Gözlərdə çəplik və sürüşmə olmadığı halda, çəplik varmış kimi qavranılması vəziyyəti, yalançı çəplik olaraq adlandırılır. Bu vəziyyət üzün bəzi struktural xüsusiyyətləri səbəbindən meydana gələn bir optik illüziya səbəbiylə ortaya çıxa bilər. Yayğın olaraq görülən yalançı çəplik növü, gözlərin çarpaz olaraq qavranılmasıdır və bu vəziyyətə yalançı içə sürüşmə deyilir. Nadir hallarda isə gözlərin xaricə doğru sürüşdüyü qavrayışı və gözlərin şaquli olaraq hizalanmadığı illüziya vəziyyətləri var.
Yalançı Çəplik Nədir?
Yalançı çəplik, əslində gözlərin sürüşmədiyi, lakin bir sürüşmə olduğu kimi göründüyü bir vəziyyətdir, körpələrdə və kiçik uşaqlarda meydana gələ bilər.
Körpələrin üz anatomiyası hələ tam olaraq inkişaf etmədiyi üçün burun kökləri basıq və göz ətrafındakı dəri qıvrımlıdır, bu da gözlərin içəriyə doğru bir sürüşmə təəssüratı yarada bilər. Bu görünüş uşaqların böyüməsi və üz cizgilərinin bərkiməsi ilə azala bilər. İslamanda, göz kürələrinin struktural fərqlilikləri və ya görmə oxunun geometrik oxuna olan mövqeyi də uşaqların çəplik əlamətləri göstərməsinə səbəb ola bilər.
Körpələrdə və Uşaqlarda Yalançı Çəplik Niyə Meydana Gələr?
Körpələrdə və kiçik uşaqlarda yalançı çəplik, adətən üzün anatomik xüsusiyyətlərindən qaynaqlanır. Xüsusilə bu vəziyyətlərdə daha çox görünür:
-
Burun kökünün geniş və yastı olması: Gözlər arasındakı məsafəni daha yaxınmış kimi göstərir və gözlərin sürüşürmüş təəssüratı yaradır.
-
Epikantus qatlanması: Üst göz qapağının iç küncündəki dəri qıvrımı gözün iç hissəsini qismən örtür.
-
Göz qapağı quruluşu: Göz ağının struktural olaraq daha az görünməsi, uşağın baxışlarında sürüşmə varmış kimi bir təəssürat yarada bilər. Bu anatomik görünüş, adətən körpəlik və erkən uşaqlıq dövrlərində daha nəzərə çarpandır.
Uşaqların böyüməsi ilə yanaşı üz nisbətləri dəyişir. Burun kökü müəyyənləşir, göz ətrafı daha adult bir forma alır və bu inkişaf prosesi ilə birlikdə yalançı çəplik görünüşü adətən azalır və ya tamamilə yox ola bilər. Zamanla üzdəki anatomik xüsusiyyətlərin dəyişməsi ilə birlikdə bu cür optik illüziyalar təbii olaraq ortadan qalxar.
Yalançı Çəplik Göz Tənbəlliyinə Səbəb Olurmu?
Yalançı çəplik, yalnızca xarici görünüşlə əlaqəli olduğu üçün göz tənbəlliyinə səbəb olmaya bilər. Lakin həqiqi çəplik hallarında göz tənbəlliyi inkişaf edə bilər. Bu səbəblə, yalançı çəplik olaraq düşünülen hallarda belə periodik göz müayinəsi aparılmalıdır.
Körpələrdə görünən göz sürüşməsi halında vaxt itirmədən doktor nəzarətindən keçirilməlidir. Körpələrin gözləri hələ inkişaf prosesində olduğu üçün bu cür hallarda erkən müdaxilə edilmədikdə, daimi problemlərə və ya komplikasiyalara səbəb ola bilər. Valideynlər körpələrinin göz hərəkətlərini daima nəzarətdə saxlamalı və anormallıq gördükləri halda bir mütəxəssisə müraciət etməlidirlər.
Yalançı Çəplik və Həqiqi Çəplik Necə Ayırd Edilir?
Həqiqi çəplik ilə yalançı çəpliyi ayırd etmək bəzən çətin ola bilər. Göz həkimləri, işıq refleksi testi və göz hərəkət müayinəsi ilə diaqnozu aydınlaşdıra bilər. Aşağıdakı əlamətlər həqiqi çəplikə işarə edir:
-
Gözlərdən birinin davamlı olaraq fərqli bir istiqamətə baxması
-
Başı əyik tutmaq
-
Göz qapaqlarından birinin daha aşağı olması
-
Göz tənbəlliyi əlamətləri
Yalançı Çəplik Müayinəsi Necə Aparılır?
Rutin Göz Müayinələri
Yalançı çəplik şikayəti ilə gələn şəxslərin gözlərində görmə və retina müayinəsi kimi rutin testlər aparıla bilər. Bu cür şikayət tez-tez qarşılaşılan durumlar arasındadır və xəstələri qiymətləndirərkən göz müayinəsinin standart prosedurları tətbiq edilir.
Hirschberg Testi
Hirschberg testi ilə gözlərdəki işıq əks olunmaları incələnir. Göz hərəkətlərinin analizi, hər bir gözün 9 fərqli baxış istiqamətində incələnməsini də əhatə edir.
Üç Boyutlu Görmə Testi
Körpələrin danışma bacarıqlarının inkişaf etdiyi dövrdə, üç boyutlu görmə testi tətbiq edilə bilər. Bu testlə çəplik varlığı müəyyən edilə bilər. Test üçün qırmızı-yaşıl camlı eynəklər və xüsusi kartlar istifadə edilir.
Örtmə Testi
Bir gözü örtüb digər gözlə görmə uyumu pozulduğu zaman yaşanan dəyişikliklər araşdırılır. Sonrasında isə örtülən göz açılır, əgər bu gözdə hərəkət varsa qiymətləndirmə aparılır.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Körpələrdə yalançı çəplik nə zaman tamamilə sağalır?
Yalançı çəplik, körpələrin üz quruluşu inkişaf etdikcə sağalma göstərə bilər. 6 ilə 12. ay ərzində nəzərə çarpanlığını itirməyə başlayır və əksər uşaqda 2-3 yaş ətrafında tamamilə sağalma yaşanır. Lakin sürüşmə nəzərə çarpan şəkildə çoxalırsa və ya daimi kimi görünürsə, mütləq göz müayinəsi lazımdır.
Yalançı çəplik göz tənbəlliyi yaradırmı?
Xeyr, yalançı çəplik yalnız görünüşdən ibarətdir və tək başına göz tənbəlliyi yaratmaz. Lakin həqiqi çəplikdə göz tənbəlliyi inkişaf etmə riski daha yüksəkdir. Bu səbəbdən hər halda doktor müayinəsi vacibdir.
Böyüklərdə yalançı çəplik niyə olur?
Böyüklərdə yalançı çəplik nadirən görünür. Çoğunlukla burun kökü genişliyi ya da göz qapağı forması səbəbindən gözlərdə sürüşmə təəssüratı yarana bilər. Böyüklərdə sürüşmə şübhəsi varsa həqiqi çəplik ehtimalı mütləq araşdırılmalıdır.
Yalançı çəplik nə zaman düzəldilir?
Körpə böyüdükcə üz quruluşu oturur və yalançı sürüşmə görünüşü düzəlir. Lakin ayırıcı diaqnoz üçün mütləq mütəxəssis qiymətləndirməsi aparılmalıdır.