında Zəifləmə
Yaşlanmağa bağlı olaraq göz qapağını qaldıran əzələ və tendinlərdə boşalma yaşana bilər. Bu proses, dərinin elastikliyinin itirilməsi ilə birlikdə göz qapaqlarının zamanla aşağı doğru asılmasına səbəb ola bilər.
Doğuşdan (Konjenital) Pitozis
Körpələrdə göz qapağını qaldıran əzələnin kifayət qədər inkişaf etməməsi nəticəsində görülə bilər. Əgər müalicə edilməzsə, görmə tənbəlliyinə səbəb ola biləcəyi üçün erkən diaqnoz əhəmiyyətlidir.
Travma və ya Əməliyyat Sonrası İnkişaf edən Pitozis
-
Göz ətrafına alınan zərbələr,
-
Katarakta, retina və ya göz qapağı əməliyyatları zamanı əzələnin təsirlənməsi,
levator əzələsinin vəzifəsini yerinə yetirə bilməməsinə səbəb ola bilər.
Uzun Müddətli Kontakt Linza İstifadəsi
Sərt quruluşa malik linzalar istifadə edən şəxslərdə, linzaların müntəzəm olaraq taxılıb çıxarılması levator əzələsinə mexaniki təzyiq yarada və zamanla qapağın aşağı doğru asılmasına səbəb ola bilər.
Sinir və ya Əzələ Xəstəlikləri
Bəzi nevroloji və ya sistemik xəstəliklər pitozisə səbəb ola bilər:
-
Myastenia Gravis (əzələ zəifliyi)
-
Horner Sindromu
-
Diyabet və ya sinir ötürmə sistemi xəstəlikləri
Bu xəstəliklərdə əzələ, qapağı qaldıracaq gücü yarada bilmir və pitozis inkişaf edə bilər.
Botoks Tətbiqləri
Qaş bölgəsinə edilən yanlış və ya uyğun olmayan botoks tətbiqləri, göz qapağını qaldıran əzələni təsir edərək müvəqqəti pitozisə səbəb ola bilər.
Aşağı Göz Qapağı (Pitozis) Əlamətləri Nələrdir?
Aşağı göz qapağı (pitozis), üst göz qapağının göz bəbəyi üzərində gözləniləndən daha aşağıda yerləşməsi nəticəsində görmə sahəsinin daralmasına səbəb ola bilər. Bu hal, gün ərzində görməyi xatırlatmaq üçün başı yuxarı qaldırma və ya qaşları sıxma kimi fərqində olunmadan inkişaf edən davranışlara səbəb ola bilər. İrəli dərəcəli qapaq düşməsində şəxs gündəlik fəaliyyətlərdə çətinlik çəkə bilər və göz yorğunluğu hissi arta bilər.
Göz qapağı aşağı düşməsinin əlamətləri:
-
Göz qapağının bir və ya iki gözdə aşağı görünməsi
-
Görmə sahəsinin daralması
-
Gözlərdə ağırlıq hissi
-
Qaşları daim yuxarı qaldırma
-
Gözdə quruluq və həddindən artıq sulanma
-
Görmə bulanıqlığı və fokuslanma çətinliyi
-
Gözlərin bir-birindən fərqli ölçüdə görünməsi
-
Uşaqlarda görmə tənbəlliyi (ambliyopi) inkişaf etmə riski
-
Başı geriyə doğru əyərək görmə bucağını düzəltməyə çalışmaq
Uşaqlarda pitozis, qapaq göz bəbəyini örtürsə, görmə inkişafını maneə törədə bilər. Bu səbəbdən erkən diaqnoz əhəmiyyət kəsb edir.
Göz Qapağı Aşağı Düşməsi Diaqnozu Necə Qoyulur?
Göz qapağı aşağı düşməsi (pitozis), xəstənin şikayətləri və göz qapağının mövqeyi qiymətləndirilərək göz xəstəlikləri mütəxəssisi tərəfindən diaqnoz edilir. Diaqnoz prosesinin məqsədi, düşmənin əzələ mənşəli olub-olmamasını, sinirsel bir stan olub-olmamasını və ya başqa bir göz və ya sistemik xəstəliklə əlaqəli olub-olmamasını müəyyən etməkdir.
Diaqnoqə qoymaq üçün edilən qiymətləndirmələr bunlardır:
-
Göz Qapağı Səviyyəsinin Ölçülməsi: Mütəxəssis, göz qapağının göz bəbəyini nə qədər örtməkdə olduğunu millimetrik olaraq qiymətləndirir. Bu ölçmə pitozis dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsini təmin edə bilər.
-
Əzələ Funksiyasının Qiymətləndirilməsi: Göz qapağını qaldıran levator əzələsinin gücü test edilir. Əzələ kifayət qədər hərəkət etmirsə, cərrahi plan buna uyğun olaraq tərtib edilir.
-
Görmə Sahəsi Testi: Göz qapağı aşağı düşməsinin görmə sahəsində daralmaya səbəb olub-olmaması yoxlanılır. İrəli pitozis hallarında xəstələr üst görmə sahəsində ciddi itki yaşaya bilər.
-
Göz Müayinəsi və Göz Sağlığı Nəzarəti: Göz qapağı aşağı düşməsinin, linza istifadəsi, keçmiş əməliyyatlar və ya göz səthinə aid başqa bir problem ilə əlaqəli olub-olmaması qiymətləndirilir.
-
Əlavə Nevraloji və Əzələ Ötürmə Testləri: Myastenia gravis və ya sinir səbəbləri ehtimalı varsa, irəli tədqiqat planlaşdırıla bilər.
Göz Qapağı Aşağı Düşməsi (Pitozis) Müalicə Seçimləri Nələrdir?
Pitozis yalnız estetik bir problem deyil; görmə sahəsini təsir etdiyi üçün əksər hallarda müalicə tibbi bir tələbdir. Müalicənin əsas məqsədi, üst göz qapağının təbii vəziyyətinə gətirilməsi, görmə sahəsinin açılması və gözə funksional olaraq düzgün bir hərəkət qazandırılmasıdır.
Göz qapağı aşağı düşməsində ən təsirli və qalıcı müalicə seçimi cərrahidir. Əməliyyat zamanı göz qapağını qaldıran levator əzələsi gücləndirilir və ya lazım olduqda yenidən yerləşdirilir. Əgər əzələ funksiyası kifayətdirsə, levator əzələsi qısaldılaraq qapaq daha yuxarıya qaldırılır.
Levator əzələsinin funksiyasını yerinə yetirə bilmədiyi hallarda, xüsusilə doğuşdan pitozis hallarında və ya əzələ funksiyasının irəli dərəcədə zəif olduğu yetişkin xəstələrdə, frontal askılama texnikası seçilə bilər. Bu üsulda göz qapağı nazik askı materialı ilə alın əzələlərinə bağlanır və qapaq hərəkəti alın əzələləri vasitəsilə təmin edilir.
Cərrahisiz müalicələr məhdud və müvəqqəti fayda təmin edə bilər. Botoks tətbiqi sonrası inkişaf edən müvəqqəti pitozis hallarında, bəzi göz damcıları qapağın bir qədər qaldırılmasına kömək edə bilər; lakin bu üsul qalıcı deyil. Bu səbəbdən həyat keyfiyyətini və görmə funksiyasını təsir edən göz qapağı aşağı düşməsində cərrahi yanaşma qalıcı həll olaraq qəbul edilir.
Tez-tez Verilən Suallar
Göz qapağı aşağı düşməsi öz-özünə keçər mi?
Göz qapağı aşağı düşməsi (pitozis), əzələ zəifliyi və ya sinir təsir etməsi nəticəsində yaranırsa, öz-özünə sağalmaz. Bu vəziyyət irəliləyə bilər və görmə sahəsini təsir edə bilər. Qalıcı həll əksər hallarda aşağı göz qapağı əməliyyatı ilə əldə edilə bilər.
Göz qapağı estetikası ilə aşağı göz qapağı əməliyyatı eyni şeydir mi?
Xeyr. Blefaroplastika, göz qapağındakı artıq dəri və yağ toxumasının alınmasıdır. Aşağı göz qapağı əməliyyatı isə qapağı qaldıran əzələnin gücləndirilməsini hədəfləyir. İki əməliyyat estetik baxımdan oxşar görünsə də, məqsəd və texnika olaraq fərqlidir; bəzi xəstələrdə hər iki əməliyyat eyni seansda icra edilə bilər.
Göz qapaqları niyə şişir?
Allergik reaksiyalar, sinusit, yuxusuzluq, artıq duz istehlakı, göz infeksiyaları və kompüter ekranına uzun müddət baxmaq göz qapağı şişməsinə səbəb ola bilər. Şişmə vəziyyəti adətən keçicidir; lakin tez-tez təkrarlanırsa, göz xəstəlikləri mütəxəssisi tərəfindən dəyərləndirilə bilər.
İkiqat göz qapağı nədir?
İkiqat göz qapağı, üst göz qapağında aydın bir qatlanma xəttinin bulunduğu göz yapısını ifadə edir. Bəzi şəxslərdə bu qatlanma təbii olaraq aydın olur; bəzi estetik tətbiqlərdə isə cərrahi olaraq yaratılır. Bu əməliyyat göz qapağı estetikası daxilində qiymətləndirilir və pitozis müalicəsindən fərqlidir.