Göz quruluğu, uzun müddət rəqəmsal ekranlara baxan və ya quru mühitlərdə olan insanlarda tez-tez rast gəlinən bir narahatlıqdır. Göz quruluğunu önləmək, həm komfortunuzu artırır, həm də uzun müddətdə göz sağlamlığınızı qoruyur.
1. Gözlərinizi Nəmləndirin
Göz quruluğunu önləmək üçün edə biləcəyiniz ən effektiv üsullardan biri, süni gözyaşı damlaları istifadə etməkdir. Bu damlalar, gözlərin nəmlik səviyyəsini qoruyaraq quruluğun qarşısını alır.
2. Rəqəmsal Ekran Müddətinizi Azaldın
Kompyuter, telefon və ya planşet ekranına uzun müddət baxmaq gözlərdə quruluğa səbəb ola bilər. Hər 20 dəqiqədə bir qısa bir fasilə verin və uzağa baxaraq gözlərinizi dincəldin.
3. Otaq Nəmini Artırın
Quru hava göz quruluğunu tetikler. Xüsusilə qış aylarında, olduğunuz mühitə bir nəmləndirici cihaz yerləşdirərək havadakı nəmlik nisbətini artıra bilərsiniz.
4. Göz Qırpma Məşqləri Edin
Göz qırpma, gözlərin nəmlik qalmasına kömək edir. Şüurlu olaraq tez-tez göz qırpmayı sınağa alın. Xüsusilə uzun müddət ekrana baxanlar üçün bu çox önəmlidir.
5. Sağlam Qidalanın
Omega-3 yağ turşuları baxımından zəngin qidalar qəbul etmək göz sağlamlığına pozitiv töhfə verir. Somon, qoz və kətan toxumu kimi qidaları diyetinizə əlavə edin.
6. Göz Makiyajınızı Yaxşı Təmizləyin
Makiyaj məhsullarının göz ətrafında yığılması göz sağlamlığınızı mənfi təsir edə bilər. Göz makiyajınızı yatmazdan əvvəl yaxşıca təmizləyin.
7. Birbaşa Klimadan Uzaq Durun
Kondisioner, havanı qurudur və gözlərdə quruluğa səbəb ola bilər. Klimatizasiya olunmuş mühitlərdə olarkən, birbaşa hava axınına məruz qalmamaq vacibdir.
8. Çöldə Gözlük Taxın
Günəş işığı və külək, gözləri quruya bilən faktorlardır. Gözlərinizi UV şüalarından qoruyan bir günəş gözlüğü ilə çölə çıxmaq bu mövzuda faydalı olacaq.
9. Siqaret və Dumandan Çəkinin
Siqaret dumanı gözdə quruluğa səbəb olan əsas faktorlardan biridir. Siqaret çəkilən mühitlərdən uzaq duraraq göz sağlamlığınızı qoruyabilirsiniz.
10. Gözlərinizi Dinləndirin
İntensiv günlərdə gözlərinizə dinlənmə araları verin. Gün ərzində qısa müddətli dinlənmələr göz quruluğunu önləmək üçün olduqca faydalıdır.
Göz Sağlığınızı Qoruyun
Göz quruluğunu önləmək üçün bu sadə məsləhətləri tətbiq edərək, gözlərinizi uzun müddət nəmlik və sağlam tutabilirsiniz. Göz quruluğu şikayətləriniz davam edərsə, bir göz sağlamlığı və xəstəlikləri həkiminə müraciət etməniz önəmlidir. Göz sağlamlığınız üçün müntəzəm müayinələri ihmal etməyin.
Göz Quruluğunun Səbəbləri və Təbii Çözümlər
Göz quruluğu, yalnız rəqəmsal ekranlara uzun müddət baxmaqla məhdud bir problem deyil. Bu vəziyyətin altında yatan bir çox fərqli səbəb ola bilər. Göz quruluğu nə üçün olur sualının cavabı, həm ətraf mühit, həm də fizioloji amillərdə gizlidir.
Ən çox rast gəlinən səbəblər arasında; yaşlanma, hormonal dəyişikliklər, bəzi dərmanların yan təsirləri, gözyaşı istehsalının azalması və keyfiyyətinin pozulması yer alır. Kontakt linza istifadəsi də göz səthində nəm balansını pozaraq göz quruluğuna yol aça bilər.
Göz Quruluğunun Əlamətləri Nələrdir?
Göz quruluğunun əlamətləri insandan insana dəyişə bilər. Ən geniş yayılmış əlamətlər arasında şunlar var:
- Sancma, yanma və ya qaşınma hissi
- Gözlərdə qızarıqlıq
- İşığa qarşı həssaslıq
- Gözlərdə yorğunluq və bulanıq görmə
- Sanki gözdə bir yad cisim varmış hissi
Bu əlamətlər gün ərzində artış göstərə bilər və yaşam keyfiyyətini düşürə bilər. Erkən müdaxilə edilmədikdə göz səthində zərərə səbəb ola bilər.
Göz Quruluğuna Səbəb Olan Ətraf Mühit Amilləri
Göz quruluğunun ortaya çıxmasında ətraf mühit şəraitlərinin təsiri son dərəcə böyüktür. Gündəlik həyatda məruz qaldıqımız bəzi hava şəraitləri və ətraf mühit amilləri, göz səthindəki nəmliyi azaldaraq quruluq hissini tetikler.
Xüsusilə açıq havalarda uzun müddət qalmaq, sərt küləyə məruz qalmaq, gözyaşının buxarlanmasını sürətləndirərək göz quruluğunu artırabilir. Ofis kimi qapalı və klimatizasiya olunmuş mühitlərdə davamlı olmaq, havanın qurumasına və göz səthinin nəmliğini itirməsinə yol açar. Bu halda, ofis işçilərində tez-tez rastlanılan "ofis gözü quruluğu" şikayətlərinə səbəb olur.
Tozlu və kirli hava, həm alerjik reaksiyaları tetiklə bilər, həm də gözyaşı film təbəqəsini pozaraq quruluq hissini artırabilir. Gözlərdə yanma, sancma, qaşınma kimi əlamətlər bu cür mühitlərdə daha çox rastlanılır. Xüsusilə hava çirkliliği yüksək olan böyük şəhərlərdə yaşayan şəxslər bu mövzuda daha çox risk altındadır.
Siqaret dumanı da göz sağlamlığı baxımından olduqca zərərlidir. Göz səthini tahriş edən toksik maddələr ehtiva etdiyindən, siqaret içilən mühitlərdə olan şəxslərdə göz quruluğu əlamətləri daha intensiv şəkildə ortaya çıxar. Aktiv içici olunmasa da pasiv olaraq dumana məruz qalmak, gözyaşı keyfiyyətini mənfi təsir edə bilər.
Ev və ya ofis kimi daxili məkanlarda nəmlik səviyyəsinin aşağı olması göz sağlamlığı üzərində mənfi təsir yaradır. Xüsusilə qış aylarında isitcilerin işlədiyi, hava sirkülasyonunun az olduğu qapalı mühitlərdə göz quruluğu şikayetləri artış göstərə bilər. Bu səbəblə daxili məkan havasının müntəzəm olaraq nəmləndirilməsi vacibdir.
Ətraf mühit amillərinə bağlı göz quruluğunu önləmək üçün UV qoruyuculu günəş gözlüğü istifadə etmək, külək və dumandan uzaq durmak, ortam havasını nəmləndirmək və tozlu ərazilərdə gözləri qoruyacaq tədbirlər almaq faydalı olacaq.
Göz Quruluğuna Təbii Çözüm Təklifləri
Göz quruluğu, günümüzde xüsusilə uzun müddət ekran qarşısında qalan şəxslərdə tez-tez görüşən bir narahatlıqdır. Gözlərin kifayət qədər və keyfiyyətli gözyaşı istehsal etməməsi vəziyyətində ortaya çıxan bu durum, sancma hissi, yanma, qızarıqlık, bulanık görmə və gözlərdə yorğunluq kimi şikayətlərə səbəb ola bilər. Yüngül və orta səviyyəli göz quruluğu vakalarında, bəzi təbii üsullarla simptomların yüngülləşdirilməsi mümkün. İşdə evdə asanlıqla tətbiq edilə biləcək, göz quruluğunu aradan qaldırmağa kömək edən təbii çözüm yolları:
İsti Kompres Tətbiqi
Göz qapaqlarına tətbiq edilən isti kompres, gözyaşı istehsalını dəstəkləyən meibomian bezlərinin daha aktiv çalışmasına kömək edir. Bu bezlər, gözyaşının yağ təbəqəsini istehsal edir və bu təbəqə, gözyaşının buxarlanmasını önlər. Təmiz bir bezi ilıq suda saxlayıb artıq suyunu sıxdıqdan sonra göz qapaqlarına 5-10 dəqiqə müddətində tətbiq etmək, gözlərin nəmlik balansını artırabilir. Bu tətbiq səhər və axşam olmaq üzrə gündə iki dəfə təkrar edilə bilər.
Omega-3 Yağ Turşuları ilə Qidalanma
Omega-3 yağ turşuları, gözyaşının keyfiyyətini artıraraq quruluğun azalmasına töhfə verə bilər. Bu yağ turşularını təbii yollardan qəbul etmək üçün somon, sardalya, skuçka kimi yağlı balıqlar qəbul edə bilərsiniz. Heyvansal qaynaqlar xaricində isə qoz, kətan toxumu və çiya toxumu da yaxşı bir omega-3 qaynağıdır. Lazım olduğu hallarda həkimə müraciət edərək omega-3 əlavəsi də istifadə edilə bilər.
Gündəlik Su Qəbulunu Artırmaq
Bədənin susuz qalması, göz quruluğunu artıran əsas səbəblərdən biridir. Gündə ən az 8 stəkan su içmək, göz daxil olmaq üzrə bütün toxumaların nəmlik balansını qorumasına kömək edir. Xüsusilə çay, qəhvə və alkoqol kimi bədəndən su atan içkilərin qəbul edildiyi günlərdə, su istehlakı ekstra artırılmalıdır.
Hava Nəmləndiricilərdən İstifadə
Xüsusilə qış aylarında isitcilerin çalışdığı qapalı mühitlərdə hava quruyur və bu da göz quruluğunu tetikler. Mühitdəki nəmlik səviyyəsini tənzimləmək üçün buxar qurğuları və ya hava nəmləndiricilərdən istifadə edilə bilər. Nəmlik bir mühitdə olmaq, göz səthindəki buxarlanmanı azaldaraq rahatlama təmin edə bilər.
Ekran Qarşısında Gözləri Dinləndirmək
Kompyuter, planşet və ya telefon ekranına uzun müddət baxmaq, göz qırpma tezliyini azaldır və bu da göz səthinin qurumasına səbəb olur. Bu səbəbdən ekran qarşısındaykən hər 20 dəqiqədə bir 20 saniyəlik uzağa baxmaq və göz qırpmaya diqqət göstərmək göz sağlamlığı baxımından önəmlidir.
Göz Qapaq Hijyenine Diqqət Etmək
Göz ətrafında yığılan kir, yağ və makiyaj qalıntılar, gözyaşı bezlerinin tıxanmasına səbəb ola bilər. Bu səbəblə xüsusilə makiyaj edən şəxslərin göz ətrafını hər gün uyğun məhsullarla nazikcə təmizləməsi tövsiyə edilir. Göz qapağı təmizliyi, isti kompreslə birlikdə tətbiq edildikdə daha effektiv ola bilər.
Qidalanma və Yaşam Tərzinə Yenidən Baxmaq
Antioksidan baxımından zəngin tərəvəz və meyvələrlə qidalanma, A vitamini, C vitamini, E vitamini kimi göz sağlamlığına fayda təmin edən qida maddələrinin qəbulunu artırır. Siqaret və alkol istehlakı göz quruluğunu şiddətləndirdiyi üçün bu alışqanlıqların tərk edilməsi də göz sağlamlığına töhfə verir.
Təbii Gözyaşı Damlaları (Süni Gözyaşları)
Birbaşa təbii bir üsul olmasa da, qatqı maddəsi içerməyən, qoruyucu içerməyən süni gözyaşı damlaları istifadə edərək, göz səthini nəmləndirmək olduqca effektlidir. Bu cür damlalar, həkimə müraciət edilərək reçetesiz olaraq da əczaxanalardan əldə edilə bilər.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Göz quruluğu tamamilə keçir mi?
Göz quruluğu, altında yatan səbəblərə və şəxsin həyat tərzinə bağlı olaraq tamamilə keçə bilər ya da nəzarət altına alına bilər. Məsələn ətraf mühit amillərinə bağlı keçici quruluqlar (klimatizasiya olunmuş mühitlər, ekran müddəti kimi) adətən həyat vərdişlərinin tənzimlənməsi və uyğun göz damlalarıyla tamamilə aradan qaldırıla bilər. Xroniki göz quruluğu yaşayan şəxslərdə (məsələn otoimmün xəstəlik qaynaqlı hallarda) bu problem daimi ola bilər. Bu kimi hallarda məqsəd simptomların yüngülləşdirilməsi və göz səthinin qorunmasıdır. Müalicə planı şəxsə özel olaraq hazırlanır və süni gözyaşı damlaları, tibbi müalicələr, həyat tərzi dəyişiklikləri kimi çox yönlü bir yanaşma tələb edə bilər.
Göz quruluğuna evdə nə yaxşı gəlir?
Evdə tətbiq edilə biləcək müxtəlif üsullar göz quruluğunu yüngülləşdirməyə kömək edə bilər. Ilıq suya batırılmış təmiz bir bezlə edilən isti kompres tətbiqləri, göz qapağındakı yağ bezlərinin açılmasına imkan verir və təbii gözyaşı istehsalını dəstəklər. Omega-3 yağ turşuları baxımından zəngin olan balıq, qoz və kətan toxumu kimi qidaların müntəzəm olaraq istehlakı gözyaşının keyfiyyətini artırır. Bol su içmək, bədənin ümumi nəmlik balansını qoruyaraq, göz sağlamlığına müsbət təsir göstərir. Mühit havasını nəmləndirmək üçün nəmləndirici cihaz istifadə etmək, xüsusilə qış aylarında göz quruluğunu önləmək üçün təsirli bir üsuldur. Bunlara əlavə olaraq, ekran qarşısında keçirilən zamanı məhdudlaşdırmaq, hər 20 dəqiqədə bir gözləri dinləndirmək də olduqca faydalıdır.
Göz quruluğu müalicə edilməzsə nə olar?
Göz quruluğu nəzərə alınməzsə yalnız rahatsız edici simptomlarla məhdud qalmaz; uzun müddətdə ciddi göz sağlamlığı problemlərinə yol açabilir. Davamlı quruluq, göz səthində mikro çatlaklara və epitelyum pozulmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət infeksiya riskini artırır və kərak tabakasında daimi zərər bırakabilir. Zamanla gözde ağrı, işığa həssaslıq, görmə aydınlığı və hətta görmə itkisinə varana qədər komplikasiyalar inkişaf edə bilər. Bu səbəblə göz quruluğu şikayetləri yüngülə alınmamalı, simptomlar uzun müddət davam edirsə mütləq bir göz xəstəlikləri uzmanına müraciət edilməlidir.
Hansı xəstəliklər göz quruluğuna yol açır?
Bəzi sistemik xəstəliklər gözyaşı istehsalını birbaşa təsir edərək xroniki göz quruluğuna yol aça bilər. Bunların başında otoimmün xəstəliklər gəlir. Məsələn Sjögren sendromu, immun sistemənin gözyaşı və tüpürcək bezlerine hücum etməsi nəticəsində quru göz və ağız quruluğuna səbəb olur. Romatoid artrit və lupus kimi rematizmal xəstəliklər də gözyaşı bezlerinin çalışmasına mənfi təsir edə bilər. Diyabet, tiriod xəstəliklər (xüsusilə hipertiroidi) və bəzi nevroloji rahatsızlıklar da göz quruluğunu tetikleyici ola bilər. Bu xəstəliklərdə göz quruluğu adətən sistemik müalicəylə birlikdə nəzarət altına alına bilər. Bu səbəbdən göz quruluğuna eşlik eden başqa sistemik əlamətlər varsa, detallı bir sağlamlıq değerlendirmesi yapılması böyük önəm taşır.