İrəliləmiş yaş xəstəliyi olaraq bilinən katarakt, körpələr və uşaqlarda da görülə bilər. Xüsusilə görmə inkişafının sürətli olduğu ilk illərdə fərq edilməyən katarakt, qalıcı görmə pozğunluqlarına səbəb ola bilər. Katarakt əlamətləri arasında bulanıq və dumanlı görmə, işığa qarşı həssaslıq və göz sürüşməsi yer ala bilər. Bu səbəbdən uşaqlıq dövründə katarakt əlamətlərini erkən fərq etmək və düzgün müalicəyə yönəlmək vacibdir.
Katarakt Nədir?
Katarakt, göz linzasının şəffaflığını itirməsi nəticəsində görmənin bulanıqlaşması ilə ortaya çıxan bir göz xəstəliyidir. Bu matlaşma, işığın retinaya düzgün şəkildə çatmasını əngəlləyir və görmə keyfiyyətini pozur.
Adətən yaşlanma prosesi ilə birlikdə inkişaf edən katarakt, irəliləyən mərhələlərdə rənglərin solması, gecə görməsində çətinlik və müəyyən şəkildə bulanıq görmə kimi əlamətlərə səbəb ola bilər.
Katarakt Kimlərdə Görülür?
Katarakt, adətən irəliləmiş yaşlarda görülən bir göz xəstəliyidir. 60 yaş və üzəri şəxslərdə daha sıx görülməklə yanaşı, hər yaş qrupunda ortaya çıxa bilər. Diabet, uzun müddətli kortizon istifadəsi, siqaret çəkmə vərdişi kimi risk faktorları olan şəxslərdə də katarakt inkişaf etmə ehtimalı yüksəktir.
Bəzi hallarda yenidoğan körpələrdə və ya uşaqlıq dövründə də katarakt meydana çıxa bilər. Körpələrdə doğuşdan olan (konjenital) katarakt adlandırılan bu vəziyyət, həyatın ilk günlərində belə mövcud ola bilər. Travmalar, bəzi xəstəliklər və ya genetik faktorlarla sonradan da inkişaf edə bilər.
Uşaqlarda Katarakt (Konjenital Katarakt) Nədir?
Konjenital katarakt, doğumda və ya uşaqlıq dövrünün ilk illərində ortaya çıxabilən bir sağlamlıq problemidir. Linzanın şəffaflığının pozulması mənasını verir və tək bir gözə təsir edə biləcəyi kimi hər iki gözü də təsirləndirə bilər. Xüsusilə hər iki gözü də təsir edən kataraktlar, uşağın normal görmə inkişafını mənfi təsir edə bilər.
İki tərəfli kataraktın ən böyük riski, uşağın görmə bacarığının tam olaraq inkişaf etməməsidir. Bu vəziyyət, uşağın vizual qıcırdıcıları doğru şəkildə almamasına və bununla da qalıcı görmə problemlərinə səbəb ola bilər. Göz tembelliği (ambliopiya) kimi ciddi görmə problemləri, konjenital kataraktla yanaşı müalicə prosesində də nəzərə alınmalı bir mövzudur.
Körpələrdə və ya kiçik uşaqlarda konjenital kataraktın erkən diaqnozu və müalicəsi böyük əhəmiyyət daşıyır. Erkən müdaxilə edildikdə, cərrahi üsullarla kataraktın müalicə edilməsi və ardından eynək istifadəsi və ya kontakt linza taxılması kimi müalicələrlə uşağın normal görmə potensialına qovuşması mümkündür.
Doğuşdan Kataraktın Səbəbləri
-
Hamiləlik əsnasında ananın keçirdiyi xəstəliklər səbəbi ilə
-
Hamiləlikdə ananın istifadə etmək məcburiyyətində qaldığı dərmanlar
-
Rentgenə məruz qalma
-
Genetik faktorlar
Doğuşdan kataraktın çox səbəbi ola bilər, genetik faktorların doğuşdan kataraktların təxminən %30'una təsir etdiyi bilinməkdədir.
Uşaqlarda Katarakt Əlamətləri
Uşaqlarda katarakt açıq gözlə görünə bilən əlamətlərə sahibdir. Əlamətlər arasında:
-
Göz bəbəğinde ağ və ya boz rəngdə əks olunma
-
Göz təması qurmaqda çətinlik çəkmə
-
Işığa həssaslıq
-
Şaşılıq (gözlərdə sürüşmə)
-
Göz titrəyişi (nistagmus)
Əlamətlərdən biri və ya bir neçəsi müşahidə edilirsə, mütləq sahəsində mütəxəssis bir həkimə müraciət edilməlidir.
Uşaqlarda Katarakt Müalicəsi Necə Edilir?
Kataraktın tək müalicə üsulu cərrahi müdaxilədir və əməliyyatın vaxtı, kataraktın şiddətinə və tək ya da iki tərəfli olub-olmadığına görə dəyişiklik göstərə bilər. Bütün kataraktlar homojen şəkildə inkişaf etməz; adətən linzanın tam aqlığı ilə ortaya çıxır, amma bəzi hallarda öncə müəyyən bir bölgədə başlayaraq daha sonra digər bölgələrə yayıla bilər.
Doğuşdan kataraktın tək müalicəsi də cərrahidir. Cərrahi əməliyyat böyüklərdə tətbiq olunan katarakt əməliyyatından fərqli prosedura malikdir. 2 yaşdan kiçik körpələrə katarakt əməliyyatı göz içi linza proseduru tətbiq edilmədən aparılır. Hər iki göz üçün də əməliyyat olunması gərəkən 2 yaş altı körpələrə, 4 yaşından sonra göz içi linza implantasiyası edilə bilər. Körpə əgər tək gözündən əməliyyat olunması lazımdırsa, 2.5 yaş və sonra göz içi linza implantasiyası edilə bilər.
Uşaqlarda Katarakt Əməliyyatı Texnikaları
-
Fakoemulsifikasiya (FAKO)
-
Planlanmış ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyası (PEKKE)
Katarakt; dərmanlar, göz damlaları, məşqlər və ya eynəklərlə müalicə edilə bilməz. Tək çözüm, kataraktlı linzanın şəffaf bir iç linza ilə dəyişdirilməsidir.
Tez-tez soruşulan suallar
Körpələrdə katarakt öz-özünə keçərmi?
Xeyr, katarakt əməliyyat olunmadığı halda öz-özünə keçməz və zamanla qalıcı görmə itkisinə səbəb ola bilər.
Katarakt əməliyyatı uşaqlar üçün risklidirmi?
Sahəsində təcrübəli mütəxəssislər tərəfindən və uyğun şəraitdə həyata keçirildiyində katarakt əməliyyatı uşaqlar üçün risk faktoru daşımır. Əməliyyat qədər əməliyyat sonrası nəzarət də mütəmadi aparılmalıdır.
Katarakt əməliyyatından sonra uşaq eynək taxmaq məcburiyyətindədirmi?
Bəzi uşaqlar, göz içi linza yerləşdirilməsinə baxmayaraq eynək və ya kontakt linza taxmaq məcburiyyətində qala bilərlər. Eynək ehtiyacı, yaşa və göz quruluşuna görə dəyişkənlik göstərə bilər.
Uşaqlarda katarakt gec diaqnoz edilərsə nə olar?
Uşaqlarda gec diaqnoz edilən katarakt, göz təmbəlliyinə səbəb ola bilər. Və bu vəziyyət qalıcı görmə itkisi ilə nəticələnə bilər. Uşaq yaşdan etibarən sahəsində mütəxəssis bir həkim tərəfindən müntəzəm göz müayinələri aparılmalıdır.