Göz, işığı qəbul edən və beyinə görmə siqnalları göndərən mürəkkəb bir orqan olaraq, insan vücudunun ən vacib duyu orqanlarından biridir. İnsan gözünün anatomiyası, işığı fokuslaya bilən, rəng və forma kimi detalları ayıra bilən və bu məlumatları elektrik siqnallarına çevirərək beyinə ötürə bilən bir quruluşa malikdir.
Korneya
Gözün ən önündə yerləşən şəffaf təbəqədir. Korneya, işığın gözə giriş nöqtəsi olub, işığı əyərək fokuslama əməliyyatının ilk addımını yerinə yetirir. Şəkli və quruluşu, gözün dəqiq görməsində kritik rol oynayır.
İris və Pupil
İris, gözə rəngini verən hissədir və gözün içinə girən işıq miqdarını idarə edir. İrisin ortasında yerləşən pupil isə, işığın retinaya çatmasını təmin edən açıqlıqdır. İşıq gücünə bağlı olaraq iris əzələləri, pupili genişləndirərək daha çox işıq qəbul edilməsi və ya daralaraq daha az işıq qəbul edilməsi təmin edər.
Lens
Korneya tərəfindən əyilən işığı daha da fokuslayaraq retinanın üzərində dəqiq bir görüntü yaradılmasını təmin edir. Lensin çevik quruluşu, yaxın və uzaq obyektlərin fokuslanmasını mümkün edir, bu əməliyyata akkomodasiya deyilir.
Vitreus Humor
Göz kürəsinin böyük bir hissəsini dolduran jel-bənzər bir maddədir. Vitreus, gözün formasını qorumağa kömək edir və işığın retinaya çatmasına kömək edəcək şəkildə optik bir mühit təmin edir.
Retina
Gözün iç hissəsinin arxa divarını örtən işığa həssas təbəqədir. Retina, fotoreseptor hüceyrələr (çubuqlar və konuslar) ehtiva edir və işığı qəbul edərək elektrik siqnallarına çevirir. Bu siqnallar, optik sinir vasitəsilə beyinə ötürülür.
Optik Sinir
Retinadan gələn elektrik siqnallarını beyinə daşıyan sinirdir. Beyin, bu siqnalları işləyərək görüntüləri yaradacaq. Göz anatomiyası, bu əsas strukturların yanı sıra göz yaşı vəziləri, konjonktiv, sklera (gözün ağ hissəsi), və göz qapaqları kimi əlavə elementləri də əhatə edir. Göz yaşı vəziləri, gözün nəmli qalmasını təmin edir və infeksiyalara qarşı qoruma təmin edir.
Konjonktiv, göz qapaqlarının içini və skleranın bir hissəsini örtən şəffaf bir təbəqədir və gözün nəmli qalmasına kömək edir. Sklera, gözün xarici təbəqəsini təşkil edir və gözə forma verir. İnsan gözü, bu mürəkkəb quruluşu sayəsində ətrafımızdakı dünyanı qəbul etməmizi təmin edir. Göz sağlamlığının qorunması, mütəmadi göz müayinələri və mümkün görmə problemlərinin erkən aşkarlanması ilə mümkündür. Göz xəstəlikləri və göz sağlamlığı vəziyyəti haqqında məlumat almaq və lazım olan tədbirləri götürmək, görmə keyfiyyətimizi qorumaq və yaxşılaşdırmaq üçün vacibdir.
Göz Əzələləri və Göz Hərəkətləri
Gözün ətrafında yerləşən altı xarici əzələ, göz hərəkətlərinin koordinasiyasını təmin edir. Əzələlər sayəsində göz, yuxarı-aşağı, sağa-sola və çarpaz istiqamətlərdə hərəkət edə bilir.
Göz əzələlərinin uyğunluqla işləməsi sayəsində isə cüt görmə qarşısı alınır və dəqiq fokuslanma təmin edilir. Əzələlərdən birində balanssızlıq və ya iflic inkişaf etdiyində şaşılıq və göz tənbəlliyi kimi problemlər ortaya çıxa bilər.
Tez-Tez Soruşulan Suallar
Gözün anatomisi pozulursa hansı görmə problemləri ortaya çıxa bilər?
Gözün anatomiyası pozulursa müxtəlif görmə problemləri ortaya çıxa bilər. Məsələn, korneanın şəkilindəki qeyri-müntəzəmlik astiqmatizmə, lensin sərtləşməsi presbiopiyaya, retinadakı pozulmalar isə görmə itkisənə səbəb ola bilər. Eyni zamanda göz təzyiqi (qlokoma) kimi xəstəliklər də optik sinirlərə zərər verərək qalıcı görmə itkisiylə nəticələnə bilər.
Göz sağlamlığını qorumaq üçün hansı tədbirlər alınmalıdır?
Göz sağlamlığı üçün edilə bilənlər arasında, mütəmadi göz müayinələri, UV şüalardan qorunmaq üçün günəş eynəyi istifadəsi, balanslı qidalanma, ekran qarşısında uzun müddət qalmaqdan çəkinmək və siqaret kimi zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq yer alır. Kontakt lens və eynək istifadəsi gigiyena qaydalarına riayət edilməklə göz anatomiyası sağlam şəkildə qoruna bilər.
Göz anatomiyasında yaşla birlikdə nə tür dəyişikliklər olur?
Yaşla birlikdə göz lensi elastikliyini itirir və bu durum yaxın görmədə çətinlik yaradır. Katarakt yaranması, göz quruluğu, makula dejenerasiyası (sarı ləkə xəstəliyi) və qlokom kimi yaşa bağlı xəstəlik riski artır. Bu dəyişikliklər görmə keyfiyyətini azalda bilər, yaşlı şəxslərdə müntəzəm göz kontrolleri əhəmiyyətlidir.
Göz əzələlərinin vəzifələri nələrdir və bu əzələlərdə problem yaranarsa nə olur?
Göz əzələləri, gözün hər yönə hərəkətini təmin edir və hər iki gözün eyni nöqtəyə fokuslanmasını mümkün edir. Bu əzələlər arasında uyğunsuzluq olduğunda cüt görmə, şaşılıq və ya göz meyl etməsi kimi problemlər ortaya çıxa bilər. Göz əzələləri sinir sistemi ilə birlikdə çalışdığından bəzi nevroloji xəstəliklər də göz hərəkətlərini təsir edə bilər. Müalicə, altında yatan səbəbə görə göz gimnastikası, prizma şüşələr və ya cərrahi müdaxilələri əhatə edə bilər.