Eşitmə itkisi, səsləri eşitməkdə çətinlik çəkmə və ya heç eşitməmə vəziyyətidir və müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər. Genetik faktorlar, yaşlanma, yüksək səslərə məruz qalma, qulaq infeksiyaları və bəzi xəstəliklər eşitmə itkisinə səbəb ola bilər. Müalicə üsulları isə eşitmə itkisinin növünə və dərəcəsinə görə dəyişə bilər. Yayğın müalicə seçimləri arasında eşitmə cihazları, koklear implantlar və cərrahi müdaxilələr yer alır. Həmçinin, eşitmə reabilitasiyası və danışıq terapiyası kimi dəstəkləyici müalicələr də xəstələrin həyat keyfiyyətini artırmada əhəmiyyətli rol oynayır. Eşitmə itkisi yaşayan şəxslər, qulaq burun boğaz mütəxəssisinə müraciət edərək uyğun müalicə üsulları haqqında məlumat ala bilərlər. Erken diaqnoz və uyğun müalicə ilə eşitmə itkisinin təsirləri minimizə edilə bilər, bu səbəbdən eşitmə problemləri yaşayan şəxslərin vaxt itirmədən mütəxəssis yardımı alması vacibdir.
Eşitmə Itkisinin Əlamətləri və Səbəbləri
Eşitmə itkisi, danışmaları anlamada çətinlik, daim təkrarlatma ehtiyacı, səs-küylü mühitlərdə səsləri izləməkdə çətinlik, televiziya və ya radionun səsini yüksək açma zərurəti, qulaqda cingildəmə və qrup söhbətlərində arxa planda qalma kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Bu vəziyyətin səbəbləri arasında yaşlanma, uzun müddətli yüksək səs məruz qalması, genetik faktorlar, qulaq infeksiyaları və bəzi xəstəliklər, travmalar və ototoksik dərmanlar var. Eşitmə itkisi əlamətləri fərq edildiyində, bir mütəxəssisə müraciət edərək ətraflı bir eşitmə testi etdirilməsi vacibdir. Erken diaqnoz və uyğun müalicə üsulları ilə eşitmə itkisinin təsirləri azaldıla bilər və həyat keyfiyyəti artırıla bilər.
Eşitmə Cihazları və Digər Müalicə Üsulları
Eşitmə itkisi yaşayan şəxslər üçün müxtəlif müalicə seçimləri mövcuddur. Eşitmə cihazları, bu vəziyyətdə ən yaygın istifadə edilən müalicə üsullarından biridir. Bu cihazlar, səsi gücləndirərək şəxsin daha aydın eşitməsini təmin edir və fərqli eşitmə itkisi növlərinə görə tənzimlənə bilər. Digər əhəmiyyətli müalicə üsulu, koklear implantlardır. Koklear implantlar, eşitmə cihazlarının yetərli olmadığı hallarda seçilir və birbaşa eşitmə sinirinə elektriksel stimul göndərərək işləyir. Bu üsul, xüsusilə irəliləmış dərəcədə eşitmə itkisi olan şəxslər üçün effektivdir. Cərrahi müdaxilələr də eşitmə itkisinin müalicəsində istifadə edilə bilər. Xüsusilə qulaq strukturunda anatomik bir problem və ya tıxanma mövcudsa, cərrahi əməliyyatlarla bu problemlər həll edilə bilər.
Eşitmə itkisinin müalicəsində eşitmə reabilitasiyası və danışıq terapiyası kimi dəstəkləyici müalicələr də önəmli bir yer tutur. Bu terapiyalar, şəxslərin eşitmə cihazları və ya koklear implantlarla həyatlarını daha keyfiyyətli bir şəkildə davam etdirmələrinə kömək edir. Eşitmə itkisi müalicəsində erkən diaqnoz və uyğun müalicə üsulu seçimi, şəxslərin həyat keyfiyyətini artırmada böyük rol oynayır. Bu səbəbdən eşitmə problemləri yaşayan şəxslərin bir mütəxəssisə müraciət edərək özlərinə ən uyğun müalicə üsulunu təyin etmələri vacibdir.
Eşitmə Itkisini Əngəlləmək Üçün Görülə Biləcək Tədbirlər
Eşitmə itkisini önləmək üçün gündəlik həyatda atıla biləcək bəzi sadə amma effektiv tədbirlər mövcuddur. İlk növbədə, yüksək səsli mühitlərdən qaçınmaq və ya bu mühitlərdə qulaq qoruyucu istifadə etmək eşitmə sağlamlığını qorumaqda önəmli bir addımdır. Səs-küylü mühitlərdə keçirilən müddəti məhdudlaşdırmaq və mümkün olduğunca sakit yerlərdə vaxt keçirmək də eşitmə duyusunu qoruya bilər.
Şəxsi səs cihazlarının səs səviyyəsini məqbul həddə saxlamaq və bu cihazları uzun müddətli istifadə etməkdən qaçınmaq da önəmli bir tədbirdir. Həmçinin, qulaqlıq yerinə xarici səsləri azaldan, çevrəsəl səs izoliyasiyalı qulaqlıqlar seçilə bilər. Qulaq təmizliyinə diqqət etmək və qulaqları təmizləyərkən zərif olmaq, qulaq pərdəsinə zərər verməmək baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır. Pambıqlı çubuqlar yerinə, güvənli qulaq təmizləmə üsulları seçmək daha sağlamdır.
Müntəzəm olaraq eşitmə kontrolları etdirmək, eşitmə itkisinin erkən diaqnoz edilərək zəruri tədbirlərin daha sürətli bir şəkildə alınmasına kömək edir. Eşitmə problemləri yaşandığında vaxt itirmədən bir mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir. Sağlam bir həyat tərzi mənimsəmək, balanslı qidalanma və müntəzəm idman etmək ümumi sağlamlıq baxımından olduğu kimi eşitmə sağlamlığı baxımından da faydalıdır. Sağlam bir dolaşım sistemi, eşitmə orqanlarının daha yaxşı işləməsinə kömək edir. Bu sadə tədbirləri gündəlik həyatda tətbiq etmək, eşitmə itkisini önləməyə kömək edə bilər və eşitmə sağlamlığını uzun müddət qoruya bilər.
Eşitmə Itkisi Növləri və Dərəcələri
Eşitmə itkisi, növünə və dərəcəsinə görə fərqli kateqoriyalara ayrılır. Əsas olaraq ötürücü tip, sensorinöral (sinirsel) və mikst (qarışıq) eşitmə itkisi olmaq üzrə üç ana qrupda incələnir. Ötürücü tip eşitmə itkisi, səs dalğalarının xarici qulaqdan daxili qulağa ötürülməsindəki problemlərdən qaynaqlanır. Sensorinöral eşitmə itkisi, daxili qulaqda sinir hüceyrələrinin ya da eşitmə sinirinin zədələnməsindən yaranır. Mikst eşitmə itkisi isə hər iki tipin bir kombinasiyasıdır.
Eşitmə itkisi dərəcələri yüngül, orta, irəliləmiş və çox irəliləmiş olaraq sinifləndirilir. Yüngül dərəcəli eşitmə itkisi, pıçıltı kimi aşağı səviyyəli səslərin eşidilməməsi ilə özünü göstərir. Orta dərəcəli itkidə, normal danışıq səsi belə çətin eşidilir. İrəliləmiş və çox irəliləmiş dərəcəli eşitmə itkisi isə şəxsin ətrafındakı səsləri demək olar ki, heç eşitməməsi ilə xarakterizə olunur. Eşitmə itkisi dərəcəsi, aparılacaq eşitmə testi ilə dəqiq olaraq müəyyən edilir və buna görə uyğun müalicə prosesi planlaşdırılır.
Eşitmə Testi Necə Aparılır?
Eşitmə testi, eşitmə itkisinin diaqnozu üçün istifadə edilən ən əsas diaqnostik üsuldur. Bu test, bir odyoloq və ya qulaq burun boğaz mütəxəssisi tərəfindən səssiz bir mühitdə həyata keçirilir. Eşitmə testi zamanı şəxsə müxtəlif tezlik və şiddətdə səslər dinlədilir və şəxsin bu səsləri eşidib eşitmədiyi ölçülür. Həmçinin, timpanometriya və akustik refleks testləri kimi köməkçi testlərlə orta qulaq funksiyaları qiymətləndirilir.
Eşitmə testləri sayəsində həm eşitmə itkisinin dərəcəsi, həm də tipi müəyyən edilə bilər. Xüsusilə ani eşitmə itkisi yaşayan şəxslərdə bu testin təcili şəkildə aparılması, qalıcı itirilərin qarşını almaq baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır. Testin nəticələrinə görə eşitmə cihazı istifadəsi, koklear implant və ya digər müalicə üsulları müəyyən edilə bilər.
Ani Eşitmə Itkisi və Təcili Müdaxilə
Ani eşitmə itkisi, adətən bir qulağın bir neçə saat və ya gün içində anidən eşitməz hala gəlməsi ilə təsvir edilir. Bu vəziyyət çox vaxt ağrısızdır və yanında qulaqda dolğunluq hissi, cingildəmə və ya başgicəllənmə kimi simptomlar da görülə bilər. Ani eşitmə itkisi çox zaman viral infeksiyalar, damar tıxanıqlıqları və ya otoimmün xəstəliklər səbəbindən qarşıya çıxır.
Ani eşitmə itkisi təcili tibbi müdaxilə tələb edir. İlk 72 saat ərzində müalicəyə başlanması, eşitmə duyusunun geri qazandırılması baxımından çox kritikdir. Bu müddətdə kortikosteroid müalicəsi və hiperbarik oksigen kimi üsullar təsirli ola bilər. Bu səbəbdən ani eşitmə itkisi yaşayan şəxslərin heç vaxt itirmədən qulaq burun boğaz mütəxəssisinə müraciət etmələri tələb olunur.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Ani eşitmə itkisi nədir və niyə olur?
Ani eşitmə itkisi, tibbi olaraq "ani sensorinöral eşitmə itkisi" olaraq adlandırılır və adətən bir qulağın bir neçə saat və ya bir neçə gün içində ani şəkildə eşitmə qabiliyyətini itirməsi ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyət adətən ağrısızdır və qulaqda dolğunluq hissi, cingildəmə (tinnitus) və bəzən başgicəllənmə kimi əlamətlərlə birlikdə görülür. Ani eşitmə itkisi, daxili qulaqda yer alan eşitmə sinirlərinin və ya kokleanın (salyangoz) zərər görməsi nəticəsində yaranır. Ən yayğın səbəblər arasında viral infeksiyalar, daxili qulaq damarlarındakı dövran pozğunluqları, immunitet sistemi xəstəlikləri, baş travmaları və bəzi ototoksik dərmanlar mövcuddur. Xüsusilə ilk 72 saat ərzində müalicəyə başlanması böyük önəm daşıyır. Kortizon müalicəsi, hiperbarik oksigen terapiyası kimi üsullarla eşitmə itkisi qismən və ya tamamilə geri qaytarıla bilər. Ani eşitmə itkisi yaşandığında vaxt itirmədən bir qulaq burun boğaz mütəxəssisinə müraciət etmək lazımdır.
Xarici qulaq problemləri eşitmə itkisinə səbəb ola bilərmi?
Bəli, xarici qulaqda meydana gələn bəzi struktur və ya infeksiyoz problemlər eşitmə itkisinə səbəb ola bilər. Xarici qulaq yolunda yığılan qulaq kiri (serumen), xarici cisim varlığı və ya xarici qulaq infeksiyaları, səs dalğalarının qulaq pərdəsinə çatmasını əngəlləyərək ötürücü tip eşitmə itkisinə yol açar. Bu cür eşitmə itkisi adətən keçicidir və problem aradan qalxdığında eşitmə geri qaytarılır. Həmçinin, xarici qulaq kanalının anadangəlmə dar olması və ya travma ilə nəticələnən tıxanması da eşitmə keyfiyyətini mənfi təsir edə bilər. Xarici qulaqla əlaqəli problemlər adətən sadə müdaxilələrlə müalicə oluna bilər. Qulaq təmizliyi üçün pamıqlı çubuq kimi zərərli üsullar yerinə, həkim nəzarətində təhlükəsiz təmizləmə texnikaları seçilməlidir. Eşitmə sağlamlığını qorumaq üçün xarici qulaq yolu sağlamlığına diqqət yetirmək olduqca vacibdir.
Eşitmə testi necə aparılır və hansı hallarda zəruridir?
Eşitmə testi, eşitmə itkisi dərəcəsini və səbəbini təyin etmək məqsədi ilə aparılan bir sıra ölçümlərə əsaslanan diaqnostik üsuldur. Odyolog mütəxəssisi və ya qulaq burun boğaz həkimi tərəfindən həyata keçirilən bu testlər səssiz bir mühitdə aparılır. Əsas olaraq saf səs audiometriyası, danışıq audiometriyası, timpanometriya və akustik refleks testlərindən ibarətdir. Test zamanı şəxsə müxtəlif tezlik və şiddətdə səslər qulaqlıq vasitəsilə dinlədilir və bu səsləri nə dərəcədə duyduğu qeydə alınır. Eşitmə testi, xüsusilə danışmaları anlamada çətinlik çəkən, televiziya səsini tez-tez artıran, qulaqda cingildəmə və ya uğultu hiss edən, balans problemləri yaşayan şəxslərdə mütləq aparılmalıdır. Həmçinin eşitmə itkisi dərəcələri bu test sayəsində sinifləndirilir və uyğun müalicə planlaması aparılır. Periodik eşitmə testləri, yaşlı şəxslərdə və ya yüksək səsli mühitlərdə çalışan şəxslərdə erkən diaqnoz baxımdan həyati əhəmiyyət daşıyır.
Eşitmə problemlərinin müalicəsi üçün hansı üsullar istifadə edilir?
Eşitmə itkisinin müalicə prosesləri, itkinin səbəbi, növü və dərəcəsinə görə fərqlilik göstərir. Yüngül və orta dərəcəli eşitmə itkilərində adətən eşitmə cihazı istifadəsi tövsiyə olunur. Bu cihazlar, ətrafdakı səsləri yüksəldərək şəxsin daha aydın eşitməsinə kömək edir və şəxsə özel olaraq tənzimlənə bilər. Irəliləmiş və çox irəliləmiş dərəcəli eşitmə itkilərində isə koklear implant kimi daha irəliləmiş texnologiya çözümləri devrəyə girir. Bu cihazlar birbaşa eşitmə sinirinə elektriksel stimul göndərərək işləyir və xüsusilə eşitmə cihazından yetərli verim almadığı şəxslərdə seçilir. Qulaq pərdəsində və ya qulaq sümüyciklərində anatomik bir problem varsa cərrahi müdaxilələr gərəkə bilər. Eşitmə problemləri müalicəsində dəstəkləyici yanaşmalar da böyük önəm daşıyır. Eşitmə reabilitasiyası, şəxsin cihazlarla necə ünsiyyət quracağını öyrənməsini təmin edərkən, danışıq terapiyası xüsusi ilə uşaqlar və danışıq inkişafı təsirlənmiş şəxslərdə olduqca yararlıdır. Müalicə prosesinin uğurlu ola bilməsi üçün erkən diaqnoz və şəxsə özel bir yanaşma mənimsənməlidir.