Xallar, yəni elmi adı ilə Nevuslar, bədənin müxtəlif bölgələrində ortaya çıxa bilən, doğuşdan və ya sonradan meydana gələn xoşxassəli lezyonlar olsa da, bəzi hallarda dəri xəstəliklərinin xəbərçisi ola bilirlər.
Bədəndəki xallar diqqətlə müşahidə olunmalı və hər hansı bir rəng, forma və ya ölçü dəyişiklikində gec olmadan mütəxəssis bir həkimə müraciət olunmalıdır. Nevus, hər kəsdə ola bilən və adətən xoşxassəli olan dərinin lezyonuna verilən addır. Hər cür nevus zamanla və yaşla forma dəyişə bilər və malign hüceyrə artışı meydana gələ bilər. Buna görə də müntəzəm nevus nəzarəti çox əhəmiyyətlidir və hər hansı bir dəyişiklik hiss ediləndə dərhal mütəxəssis həkimə müraciət etmək lazımdır. Fərq edilməli dəyişikliklər; rəng dəyişməsi, xalda böyümə və ani kiçilmələr, səthdə qabıq yaratma, qaşınma və sızıntı şəklində ola bilər.
Nevuslar Necə Araşdırılır?
Dermatoskopiya adlanan bir metodla xalların görüntüsü büyüdülərək araşdırılır və əgər lazım olarsa biopsiya da alına bilir. Bu sayədə melanoma adlanan dəri xərçəngi erkən mərhələdə tutularaq, müalicə edilə bilir. Belə bir təhlükə algılandığında nevusun növünə və yerləşdiyi məkana görə müdaxilə metodu müəyyən edilir.
6-12 Aylıq Aralarla İzlənməlidir
Xalları; Radiyokoter, Plexr Lazer, Kriyoterapi və ya cərrahi müdaxilə ilə almaq mümkündür. Bunların hər biri sadə və lokal anesteziya ilə həyata keçirilə biləcək proseslərdir. Radiyokoter və ya Plexr Lazer tətbiq olunan sahədə əvvəl qabıqlanma olur daha sonra bu qabıq özündən düşərək orada çəhrayı bir iz yaradır. Bu çəhrayı sahə zamanla dəri rənginə qayıdır. Yara izinin sağalması alınan nevusun yəni xalın dərinliyinə, böyüklüyünə və alınan sahəyə görə dəyişir. Ümumiyyətlə bu müalicələr tək seansda tamamlanır. Alınan xal vəziyyətə görə patologiyə göndərilir. Xallar mütləq 6-12 aylıq aralarla izlənilməlidir. Əsasən əl içi, barmaq ucları, ayaq tabanındaki xallar, travmalar səbəbiylə malignləşə biləcəyinə görə daha diqqətdən keçirilməli, lazım olarsa erkən mərhələdə cərrahi üsulla çıxarılmalıdır.
Günəş İşığından Qorunun
Xallar doğuşdan bədənimizdə ola biləcəyi kimi illər ərzində günəş şüalarının da təsiri ilə artıb-çoxala bilər. Günəş qoruyucu istifadə etmək həm xalların artmasının, həm də dəri yaşlanmasının qarşısını almaq üçün vacibdir. Günəşin zərərli şüalarından qorunmaq üçün şapka ilə günəş gözlüyü istifadə edilməsi və dərinin günəş işığından qorunması olduqca əhəmiyyətlidir.
Xallardakı Bu Əlamətlərə Diqqət Yetirin
Xalın üzərində yara əmələ gəlmişsə və uzun müddət keçmirsə, xalların forması asimmetrikdirsə və kənarlarında nizamsızlıq varsa, diametri böyükdürsə, səthində, ölçüsündə və formasında dəyişiklik baş veribsə, içində bir neçə rəng varsa, qanama və ya qaşınma kimi şikayətlər varsa vaxt itirmədən dermatologiya mütəxəssisinə müraciət olunmalıdır. Xallar, quruluşlarına görə lazer texnikası və ya cərrahi üsullarla müalicə edilə bilər. Cərrahi üsul tətbiq edilərək götürülən xalların patoloji müayinəsi aparılır və bu şəkildə xoşxassəli və ya bədxassəli olduqları müəyyən edilə bilər. Xoşxassəli xalların bir qismi lazer ilə demək olar izsiz və ya az görünən iz qalacaq şəkildə alınabilir. Lazer texnikasıyla müdaxilə edilə biləcək xallar, sayı çox olsa belə tək seansda böyük ölçüdə müalicə edilə bilər.
Bədəndə Qırmızı Xallar və Anlamı
Bədəninizdə birdən ortaya çıxan qırmızı xallar, ümumiyyətlə "şərab ləkəsi" və ya "anjiyom" adı verilən, kiçik damar yumaqlarının yaratdığı xoşxassəli dəri formalarından biridir. Bədəndə qırmızı xal əmələ gəlməsi, yaşla birlikdə arta biləcəyi kimi genetik faktorlar və ya hormonal dəyişikliklərə bağlı olaraq da inkişaf edə bilər. Çox vaxt zərərsiz olsalar da, sayında ani bir artış və ya mövcud xallarda dəyişiklik müşahidə edildikdə mütləq dermatologiya mütəxəssisinə müraciət olunmalıdır. Çünki bədəndəki qırmızı xalların bəziləri, nadir də olsa, sistemik bir sağlamlıq probleminin əlaməti ola bilər.
Bədəndə Xal Niyə Çıxır?
Bədənimizdə xal əmələ gəlməsi, genetik meyllər və ətraf mühit faktorlarının birləşməsi ilə ortaya çıxır. Xüsusilə günəşə uzunmüddət məruz qalmaq, bədəndəki xalların həm sayını artıra bilər, həm də mövcud xalların dəyişməsinə səbəb ola bilər. Bununla birlikdə, hormonal dəyişikliklər, hamiləlik, yeniyetməlik dövrü və ya yaşlılıq kimi proseslərdə də bədəndəki xallarda artma müşahidə edilə bilər. Bəzi xallar doğuşdan mövcudken, bəziləri həyatın irəliləyən dönəmlərində sonradan meydana çıxa bilər.
Bədəndə Xal Çoğalması Nə Deməkdir?
Bədəndəki xalların çoxalması, hər zaman ciddi bir vəziyyətin göstəricisi olmaya bilər. Tez və nəzarətsiz şəkildə çoxalan xallar, mütləq bir dermatolog tərəfindən dəyərləndirilməlidir. Xüsusilə qısa müddətdə çox sayda yeni xal meydana gəlirsə və ya mövcud xallarda böyümə, rəng dəyişiklikləri kimi əlamətlər varsa, erkən mərhələdə müdaxilə böyük əhəmiyyət daşıyır. Bədəndə xal çoxalmasını önləmək üçün günəş qoruyucu istifadə etmək, günəş şüalarından qorunmaq və müntəzəm olaraq dəri nəzarətlərinə getmək olduqca təsirli üsullardır.
Bədəndə Qara Xalların Xüsusiyyətləri
Bədəndə qara xallar adətən melanin piqmentinin sıx olduğu bölgələrdə meydana gəlir. Qara xallar doğuşdan var ola biləcəyi kimi zamanla da inkişaf edə bilər. Bu cür xallar adətən xoşxassəli olsa da, kənarlarında nizamsızlıq, rəng dəyişikliyi və ya sürətlə böyümə kimi əlamətlər göstərdiyində diqqət edilməlidir. Xüsusilə qara xalların struktur dəyişikliklər göstərməsi, erkən mərhələdə bir dəri xərçəngi əlaməti ola biləcəyindən, bu cür dəyişikliklər əhəmiyyətini itirməməlidir.
Bədəndə Sonradan Çıxan Xallar Necə Keçir?
Sonradan çıxan xalların müalicəsi, xalin növünə və həkimin tövsiyəsinə görə dəyişir. Xoşxassəli olan xallarda hər hansı bir müalicə lazımsız ola bilər, amma estetik qayğılar və ya risk faktorları səbəbiylə alınmaları lazım gələ bilər. Cərrahi ekzisiyon, kriyoterapi və ya lazer müalicəsi kimi metodlar sonradan çıxan xalların aradan qaldırılmasında təsirli üsullardır. Müalicə sonrası sağalma prosesi, tətbiq edilən üsula və xalın böyüklüyünə bağlı dəyişiklik göstərə bilər. Xüsusilə lazer üsulları ilə, iz qalma riski minimuma endirilə bilər. Hansı üsul tətbiq edilərsə edilsin, sonradan çıxan xallar mütləq həkim tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
Tez-tez Verilən Suallar
Bədəndə qırmızı xal niyə əmələ gəlir?
Bədənüzdə birdən-birə ortaya çıxan qırmızı xallar, tibbi adı ilə "anjiyomlar", adətən dəri altındaki kiçik damarların genişlənməsi nəticəsində ortaya çıxır. Bu formalar adətən xoşxassəli olur və yaşla birlikdə görünüş tezliyi artır. Qırmızı xalların səbəbləri arasında genetik meyl başda gəlir, hormonal dəyişikliklər, yaşlanma prosesi, qaraciyər xəstəlikləri və bəzi dərmanların yan təsirləri də bu vəziyyətin yaranmasını tətikləyə bilər. Çox vaxt estetik qayğıdan başqa bir sağlamlıq problemi yaratmazlar. Bu xalların zamanla böyüməsi, rənginin tündləşməsi, qaşınma və ya qanama kimi əlamətlər göstərməsi halında dermatoloji müayinə ilə dəyərləndirilməsi tövsiyə olunur. Beləliklə, potensial dəri problemləri erkən mərhələdə müəyyən edilə bilər.
Bədəndə xallar niyə çıxır?
Xallar, dəridəki melanin piqmentini istehsal edən melanosit hüceyrələrinin yığılması ilə yaranır. Genetik faktorlar bu müddətdə müəyyənedici rol oynayır; yəni ailə üzvlərinizdə çoxlu xallar varsa, sizdə də xal əmələ gəlməsi daha çox müşahidə edilə bilər. Bununla yanaşı, günəşə həddindən artıq məruz qalmaq da xalların əmələ gəlməsində əhəmiyyətli bir təsirə malikdir. Uşaqlıq dövründə yoğun günəş şüalarına məruz qalmaq, irəliləyən yaşlarda xal əmələ gəlmə riskini artıra bilər. Hormonal dəyişikliklərin yaşandığı yeniyetməlik, hamiləlik və menopoz kimi dövrlərdə də yeni xalların meydana gəlməsi təbiidir. Xalların bəziləri doğuşdan mövcud olanda bəzi hallarda zamanla və ətraf mühit faktorlarının təsiri ilə sonradan inkişaf edə bilər. Bədəndə əmələ gələn yeni xalların müntəzəm olaraq nəzarətdə saxlanması, dəri sağlamlığı baxımından əhəmiyyət daşıyır.
Bədəndə xal çoxalması təhlükəlidirmi?
Xalların sayının artması hər zaman bədxassəli bir vəziyyətə işarət etmir. Gənc yaşlarda və hormonal dəyişikliklərin yaşandığı dövrlərdə xallarda çoxalma müşahidə oluna bilər. Bununla yanaşı, xalların forma dəyişdirməsi, simmetriyasını itirməsi, rənginin tündləşməsi, nizamsız sərhədlərə sahib olması, qaşınması, qanaması və ya qısa müddətdə böyüməsi kimi hallar, dəri xərçənginin erkən əlamətləri arasında yer ala bilər. Bu cür dəyişikliklər müşahidə edildiyində dermatologiya mütəxəssisinə başvurmaq son dərəcə vacibdir. Mütəxəssislər xalları dermatoskop adlanan xüsusi cihazlarla incələyir və lazım görülərsə biopsiya kimi irəli tədqiqlərlə dəyərləndirmə aparır. Unudulmamalıdır ki, erkən diagnoz, dəri xərçəngi kimi ciddi xəstəliklərin müalicəsində böyük rol oynayır.
Bədəndə sonradan çıxan xallar necə keçir?
Sonradan çıxan xalların tamamilə aradan qaldırılması mümkündür; lakin bu, xalın növünə, böyüklüyünə, dərinliyinə və yerləşməsinə görə dəyişiklik göstərə bilər. Müalicəyə başlamazdan əvvəl dermatolog tərəfindən aparılan ətraflı dəyərləndirmə olduqca vacibdir. Əgər xal estetik baxımdan narahat edici olarsa və ya tibbi bir risk daşıdığı düşünülürsə, müxtəlif üsullarla götürülə bilər. Lazer tətbiqləri, piqmentli səthi xalların aradan qaldırılmasında üstünlük təşkil edir, dərin və ya şübhəli xallarda cərrahi eksizyon üsulu tətbiq oluna bilər. Cərrahi müdaxilədə xal lokal anesteziya altında çıxarılır və adətən patoloji müayinəyə göndərilir. Səthi xallarda isə kriyoterapi adlanan dondurma üsulu istifadə edilə bilər. Hansı üsulun tətbiq ediləcəyinə yalnız dermatolog qərar verməli, xəstələr öz başlarına müdaxilə etməkdən çəkinməlidirlər. Əks halda, infeksiya, iz qalması və ya ciddi dəri reaksiyaları kimi istənmeyən nəticələr doğa bilər.