Ürək ritmi pozğunluğu, ürək əzələsinə çatdırılan sinir siqnallarının funksional pozğunluqları səbəbindən ürəyin döyünmələrinin nizamsız olması vəziyyətidir. Bu vəziyyət aritmiya olaraq ifadə edilir. Aritmiyanın erkən dövrdə aşkar edilməsi və altında yatan səbəblərin araşdırılması ürək tutması riskini azalda bilər.
Sağlam fərdlərdə ürək döyünmələri müəyyən bir ritmlə davam edir və qan dövranı normal davam edir. Lakin aritmiya vəziyyətində anormal ürək ritmləri ürəyin qan pompalamasında bəzi pozğunluqlara səbəb ola bilər.
Aritmiya Növləri Hansılardır?
Aritmiyanın gedişinə görə kateqoriyalara ayrılmış müxtəlif növləri mövcuddur.
Taxikardiya, ürək döyünmələrinin 1 dəqiqə ərzində 100-dən yuxarı qalxmasıdır. Ürək döyünmə sürəti stress, travmalar və ya idmana bağlı olaraq arta bilər. Bu vəziyyət normal qəbul edilir. Taxikardiya isə bir ürək ritim pozğunluğudur. Müalicə edilmədikdə ürək tutması, insult, ani ölüm kimi vəziyyətlər meydana çıxa bilərlər. Taxikardiya xəstələrində ürəyin işləmə sürətinin artması səbəbindən, ürək bədənin qalanına qan pompalama əməliyyatını yerinə yetirə bilməzsə şəxsin öz ürək döyünmələrini hiss etməsi, yorğunluq, ürək ağrısı, başgicəllənmə, nəfəs darlığı, şüur itkisi, sərsəmlik, aşağı qan təzyiqi əlamətləri ortaya çıxa bilər.
Ürək, bradikardiya səbəbindən beyinə və digər orqanlara ehtiyac duyduğu oksigeni pompalaya bilməz. Normal ürək döyünmə sürəti 1 dəqiqədə 60-100 aralığındaykən, bradikardiya xəstələrinin ürək döyünmələri 1 dəqiqədə 60-ın altına düşməkdədir. Nəbz tez-tez 60-ın altında olduğunda bir kardiologiya uzmanına müayinə olmaq lazımdır.
Ventrikulyar Fibrilasiya, ürəyin alt kamerasının kasılma funksiyalarını itirməsi səbəbilə meydana gələn və qanı həyati orqanlara çatdırmasını qarşısını ala bilən bir aritmiya növüdür. Ani şüur itkisi və ölümə səbəb ola bilən ventrikulyar fibrilasiyanın təcili müalicəsi həyati önəmə malikdir.
Atriyal Fibrilasiya, ürəyin üst kamerasına təsir edən və normal qan axınının kəsilməsinə səbəb ola bilən ən çox qarşılaşılan aritmiya problemidir. Qanın alt kameralara keçməsinə mane ola bilən atriyal fibrilasiya bütün bədənin qan dövranını təsir edərək ölümcüldür.
Atriyal Flutter, ürəyin üst bölmələrinə təsir edən bir aritmiya problemidir. Ürəyin üst bölmələrinin alt bölmələrinə nisbətən daha sürətli döydüyü atriyal flutterin ürəkdə yaratdığı sinxronizasiya pozğunluğu səbəbiylə həyati təhdid edən tablolar meydana gələ bilər.
Erkən Diaqnoz ilə Ürək Tutmasına Qarşı Tədbir Görə Bilərsiniz
Erkən dövrdə hər hansı mənfi nəticə yaratmayan aritmiyalar, proses içərisində ürək tutması, insult, orqan çatışmazlığı kimi ölümcül tablolar meydana gətirə bilər. Buna görə sahəsində mütəxəssis bir kardioloq tərəfindən ediləcək rutin ürək müayinələri əsasında diaqnoz almaq və müalicə almaq çox əhəmiyyətlidir. Aritmiya müalicələrində, həkiminizin yönləndirmələri əsasında yalnız dərman müalicəsi tətbiq oluna bilər, həmçinin elektirik proseduraları, açıq və ya qapalı cərrahi girişimlər və ya ürək pilə kimi həllər də təklif oluna bilər. Erkən dövrdə aritmiya diaqnozu və tətbiq edilən müalicələr sayəsində ürək sağlamlığını qorumaq və ürək tutması, insult kimi ehtimallarını minimuma endirmək mümkün ola bilər.
Ürək Ritmini Qoruyaraq Ürək Tutması Riskini Azaldın
Ürək ritmi pozğunluğu, yalnız ürək sağlamlığını deyil, eyni zamanda ümumi həyat keyfiyyətini də mənfi təsir edə bilən ciddi bir vəziyyətdir. Bu rahatsızlıq müalicə edilmədikdə ürək tutması kimi həyati təhlükə yarada biləcək nəticələrə gətirib çıxara bilər. Ürək tutması əlamətləri çox zaman fərq edilmədən inkişaf edə bilər və ani ortaya çıxa bilər. Buna görə ürək ritmi pozğunluğu əlamətləri mövzusunda bilinçli olmaq, risklərin qarşısını almaq baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.
Ürək ritmi pozğunluğu, sinə ağrısı, tez-tez döyünmə, nəfəs darlığı, halsızlıq, başgicəllənmə, bayılma kimi əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bu simptomlar, ürək tutmasının da habercisi ola biləcəyindən diqqətdən qaçırılmamalıdır. Düzensiz ürək döyünmələri və ani döyünmə hissi yaşayan fərdlərin vaxt itirmədən bir kardiologiya mütəxəssisinə müraciət etməsi tövsiyə olunur.
Ürək Ritmi Pozğunluğu Müalicəsi Necə Edilir?
Ürək ritmi pozğunluğu müalicəsi, altında yatan səbəbə və aritmiyanın növünə görə dəyişkənlik göstərir. Ən çox tətbiq olunan müalicə metodları bunlardır:
- Dərman müalicəsi: Ritim tənzimləyici dərmanlar, ürək döyünmələrini nizamlamaya kömək edir.
- Elektriksel kardiyoversiya: Anormal ürək ritmini normal vəziyyətə gətirmək üçün kontrollü elektrik şoku tətbiq olunur.
- Kateter ablasiya: Problemli bölgədəki elektriksel keçiriciliyi dayandırmaq üçün xüsusi bir prosedura tətbiq olunur.
- Ürək pilə (pacemaker): Ürəyin daim normal ritmdə döyünməsini təmin etmək üçün ritim tənzimləyici cihaz implant edilir.
Müalicə prosesində müntəzəm həkim kontrolü, həyat tərzi dəyişiklikləri və sağlam qidalanma böyük rol oynayır. Xüsusilə siqareti tərk etmək, müntəzəm idman etmək, stress idarəsi etmək və duz istehlakını azaltmaq ürək ritmini qorumaqda olduqca təsirlidir.
Ürək Ritmi Pozğunluğuna Nə Yaxşı Gəlir?
Təbii yollarla ürək ritmini nizamlamak da mümkündür. Ürək ritmi pozğunluğuna nə yaxşı gəlir deyə maraqlananlar üçün bəzi tövsiyələr belədir:
- Maqnezium və kalium baxımından zəngin qidalardan (banan, avokado, ispanaq) istifadə etmək,
- Kofein və spirt istifadəsini məhdudlaşdırmaq,
- Omega-3 yağ turşuları baxımından zəngin qidalar (balıq, qoz) istehlak etmək,
- Stressdən uzaq durmaq və keyfiyyətli yuxu vərdişi əldə etmək,
- Müntəzəm idmanla məşğul olmaq və ürək ritmini tənzimləyən nəfəs tənzimləmələri tətbiq etmək.
Hər bir şəxs üçün müalicə prosesi fərqlidir. Bu səbəblə hər hansı həyat tərzi dəyişikliyi və ya bitki qaynaqlı dəstəkdən əvvəl mütləq bir mütəxəssislə məsləhət olunmalıdır.
Tez-tez Verilən Suallar
Ürək ritmi pozğunluğu ürək tutmasına səbəb olurmu?
Bəli, ürək ritmi pozğunluğu (aritmiya) müalicə edilmədikdə ürək tutmasına səbəb olmaq riski daşıyır. Aritmiklər, ürəyin qan pompalama funksiyasını pozaraq orqanlara kifayət qədər oksigen çatdırılmasını maneə törədə bilər. Bu vəziyyət uzun müddətdə ürək əzələsində zəifləməyə, ürək çatışmazlığına və ciddi hallarda ürək tutmasına və ya ani kardiyak ölümlərə səbəb ola bilər. Xüsusilə ventrikulyar fibrilasiya kimi həyati təhdid edən aritmiyalar üçün təcili müdaxilə lazımdır. Buna görə, ritim pozğunluğu aşkar edildiyində mütləq bir kardioloji mütəxəssis tərəfindən izlənməlidir.
Ürək tutması əlamətləri nələrdir?
Ürək tutması adətən sinənin ortasında və ya sol tərəfində yaranan təzyiq, sıxılma və ya yanma hissi ilə özünü göstərir. Bu ağrı bəzən boyuna, çənəyə, çiynə və ya sol qoluna yayılması mümkündür. Nəfəs darlığı, mədə bulantısı, soyuq tərlə, başgicəllənmə, ani yorğunluq və anksiyete hissi ürək tutmasının digər yayılmış əlamətləri arasındadır. Xüsusilə qadınlarda əlamətlər daha naməlum ola bilər; bel ağrısı, halsızlıq və ya mədə bulantısı kimi simptomlarla da ortaya çıxa bilər. Bu cür əlamətlər yaşandığında vaxt itirmədən təcili yardıma müraciət edilməlidir.
Ürək ritmi pozğunluğu necə diaqnoz qoyulur?
Ürək ritmi pozğunluqlarının diaqnozu üçün ilk addım detalı bir xəstə tarixçəsi və fiziki müayinəsidir. Daha sonra ürəyin elektriksel fəaliyyətini ölçən Elektrokardioqrafiya (EKQ) ən çox istifadə edilən üsuldur. Aritmiya hücumları ara-sıra olur, 24-72 saatlıq holter EKQ ilə ürək ritmi daimi olaraq izlənilə bilər. Bəzi hallarda efor testi ilə məşq zamanı ürəyin performansı qiymətləndirilir. Daha mürəkkəb hallarda elektrofizyoloji müayinə (EPS) ilə ürək içindəki elektrik yolları detallı şəkildə incələnir. Bu metodlar doğru diaqnoz və uyğun müalicə üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Ürək ritmi pozğunluğuna nə yaxşı gəlir?
Ürək ritmi pozğunluğu yaşayan fərdlər üçün həm tibbi, həm də həyat tərzi dəyişiklikləri faydalı ola bilər. Düzgün müntəzəm idman, xüsusilə aşağı tempolu gəzinti və yoga kimi fəaliyyətlər ürək sağlamlığını dəstəkləyir. Maqnezium, kalium və omega-3 yağ turşuları cəhətdən zəngin qidaların (məsələn: banan, qoz, somon balığı, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər) istehlakı ürək ritmini müsbət təsir edə bilər. Stress idarəsi, keyfiyyətli yuxu və kofein və alkoqol istifadəsinin azaldılması da ritim pozğunluqlarının nəzarətində önəmli rol oynayır. Ciddi aritmiya hallarında bu tədbirlər tək başına kifayət etməyə bilər; həkim nəzarətində dərman müalicəsi, ablasiyon kimi girişimsel üsullar və ya ürək pilə tətbiqləri gündəmə gələ bilər. Şəxsə xüsusi müalicə üçün mütləq kardioloji mütəxəssisə məsləhət edilməlidir.