Uşaqlarda sidik qaçırma, uşaq pasiyentlər qrupunda tez-tez qarşılaşılan və həm uşaqların həyat keyfiyyətini, həm də ailələrin gündəlik həyatını təsirləyə bilən bir haldır. İnkişaf prosesi ilə əlaqəli ola biləcəyi kimi, bəzi hallarda altdakı fizioloji, anatomik və psixoloji amillərin bir əlaməti olaraq da ortaya çıxa bilər. Gecə və gündüz saatlarında baş verən sidik qaçırma şikayətləri, uşağın yaşına və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə detallı şəkildə qiymətləndirilməlidir.
Uşaqlarda Sidik Qaçırma Nədir?
Uşaqlarda sidik qaçırma, uşağın istəmədən sidiyini saxlaya bilməməsi halıdır. 5 yaşından kiçik uşaqlarda zaman zaman alt islatma, inkişafın təbii bir hissəsi kimi qəbul edilə bilər. Lakin bu yaşdan sonra tez-tez və təkrarlayıcı şəkildə davam edirsə, tibbi baxımdan qiymətləndirilməlidir.
Sidik qaçırma, adətən iki şəkildə sinifləndirilir:
-
Gecə alt islatma (enurezis nokturna)
-
Gündüz alt islatma (diurnal enurezis)
Uşaqlarda Sidik Qaçırma Səbəbləri Nələrdir?
Uşaqlarda sidik qaçırma problemi, altdakı bir sağlamlıq məsələsindən qaynaqlana biləcəyi kimi emosional, psixoloji və davranışsal səbəblərdən də ola bilər.
Fizioloji Səbəblər
-
Sidik kisəsi həcmində uşağın yaşına görə kiçik olması
-
Yuxu zamanı sidik hissi ilə oyanma refleksinin inkişaf etməmiş olması
-
Genetik meyl
-
Aşırı yuxusuzluq
Funksional Səbəblər
-
Tualet alışqanlıqlarının kifayət qədər inkişaf etməmiş olması
-
Tualeti təxirə salma davranışı
-
Düzensiz maye qəbulu
Tibbi Səbəblər
-
Sidik yolu infeksiyaları
-
Qəbizlik
-
Nevroloji xəstəliklər
-
Yuxu apnesi
Psixoloji Səbəblər
-
Köçmə, boşanma, qardaş doğumu kimi travmatik yaşantılar
-
Məktəb narahatlığı, özünə inam problemləri
-
Diqqət Əskikliyi və Hiperaktivlik Pozğunluğu (DEHB)
Uşaqlarda Gecə Alt Islatma (Enurezis Nokturna)
Uşaqlarda gecə alt islatma, tibbi terminlə enurezis nokturna adlanır. Bu hal adətən 5 yaşından böyük uşaqlarda müşahidə edilən və gecə yuxuda sidik qaçırma problemidir.
Enurezis nokturna, uşağın fizioloji, psixoloji və sosial inkişafını mənfi təsir edə bilər.
Müalicə edilə bilən bir vəziyyətdir və uşağın müalicə müddətində ailəsinin dəstəyi önəmlidir. Valideynlərin səbirli və anlayışlı olması, uşağın bu vəziyyət ilə baş etməsində köməkçi olacaqdır.
Gecə alt islatmanın bəzi səbəbləri bunlardır:
-
Genetik faktorlar
-
Antidiuretik hormon (ADH) səviyyələrinin gecə kifayət qədər artmaması
-
Sidik kisəsi əzələlərinin kifayət qədər inkişaf etməmiş olması
-
Yuxu nizami pozğunluqları
Gecə alt islatma zamanla azalarak yox olur, lakin tez-tez və uzun müddətli hallarda qiymətləndirmə lazım ola bilər.
Uşaqlarda Gündüz Alt Islatma (Diurnal Enurezis)
Gündüz saatlarında görülən sidik qaçırma, çox zaman yanlış tualet alışqanlıqları və ya davranışsal amillərlə əlaqəlidir. Lakin bu vəziyyət gecə alt islatmaya görə daha ciddi şəkildə ələ alınmalıdır, çünki altda yatan tibbi problem ola bilər.
Gündüz alt islatmanın səbəbləri:
-
Tualetə getməyi təxirə salma vərdişi
-
Yetərsiz maye qəbul etmə və ya aşırı maye qəbulu
-
Sidik kisəsi əzələlərinin zəif olması
-
Emosional stress və diqqət əskikliyi
-
Qəbizlik
-
Sidik yolu infeksiyaları
Gündüz sidik qaçıran uşaqlarda detallı bir qiymətləndirmə, fiziki müayinə və ehtiyac varsa sidik analizi tövsiyə edilə bilər.
Uşaqlarda Sidik Qaçırmanın Müalicə Seçimləri Nələrdir?
Sidik qaçırma halında ilk mərhələdə adətən gündəlik rutinlərdə dəyişiklik etmək tövsiyə edilir. Bu dəyişiklikləri tətbiq edərkən uşağa qarşı təzyiq qurmaqdan, aşırı titiz davranışlar sərgiləməkdən və danlayıcı yanaşmalardan qaçınılmalıdır.
-
Gün ərzində və gecələr qəbul edilən maye miqdarında dəyişiklik edilməsi,
-
Yatmadan əvvəl su içirilməməsi,
-
Kafein tərkibli qida və içkilər qəbul edilməməsi,
-
Yatmadan əvvəl tualetə getmə,
-
Uşağınızı müəyyən aralıqlarla gecə tualetə getməsi üçün oyatma,
-
Qaazlı içəcəklardan və şirin qidalardan uzaq durulması,
-
Uşağın istifadə etdiyi tualetin mütləq oturacaqlı olması, boyuna uyğun pilləkən istifadə edilməsi,
-
Həkiminiz, uşağın özünəgüvənini artırmağa yönəlik olaraq tövsiyə olunan davranış dəyişikliklərini də tövsiyə edə bilər.
Bəzi hallarda uşaqlarda həyəcan siqnalı müalicəsi və ya dərman müalicəsi başlana bilər. Həyəcan siqnalı müalicəsində uşağın 8 yaşına çatması gözlənilməli, müalicə 2-3 ay çəkə bilər və 70-84 faiz sağalma təmin edə bilər.
Dərman müalicəsi, istənməyən sidik kisəsi sıxılmalarının qarşısını almaq üçün istifadə edilir və yan təsirləri arasında ağız quruluğu, görmə bulanıqlığı, üz qızarması kimi hallar yer alır. Sidik qaçırma problemi qəbizlik və ya infeksiya səbəblidirsə, əvvəlcə bu səbəblərin müalicə edilməsi lazımdır.
Uşağınız, həyatındakı dəyişikliklərlə və ya digər stress faktorları ilə başa çıxmaq üçün terapiya texnikalarından faydalana bilər. Bu müddətdə uşaq psixiatri ilə işləmək, önəmli bir rol oynaya bilər.
Tez-tez Soruşulan Suallar
Uşaqlarda gündüz alt islatma gecəyə görə daha mı ciddi?
Bəli, gündüz görülen sidik qaçırmalar bəzən infeksiya, nevroloji problemlər və ya davranışsal pozğunluqların işarəsi ola bilər. Bu səbəblə daha diqqətlə əla alınmalıdır.
Tualet alışqanlığının qazanılmaması sidik qaçırmaya səbəb olurmu?
Bəli. Tualeti təxirə salma, nizamlı çıxmama və ya yanlış tualet təlimi kimi hallar sidik kisəsi kontrolünü mənfi təsir edə bilər.
Uşaqlarda alt islatma psixoloji ola bilərmi?
Bəli. Ailə içi dəyişikliklər, stress, qorxular və ya məktəb narahatlığı kimi faktorlar alt islatmanı tetikleyebilir.
Hər alt islatma halı müalicə tələb edirmi?
Xeyr. 5 yaşına qədər görülen bəzi hallar müvəqqəti ola bilər. Lakin 5 yaşdan sonra müntəzəm davam edirsə mütləq bir mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilməlidir.